Elon Musk’ın SpaceX’inin Çinli yatırımcılardan doğrudan fon aldığı ortaya çıktı

Elon Musk’ın uzay şirketi SpaceX’in Çinli yatırımcılardan doğrudan para aldığı ilk kez ortaya çıktı. Mahkeme belgeleriyle gün yüzüne çıkan bu bilgi, Amerika’nın en önemli askeri yüklenicilerinden biri olan şirketin yabancı sermaye ilişkileri konusunda ciddi soru işaretleri yarattı.

İlk kez doğrudan Çin yatırımı doğrulandı

ProPublica tarafından kamuya açıklanan mahkeme ifadelerine göre, SpaceX içinden bir kaynak, şirketin Çinli yatırımcılardan doğrudan fon aldığını kabul etti. Bu, bugüne kadar yalnızca dolaylı yatırım ilişkileriyle bilinen SpaceX’in ilk kez doğrudan Çin sermayesiyle bağlantılı olduğunun kanıtı oldu.

Her ne kadar ABD yasaları doğrudan Çinli yatırımcılara yasak getirmese de, askeri yüklenici statüsündeki şirketler için bu tür yatırımlar ulusal güvenlik açısından ciddi risk olarak değerlendiriliyor.

“Cap Table’da Çinli yatırımcılar var”

SpaceX’in önemli yatırımcılarından biri olan Iqbaljit Kahlon, geçtiğimiz yıl verdiği ifadede, “Açık konuşmak gerekirse, şirketin Çinli yatırımcıları var. Hatta bazıları doğrudan hissedar listesinde (cap table) yer alıyor” dedi.

Ancak Kahlon, bu yatırımcıların kimler olduğunu veya ne kadar paya sahip olduklarını açıklamadı. Kendi şirketi aracılığıyla zengin yatırımcılar için SpaceX hissesi alım satımı yapan Kahlon, uzun süredir şirketin yönetimiyle yakın ilişkiler içinde.

SpaceX’in gizli sahiplik yapısı

SpaceX, hissedar yapısını büyük ölçüde gizli tutuyor. Daha önce bazı Çinli yatırımcıların aracı fonlar üzerinden şirkete dolaylı olarak yatırım yaptığı biliniyordu. Ancak yeni ifadeler, bu ilişkinin sanılandan çok daha doğrudan olduğunu gösteriyor.

Şirket, ABD Savunma Bakanlığı için casus uydular üretmekten NASA’ya uzay araçları fırlatmaya kadar birçok hassas görevi üstleniyor. Ayrıca Beyaz Saray ve ABD büyükelçilikleri de Starlink internet ağını kullanıyor. Musk’ın yaklaşık %42’lik hissesiyle SpaceX’teki payı 168 milyar dolar civarında.

Ulusal güvenlik endişesi

Uzmanlara göre, federal yetkililer bu gelişmeyi yakından inceleyecek. Çin’in teknoloji şirketlerine yaptığı yatırımların zaman zaman istihbarat amacı taşıdığı yönünde endişeler var.

Indiana Üniversitesi’nden Prof. Sarah Bauerle Danzman, Çinli yatırımcıların SpaceX’in gizli sözleşmeleri veya tedarik zinciri hakkında bilgiye erişmesi durumunda bunun büyük bir ulusal güvenlik riski yaratabileceğini belirtiyor.

Gizli belgeler kamuya açıldı

Söz konusu belgeler, Delaware eyaletinde Kahlon ile başka bir yatırımcı arasındaki davadan çıktı. Belgeler, ProPublica ve basın özgürlüğü kuruluşlarının girişimiyle mahkeme kararıyla kamuya açıldı. SpaceX bu sürece itiraz etse de hâkim, belgelerin bir kısmının yayımlanmasına onay verdi.

Karmaşık yatırım ağı

SpaceX’e doğrudan yatırım yapmak, halka açık şirketler gibi kolay değil. Şirket, kimlerin hisse alabileceğine kendisi karar veriyor.

En özel grup, doğrudan yatırımcılar: Bunlar gerçekten SpaceX hisselerine sahip olan isimler. Bu grupta Peter Thiel, Kahlon ve Musk’a yakın birkaç girişimci bulunuyor.

Diğer grup ise dolaylı yatırımcılar; bunlar genellikle Cayman Adaları gibi offshore merkezler üzerinden yatırım yapıyor. Bilinen tüm Çinli yatırımcılar da bugüne kadar bu ikinci grupta yer alıyordu.

Çin yatırımlarına dair şüpheli uygulamalar

ProPublica’nın önceki araştırmalarına göre, SpaceX bazı Çinli yatırımcıların şirkete offshore fonlar aracılığıyla yatırım yapmasına izin veriyor. Bu da yatırımların gerçek kaynaklarını izlemeyi güçleştiriyor.

ABD Temsilciler Meclisi’nden bazı Demokrat üyeler, bu konudaki şeffaflık eksikliğini “ulusal güvenlik riski” olarak değerlendirerek Savunma Bakanlığı’na uyarı mektubu göndermişti.

Çinli fonlardan 50 milyon dolarlık anlaşma

Mahkeme kayıtlarına göre, 2021’de Kahlon, Çinli yatırımcılara karşı daha temkinli olduğunu söylese de aynı yılın sonunda Şanghay merkezli bir şirketten 50 milyon dolar toplayarak SpaceX hisselerine yatırım yapmayı teklif etti.

Söz konusu şirketin, SpaceX CFO’su ile toplantı ve şirket ziyaretleri gibi ayrıcalıklar elde edeceği belirtilmişti. Ancak anlaşma kamuoyuna yansıyınca SpaceX, işlemi iptal etti.