Zamana karşı yarış başladı: NASA'nın 21 yıllık teleskobu, Dünya'ya düşme tehlikesiyle karşı karşıya
Güneş aktivitesindeki artış, Swift Gözlemevi'nin yörüngesinin beklenenden daha hızlı bozulmasına yol açtı. Katalyst şirketi, özel bir Pegasus XL roketiyle fırlatılacak ve teleskobun hassas cihazlarına zarar vermeyecek şekilde tasarlanmış robotik bir uzay aracıyla gözlemevini kurtarmayı deneyecek.
Yörüngede 21. yılını dolduran, NASA’nın Neil Gehrels Swift Gözlemevi, kontrolsüz bir şekilde Dünya atmosferine düşme tehlikesiyle karşı karşıya. NASA, bu kritik gözlemevini kurtarmak için özel uzay teknolojisi şirketi Katalyst ile, daha önce hiç denenmemiş bir operasyon gerçekleştirmesi için özel bir sözleşme yaptı.
20 Kasım 2004’te fırlatılan Swift Teleskobu, evrendeki en güçlü patlamalar olan gama ışını patlamalarını ve 3I/ATLAS gibi yıldızlararası kuyruklu yıldızlar da dahil olmak üzere birçok önemli olayı inceledi. Ancak alçak Dünya yörüngesindeki uyduların ve uzay araçlarının yörüngeleri, buradaki son derece ince atmosferin yarattığı sürtünme nedeniyle zamanla doğal olarak bozuluyor ve hızları düşüyor. Düşük hız ise daha alçak bir yörünge anlamına geliyor.
NASA, Eylül ayında yaptığı açıklamada, artan Güneş aktivitesi nedeniyle Swift'in yörüngesinin beklenenden daha hızlı bozulduğunu bildirdi. Güneş çok aktif olduğunda, sürtünmenin artmasına sebep olan bir şekilde dış atmosferi ısıtarak şişiriyor ve Güneş'in aktivite zirvesi geçen Ekim ayında yaşandı. NASA, Swift’in Haziran 2026'ya kadar Dünya'ya düşme olasılığının yüzde 50, 2027'den önce düşme olasılığının ise yüzde 90 olduğunu tahmin ediyor.
Zamana karşı yarış: Katalyst görevi
Bu noktada da Katalyst görevi devreye giriyor. Şirket, Swift’i daha stabil bir yörüngeye yükseltebilecek robotik bir uzay aracı inşa etmesi için 30 milyon dolarlık bir sözleşme kazandı. Bu araç, Northrop Grumman tarafından geliştirilen ve yerden değil, bir uçaktan fırlatılan Pegasus XL roketiyle uzaya gönderilecek.
ABD'deki uzay limanlarının hiçbirinin bu yörünge için doğru düzeneğe sahip olmamasına rağmen bu sistem, roketin Swift'in kendine özgü yörüngesine kolayca ulaşmasını sağlıyor. Bu, yerden fırlatmayı çok daha karmaşık hale getirirdi.
Eğer fırlatma iyi giderse, işler daha da ilginç bir hal alacak. Böylesine hassas bir görev daha önce hiç denenmedi. Hubble Teleskobu, Space Shuttle'daki astronotlar tarafından onarılmıştı ve bu tür yaklaşımlar için tasarlanmıştı. Swift ise bu amaçla tasarlanmadı. Bu yüzden Katalyst'in servis aracı, teleskobun hassas cihazlarına zarar vermeden ona bağlanacak özel yapım bir robotik yakalama mekanizması kullanacak. Ve tüm bunlar zamana karşı yarışarak yapılıyor.
Katalyst CEO'su Ghonhee Lee, yaptığı açıklamada, “Bu, dünya çapında bir bilim varlığını kurtarmakla ilgili, aynı zamanda ABD’nin hızlı, yörünge üzerinde müdahale yeteneğini kanıtlamakla ilgili” dedi ve devam etti: “İhtiyaç ortaya çıktığında, sorunu belirlemekten robotik kenetlenme görevini yürütmeye kadar bir yıldan daha kısa sürede aksiyon alabileceğimizi gösteriyoruz.”
Eğer “zarar vermeme” prensibiyle yürütülen bu görev başarılı olursa, bir gün Hubble da dahil olmak üzere daha birçok uzay gözlemevinin ömrünü uzatmakta kullanılabilir. Hubble, Swift’e göre daha yüksek bir yörüngede bulunuyor ve önümüzdeki yıllarda hizmet vermeye devam etmesi bekleniyor, ancak sonunda aynı kaderi paylaşacak.