İletişim, tarih boyunca teknolojinin gelişiminden her zaman aslan payını almıştır. Bir zamanlar dumanla haberleşen insanoğlu, bugün artık görüntülü telefonların keyfini çıkartıyor. İnternetin anında mesajlaşma yazılımları ise günümüzde dünya çapında neredeyse en sık kullanılan iletişim aracı haline geldi. Fakat pek çok kullanıcı için sanal iletişim araçlarının bir eksiği var, duyguları ifade etmek hiç de kolay değil. Bilim adamları yüz yüze konuşurken mimik ve ifadelerin, duyguları iletmenin en önemli yöntemi olduğunu ispatladılar ama MSN'de karşınızdakinin yüzünü görmediğiniz durumlarda onun tam olarak ne hissettiğini bilmeniz mümkün değil.
Neyse ki emoticon veya smiley adı verilen simgeler bu noktada imdadımıza yetişiyor. Ama bu simgelerin doğuşu genel kanının aksine internet ve MSN ile birlikte olmadı. Yazı tiplerini birer duygusal ifade olarak kullanmanın tarihi çok daha eskilere dayanıyor.
156 yıl önce başlayan yolculuk
Smiley'lerin bilinen ilk kayıtlı kullanımı tam 156 yıl öncesine dayanıyor. 1857 yılında ABD'de aylık olarak yayınlanan The National Telegraphic Review and Operators Guide (Ulusal Telgraf İnceleme ve Operatörler Kılavuzu) dergisinin Nisan sayısında ifadelere ilk kez rastlıyoruz. Bu ilk ifadeler ya da evrensel adıyla emoticon'lar Mors Alfabesi ile "sevgi ve öpücük" işaretleri olarak kayıtlara geçmişti.
Daha sonra 1862 yılında ikinci kez karşımıza eski ABD başkanı Abraham Lincoln'ün bir konuşmasının metninde çıktılar. Göz kırpma şeklinde yazılmış olan bu ifadenin bir yazım hatası mı yoksa Lincoln'ün konuşmasının o noktasında vermesi gereken ifadenin ipucu mu olduğu ise halen bilinmiyor.
Fakat Smiley ilk olarak ancak 1881 yılında çok daha geniş kitlelere ulaşabildi. Bunda o dönemin popüler Amerikan mizah dergisi Puck'ın katkısı çok büyük. Derginin 30 Mart tarihli sayısında "Tipografik Sanat" adıyla yayınlanan ufak bir bölüm, mutluluk, melankoli, şaşkınlık ve kayıtsızlık anlamına gelen 4 emoticon'u simgeleri ve anlamlarıyla beraber yayınladı.
Gazetelerden bilgisayarlara
1912 yılında ABD'li gazeteci ve yazar Ambrose Bierce, \_/! işaretini kendi yazılarında gülümseme ifadesi olarak kullanmaya başladı. 10 Mart 1953 tarihinde ise saygın gazetelerden New York Herald Tribune'de Lili adlı bir filmin ilanında gülümseyen surat :-) ve üzgün surat :-( ifadeleri ilk kez kullanıldı.
1963 yılında Harvey Ball adlı serbest bir grafik sanatçısı ilk kez bu ifadeleri yazı tiplerinin dışına çıkartarak, sarı bir yuvarlak içerisinde bildiğimiz gülümseyen surat haline getirdi ve bu noktan sonra Ball'un yarattığı bu karakter Smiley olarak anılmaya başlandı.
1970'lerin başına geldiğimizde PLATO adlı eğitim amaçlı kullanılan bir bilgisayar sisteminde pek çok kullanıcı yaygın olarak emoticon'ları kullanıyorlardı. Fakat :-) ve :-( ifadeleri ilk olarak 19 Eylül 1982 tarihinde Scott Fahlman tarafından Carnegie Mellon Üniversitesi'nin genel bilgisayar bilim grubunun web sayfasındaki mesaj panosunda kullanılması önerildi. Pek çok kişi tarafından emoticon'ların ilk resmi kullanımı olarak kabul edilen bu bildiriden kısa süre sonra, uygulama ünlü ARPANET'te de yayıldı ve alternatifleri türedi.
En tanınan marka; Smiley
Fakat bugün hemen hepimizin sıklıkla kullandığı emoticon'lardan en çok faydalanan kişi şüphesiz ki Franklin Loufrani oldu. 1971 yılında Smiley'i ticari bir marka olarak tescil eden Loufrani sayesinde Smiley adı ve logosu bugün 25 çeşit ürün ve hizmet için 100'ün üzerinde ülkede kullanılmaktadır. 800'ün üzerinde lisans anlaşması bulunan Smileyworld Ltd adlı şirket, dünya çapında telif haklarını korumak için şu anda 60'tan fazla hukuk firması ile çalışıyor. Dünyanın en çok tanınan markası olduğu iddia edilen Smiley, 8 ile 24 yaş arasındaki insanların %96,5 oranında bilinilirliğe sahip olduğu tahmin ediliyor. Smileyworld Ltd'in lisans anlaşmalarında elde ettiği kazanç 1 milyar doların üzerinde ve bu gelirin %10'luk bir kısmı bir çok ülkede sosyal faaliyetler gösteren bir vakfa aktarılmakta.
Daha sonraları bir Rus işadamı da internet üzerinde kullanılan ifadelerin telif hakkını aldığını iddia etse de, hatta reklamlarında veya logolarında herhangi bir şekilde bu gülücükleri kullanan şirketlerin kendisine telif ödemesi gerektiğini savunsa da, beklediği kazancı elde edemedi...
İşte bugün sıklıkla kullandığımız bu sanal ifadelerin tarih boyunca geçirdiği ilginç ve eğlenceli hikayesi ;-)