Bir kişinin internete gerçekten bağımlı olması mümkün mü? Hepimiz telefonlarımızı seviyoruz ve ne zaman çalsalar anında müdahale ediyoruz ancak bu durum, alkol veya ilaç bağımlılığı ile aynı şey midir? Video oyunlarına bağımlılıkları yüzünden yemek yemeyi veya çocuğunu besmeleyi unutan kişilerin olduğu söylenmekte ancak bu durumun ne kadarı psikolojik ve ne kadarı teknofobi kaynaklı?
Pek çok kişinin internete "bağımlı" olduğu söylenmekte. Pek çok makale, internetin tamamına veya Facebook ve benzeri bir siteye ya da telefonunuza bağımlılığınızdan nasıl kurtulacağınızı anlatmakta. Bu yazıların bazıları gerçek bağımlılıktan bahsederken, pek çoğu da bu kelimeyi argo olarak kullanmakta ve internet bağımlılığından gerçek bir hastalık olarak bahsetmemekte.
Roger Gil ile Lifehacker'ın çalışması da bu konuyu irdelemekte.
Bağımlılığın ne olduğunu anlamak
Büyük ihtimal ile "gerçek" bir bağımlılık – alkol, uyuşturucu veya kumar gibi – ile "günlük kullanımdaki" bağımlılık arasındaki farkı biliyorsunuzdur. Bu farkın bilinmesine rağmen, internet bağımlılığının hangi gruba – veya her ikisine de – girdiğini belirlemek için bağımlılığın nasıl hesaplandığını anlamamız gerekiyor. Neyse ki bu kelimenin net bir açıklaması bulunmakta. American Society of Addiction Medicine'a göre bağımlılık; "birincil, beyin ödüllendirmesi, motivasyon, hafıza ve alakalı devre sistemleri kronik hastalığı. Bu devrelerdeki sorunlar, biyolojik, psikolojik, sosyal ve ruhsal belirtilere sebep oluyor. Bu durum, madde kullanımı ile patolojik olarak özel bir ödül kovalama ve/veya rahatlama arayışına sebep oluyor. Bağımlılık, düzenli olarak kaçınamama, davranışsal kontrol bozulması, istek, kişi davranışlarındaki ve kişilerarası ilişkilerdeki belirgin problemleri tanıyamama ve duygusal karşılık sorunları ile karakterize edilir. Diğer kronik hastalıklar gibi, bağımlılık genellikle tekrarlama ve zayıflama döngüsünden geçer. Tedavi veya düzelme aktivitelerine katılmadan, bağımlılık ilerler ve erken ölüm veya engellilik ile sonuçlanabilir."
Basit bir şekilde belirtilirse bağımlılık, bir maddeye veya davranışa, normal hayatınızı etkileyecek kadar yoğun bir şekilde psikolojik ve fiziksel ihtiyaç duymadır. Roger, bağımlılık ile uğraşan insanların davranıştan veya maddeden geri çekilmede zorluk yaşadıklarını ve bu madde/davranışa ulaşmak için genellikle kötü kararlar verdiklerini – sonuçlarını bilseler bile – belirtmekte. Eksiklik durumunda da ciddi fiziksel ve zihinsel baskı yaşanmakta.
Tabii ki bu açıklamalar, oldukça karmaşık bir başlığın, basitleştirilmesinden oluşmakta ancak kolay anlatım için oldukça etkili olduğu söylenebilir. Örnek vermek gerekirse, Facebook'a girmeden bir gün geçirmeyi düşünemeyebilirsiniz ama bütün etkinliklerinizi, ihtiyacınız olsa da olmasa da Facebook çevresinde kurmak ve bunu yapamadığınızda baskı altında hissetmek ve o an uygunsuz bile olsa Facebook kontrol etmek tamamen ayrı bir şeydir.
Devamı, ikinci sayfamızda...
İnternet bağımlılığı hakkında uzmanlar ne diyor?
American Psychiatric Association'ın bilgilerine göre DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder V) içerisinde "internet bağımlılığı" bulunmamakta. Bazıları listelenmesi isteğinde bulunsa da, diğer uzmanlar "internet bağımlılığı" açıklamasının bir genel terim olduğunu ve tedavi gerektiren davranışların sebebi olarak bir aracı hedeflediğini belirtmekte. Gerçekte ise davranışlar, diğer durumlarla, ADHD, depresyon veya OCD gibi, açıklanabilirler ve araç sadece bir yoldur. Örneğin internet kumarbazlığına bağımlı olan biri, hala kumar bağımlılığından etkilenmektedir ve internet sadece bir araçtır. İnternetin araç olarak tercih edilmiş olması, tedavi yaklaşımını değiştirir ancak teşhisi etkilemez.
Şimdilik DSM-V listelerinde "internet oyun sorunu" başlığı, incelenmeyi hak eden bir alan olarak tanımlanmakta. Bunun sebeplerinden biri, Dünya genelinde öne çıkan haberlerin bulunması ve bu sorun yüzünden yaralanan veya ölen kişilerin bulunmasıdır.
Ancak Roger'ın açıkladığı üzere, bunun anlamı video oyunların bağımlılık yaratıcı oldukları ve hatta internetin bağımlılık yaratıcı olduğu bile değildir. Bunun tek anlamı, video oyunlarının, diğer psikolojik durumlar ve sorunlar için bir çıkış yolu olarak kullanıldığıdır. İnternette var olan alanların genişliği, pek çok farklı problemin internet üzerinde de gözükmesine sebep oluyor.
Ayrıca Roger, bağımlılıkların tepi (dürtü) olmadığını belirtmekte. Tepiler, mantıklı olmayan, genellikle tekrar eden davranışlardır ve genellikle diğer insanlara garip gözükürler. Bir tepiye sahip olan insan, kendini durdurmakta zorluk yaşasa da, tepiler insanların hayatlarında birincil odağa yerleşmezler.
Ancak özellikle Güney Kore ve Çin gibi Doğu Asya ülkelerinde aynı yaklaşım bulunmamakta. Bu ülkelerde "internet bağımlılığı" veya "oyun bağımlılığı" sorunlarını çözmek için "eğitim kampları" kurulmuş durumda. Ancak bu kamplar hakkında birden fazla korku hikayesi de bulunmakta. Söylentilerin arasında ölümler, kötü muamele, profesyonel standartların bulunmaması gibi durumlar yer almakta.
İnternet bir sebep değil, semptom olabilir
Bütün bu tartışmanın sonunda ise "internet bağımlılığı" konusunda insanlar halen ikiye bölünmüş durumdalar. İnternetin, psikolojik bağımlılıklar konusunda yeni yaklaşımlar ve yeni çözümler sunup sunmayacağı, şu ana kadar bildiğimiz bağımlılıklar ve davranış bozukluklarından farklı bir tanımlamaya sahip olup olmayacağı henüz belli değil.
Çoğu psikiyatr, fiziksel olarak var olan mağazalarda alışveriş yapmaya bağımlı olan biri ile internet üzerinden alışveriş bağımlılığına sahip olan birinin temelde aynı duruma sahip olduğunu ancak kendisini farklı şekilde gösterdiğini düşünüyor. Benzer tedaviler işe yarıyor ve bir hastanın internet üzerindeki kısmı ile ilgilenirken, fiziksel kısım ile ilgilenmede kullanılanlardan farklı teknikler kullanılıyor. Ancak temelde aynı davranış bozukluğundan bahsediliyor.
Tabii ki bu konu halen tartışılmakta. Birkaç yıl sonra, tamamen farklı bir açıklama yapılıyor olabilir. Bilimin ve araştırmanın güzelliği de bu noktada devreye giriyor. Yeni bilgiler ortaya çıktıkça, elimizdeki bilgilere en uygun şekilde ayak uydurmaya çalışıyoruz. Ancak şimdilik, "internete bağımlı olma" veya "Facebook bağımlılığınızdan kurtulma" ile ilgili bir derdiniz olmamalı. Eğer internet üzerinde geçirdiğiniz zamandan endişeliyseniz veya bu zamanın sağlıksız olduğunu düşünüyorsanız, bu konu ile ilgili yapabileceğiniz pek çok şey bulunmakta. Ancak internet üzerinde bir bağımlılığınız olduğunu düşünüyorsanız, sorunun temeline inmekte ve asıl problemi çözmekte fayda olabilir...
"Internet bağımlılığı" hakkında uzmanların sözleri
American Psychiatric Association'ın bilgilerine göre DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder V) içerisinde "internet bağımlılığı" bulunmamakta. Bazıları listelenmesi isteğinde bulunsa da, diğer uzmanlar "internet bağımlılığı" açıklamasının bir genel terim olduğunu ve tedavi gerektiren davranışların sebebi olarak bir aracı hedeflediğini belirtmekte. Gerçekte ise davranışlar, diğer durumlarla, ADHD, depresyon veya OCD gibi, açıklanabilirler ve araç sadece bir yoldur. Örneğin internet kumarbazlığına bağımlı olan biri, hala kumar bağımlılığından etkilenmektedir ve internet sadece bir araçtır. Internetin araç olarak tercih edilmiş olması, tedavi yaklaşımını değiştirir ancak teşhisi etkilemez.
Şimdilik DSM-V listelerinde "Internet oyun sorunu" başlığı, incelenmeyi hak eden bir alan olarak tanımlanmakta. Bunun sebeplerinden biri, Dünya genelinde öne çıkan haberlerin bulunması ve bu sorun yüzünden yaralanan veya ölen kişilerin bulunmasıdır.
Ancak Roger'ın açıkladığı üzere, bunun anlamı video oyunların bağımlılık yaratıcı oldukları ve hatta internetin bağımlılık yaratıcı olduğu bile değildir. Bunun tek anlamı, video oyunlarının, diğer psikolojik durumlar ve sorunlar için bir çıkış yolu olarak kullanıldığıdır. İnternette var olan alanların genişliği, pek çok farklı problemin internet üzerinde de gözükmesine sebep oluyor.
Ayrıca Roger, bağımlılıkların tepi (dürtü) olmadığını belirtmekte. Tepiler, mantıklı olmayan, genellikle tekrar eden davranışlardır ve genellikle diğer insanlara garip gözükürler. Bir tepiye sahip olan insan, kendini durdurmakta zorluk yaşasa da, tepiler insanların hayatlarında birincil odağa yerleşmezler.
Ancak özellikle Güney Kore ve Çin gibi Doğu Asya ülkelerinde aynı yaklaşım bulunmamakta. Bu ülkelerde "internet bağımlılığı" veya "oyun bağımlılığı" sorunlarını çözmek için "eğitim kampları" kurulmuş durumda. Ancak bu kamplar hakkında birden fazla korku hikayesi de bulunmakta. Söylentilerin arasında ölümler, kötü muamele, profesyonel standartların bulunmaması gibi durumlar yer almakta.
Internet bir sebep değil, semptom olabilir
Bütün bu tartışmanın sonunda ise "internet bağımlılığı" konusunda insanlar hâlâ ikiye bölünmüş durumdalar. İnternetin, psikolojik bağımlılıklar konusunda yeni yaklaşımlar ve yeni çözümler sunup sunmayacağı, şu ana kadar bildiğimiz bağımlılıklar ve davranış bozukluklarından farklı bir tanımlamaya sahip olup olmayacağı henüz belli değil.
Çoğu psikiyatr, fiziksel olarak var olan mağazalarda alışveriş yapmaya bağımlı olan biri ile internet üzerinden alışveriş bağımlılığına sahip olan birinin temelde aynı duruma sahip olduğunu ancak kendisini farklı şekilde gösterdiğini düşünüyor. Benzer tedaviler işe yarıyor ve bir hastanın internet üzerindeki kısmı ile ilgilenirken, fiziksel kısım ile ilgilenmede kullanılanlardan farklı teknikler kullanılıyor ancak aynı davranış bozukluğular.
Tabii ki bu konu hâlâ tartışılmakta. Birkaç yıl sonra, tamamen farklı bir açıklama yapılıyor olabilir. Bilimin ve araştırmanın güzelliği de bu noktada devreye giriyor. Yeni bilgiler ortaya çıktıkça, elimizdeki bilgilere en uygun şekilde ayak uydurmaya çalışıyoruz. Ancak şimdilik, "internete bağımlı olma" veya "Facebook bağımlılığınızdan kurtulma" ile ilgili bir derdiniz olmamalı. Eğer internet üzerinde geçirdiğiniz zamandan endişeliyseniz veya bu zamanın sağlıksız olduğunu düşünüyorsanız, bu konu ile ilgili yapabileceğiniz pek çok şey bulunmakta. Ancak internet üzerinde bir bağımlılığınız olduğunu düşünüyorsanız, sorunun temeline inmekte ve asıl problemi çözmekte fayda olabilir...