Bilgisayar çağını başlatan makinenin satışı mahkemeye takıldı
Henüz 19 yaşındayken Pascal’ın geliştirdiği ve dünyada sadece dokuz örneği kalan La Pascaline, Christie's müzayedesinde satılmak üzereydi. Ancak bir Paris mahkemesi, bakanlığın ihracat iznini şüpheli bularak satışı askıya aldı.
Bilgisayar çağının temellerini 17. yüzyılda atan, dünyanın ilk hesap makinelerinden biri, Paris'te yaşanan hukuki bir mücadele sonucu satış masasında kaldı. Milyonlarca avroluk değere sahip tarihi cihaz, bilim insanlarının "ulusal hazine" itirazına takıldı ve Fransa dışına çıkarılması geçici olarak engellendi. Bu durum, tarihi eserin ticari değeri ile ulusal miras değeri arasındaki çatışmayı açık şekilde ortaya koyuyor.
Söz konusu eser, 1642 yılında, henüz 19 yaşındaolan dahi matematikçi Blaise Pascal tarafından geliştirilen La Pascaline adlı makine. Pascal'ın mekanik hesaplamayı insan zihninin yerine koyma yolundaki bu girişimi, teknoloji tarihi için bir "kuantum sıçraması" niteliği taşıyor.
Christie's müzayede evi, cihazı "şimdiye kadar açık artırmada sunulan en önemli bilimsel cihaz" olarak nitelendiriyordu ve makineden günümüzde yalnızca dokuz adet bulunuyor. Merhum Katalonya koleksiyoncusu Léon Parcé’nin kütüphanesi için düzenlenen müzayedede yer alması planlanan La Pascaline için tahminler 2 ila 3 milyon avro, yani yaklaşık 85 - 110 milyon TL bandında seyrediyordu. Müzayedede ayrıca Pascal'ın ünlü felsefi eseri Pensées'in ilk basılı versiyonu da bulunuyordu.
Hükümetin izni mahkemeye takıldı
Makinenin yüksek fiyat beklentisi, bilim insanları ve araştırmacıları harekete geçirdi. Uzmanlar, tarihi cihazın La Pascaline'in ulusal miras koruması altına alınması gerektiğini savunarak yasal başvuruda bulundu.
Daha önce Fransa Kültür Bakanı, Louvre Müzesi'nden uzmanlar da dahil olmak üzere iki profesyonelin onayını alarak makine için bir ihracat izni vermişti. Ancak Çarşamba günü toplanan Paris idare mahkemesi, bakanlığın bu iznini geçici olarak engelledi.
Mahkeme açıklamasında, hakimin ihracat sertifikasının yasallığı konusunda "ciddi şüpheler" taşıdığı belirtildi. Karar, La Pascaline'in tarihi ve bilimsel değerinin, onu Fransa miras kanunu kapsamında koruma altına alan "ulusal bir hazine" olarak nitelendirebileceği sonucuna varıyor.
Christie's satışı askıya aldı
Kararın hemen ardından Christie's sözcüsü, mahkeme kararının geçici niteliği nedeniyle ve müşterisinin talimatları doğrultusunda La Pascaline'in satışını askıya aldığını duyurdu. Mahkeme dosyasında davacı olarak listelenen Fransız miras grubu Association Sites & Monuments ise bu kararı büyük bir memnuniyetle karşılıyor.
Nihai karar verilene kadar, bilgisayar çağının öncüsü olan bu tarihi makine, bulunduğu ülkede kalmaya devam edecek.