Çin, Nvidia'nın çiplerini neden yasakladı?
Çin, DeepSeek gibi yerli AI modellerinin tek çip üzerinde çalışabildiği iddiasıyla çip teknolojisinde devrim yarattığını öne sürdü ve ardından Nvidia ithalatını yasakladı. Bu hamle, ülkenin yerli üretimi zorlamasıyla 2022'deki ABD kısıtlamalarına bir cevap olarak görülüyor.
Dünyanın ikinci en büyük ekonomisi olan Çin, yapay zeka alanındaki devasa yatırımlarını artık somut bir hamleye dönüştürürken, AI çiplerinde uluslararası lider Nvidia’ya yasak getirdi. Bu radikal karar, Çin'in hem yerli AI teknolojisini güçlendirme çabalarının hem de ABD ile süregelen ticaret savaşının yeni bir cephesi olarak görülüyor.
Ocak 2025’te ChatGPT’nin doğrudan rakibi olarak tanıtılan DeepSeek gibi yerli AI modellerinin geliştirilmesine odaklanan Çin, yerel çip üretiminde iddialı adımlar attı. DeepSeek’in tek bir çip üzerinde çalışabildiği yönündeki açıklaması, sektörde şok etkisi yarattı ve Çin’e uluslararası çip üreticilerine karşı rekabet gücü kazandırdığı iddia edildi. Bu durum o kadar ciddi karşılandı ki, Trump yönetimi DeepSeek’i ABD’de yasaklamayı bile düşündü.
Çin'in yerli üretime olan güveni, Eylül ayında Alibaba'nın Nvidia'nın Çin pazarı için tasarlanan H20 platformuna rakip olacak yeni bir çip geliştirdiğini duyurmasıyla daha da güçlendi. Bu gelişme, Çin’in ByteDance ve Tencent gibi yerel teknoloji devlerine, gelecekteki Nvidia çip siparişlerini durdurmaları ve AI geliştirme süreçlerinde Nvidia çiplerinin kullanımını sonlandırmaları talimatını vermesinin hemen ardından geldi. Çin, yerli çiplerinin küresel pazardaki lider Nvidia ile eşit şartlarda rekabet edebileceğine inanıyor ve bu durum, Nvidia ithalatının yasaklanmasına zemin hazırladı.
Nvidia yasağının teknoloji ve siyaset boyutu
Çin'deki bu yerli çip patlaması, kökenini 2022 yılına, yani ABD’nin Çin’in yüksek kaliteli yarı iletkenlere erişimini kısıtlayarak bu teknolojinin askeri programlarda kullanılmasını engelleme hamlesine dayandırıyor. O dönemde Çin'in, Nvidia gibi rakiplerin yıllarca gerisinde olduğu düşünülüyordu.
Ancak Nvidia yasağı, sadece teknolojik uçurumu kapatma çabasının ötesine geçiyor. Eylül 2025'te Çin piyasa düzenleyicisi, Nvidia'nın İsrailli Mellanox Technologies'i satın alması sürecinde katı tekel karşıtı yasaları ihlal ettiğini belirterek şirketin ülke içinde yasadışı faaliyet gösterdiğini duyurdu. Yetkililer anlaşmayı 2020'de onaylamış olsa da, bu yeni soruşturma yasağın ardındaki siyasi motivasyonları güçlendiriyor.
Çin, çip üretim kapasitesini ve AI teknolojisi geliştirme gücünü artırdı ve hatta DeepSeek’ten bile daha uygun maliyetli çalıştırılabilen yeni bir AI modeli duyurdu. Bu nedenle birçok uzman, Nvidia yasağının teknolojik rekabetten çok, ABD ile devam eden ticaret savaşında bir pazarlık aracı olarak kullanıldığına inanıyor.
Ancak New York Times’ın raporları, Çinli şirketlerin ithalat kısıtlamalarını üçüncü taraflar ve kaçakçılık ağları aracılığıyla aşmaya çalıştığını gösteriyor. Bu durum, Çin'in yerli çiplerinin Nvidia ile göründüğü kadar yakın bir rekabet içinde olmayabileceğinin ve yasağın teknolojik bir zorunluluktan çok, stratejik bir siyasi manevra olabileceğinin sinyalini veriyor.