Yeni kurallar kızdırdı: Açık kaynak mirası gerçekten tehlikede mi?

Mikrodenetleyici ve "tek kart bilgisayar" üreticisi Arduino, Qualcomm tarafından satın alınmasının ardından, hizmet şartlarını sessizce yeniledi. Tabii ki bu hamle, üretici topluluğundan da büyük tepki topladı. Qualcomm, platformdaki kullanıcı tarafından oluşturulan içerik üzerinde ek haklar elde ederken, bir zamanlar çok açık olan yazılımın tersine mühendisliğini de yasaklıyor.

Hobi elektronik satıcısı Adafruit de, bu tepkiyi verenlerden biri. LinkedIn'de eleştirilerini paylaşan şirket, Qualcomm'un yeni yan kuruluşu Arduino'nun yeniden yazılan hüküm ve koşullarına yönelik sert bir değerlendirme yayımladı. Adafruit, “bu değişiklikler, platformu inşa eden açık donanım ruhundan net bir kopuşa işaret ediyor” diyor.

New York merkezli açık kaynak elektronik satıcısı, yeni Arduino Gizlilik Politikası ve Şartları hakkında çok keskin görüşlere sahip. Adafruit'in eleştirileri arasında şunlar bulunuyor:

• Yeni belgeler, kullanıcıların yüklediği her şey üzerinde geri alınamaz, kalıcı bir lisans getiriyor.
• Yapay zeka özelliklerinin geniş, gözetim tarzı izlenmesi başlıyor.
• Kullanıcıların olası patent ihlallerini tespit etmesini önleyen bir madde eklendi.
• Hesap silindikten sonra bile kullanıcı adlarının yıllarca saklanması hedefleniyor.
• Tüm kullanıcı verilerinin (küçüklere ait olanlar dahil) Qualcomm'un küresel veri ekosistemine entegre edilmesi planlanıyor.

Ayrıca Adafruit, bunların yanı sıra daha da endişe verici bir noktanın daha bulunduğunu belirtiyor. Adafruit’in belirttiğine göre, kullanıcıların, Arduino izin vermedikçe, platformun nasıl çalıştığını anlamaya yönelik tersine mühendislik yapması veya bunu denemesi açıkça yasaklandı.

Topluluk tepkisi: “Güle güle Arduino, merhaba RP2040”

LinkedIn’deki yorumcular Adafruit’in değerlendirmesine katılıyor. ColorTokens güvenlik firmasının CTO'su Venky Raju, “Seni tanımak güzeldi Arduino, huzur içinde uyu. Merhaba RP2040 ve ESP32, umarım önümüzde harika bir gelecek vardır” diye yazdı. Frank DeLaTorre ise, Qualcomm'un üretici alanından hiçbir şey anlamadığını belirterek, “Onlar, Arduino'nun 10 yılı aşkın süredir inşa ettiği topluluğu zerre umursamayan açgözlü bir şirket” yorumunu yaptı.

X üzerinde de tepkiler hızlı ve acımasızdı. Bir kullanıcı, “Huzur içinde uyu Arduino! Qualcomm onu resmen yok etti” dedi. Başka bir kullanıcı ise, “Bu kahrolası bir durum ama beklenmedik değildi. Arduino, elektronik hobi hareketini ve açık donanım topluluğunu canlandıran birincil motivasyondu. Ne kadar iğrenç bir hareket” yorumunu paylaştı.

Tüm bunlar, Arduino hakkındaki ilk tartışma değil. Şirket, 2015 yılında ABD’deki Arduino LLC ile donanımın İtalyan üreticisi arasında bir ticari marka savaşı yaşamış, ancak bir yıl sonra aralarındaki anlaşmazlığı çözmüşlerdi.

Arduino’nun doğuşu ve açık kaynak mirası

Arduino'nun kurucusu Limor “Ladyada” Fried, 2005 yılında MIT yurt odasında Adafruit Industries'i kurmuştu. Adafruit, Feather mikrodenetleyici gibi kendi açık donanımlarını üretiyor. Aslında bu tür akıllı, programlanabilir açık donanımlar Arduino’ya özgü değil; ancak Arduino, elektronik ve mikrodenetleyicileri fazla uzmanlık bilgisi gerektirmeden kolay ve erişilebilir hale getirerek kendine bir niş yarattı.

Arduino'nun gelişiminde kritik rol oynayan Wiring projesi, 2003 yılında Kolombiyalı geliştirici Hernando Barragán tarafından başlatıldı. Barragán, İtalya'daki Etkileşim Tasarımı Enstitüsü Ivrea'daki (IDII) 2004 yüksek lisans tezinde, kullanımı kolay bir C++ programlama ortamı ile ATMega128 mikrodenetleyici tarafından desteklenen tek kartlı donanımı birleştiren, mikrodenetleyiciler için “açık kaynak programlama çerçevesi” olan Wiring'i tasarladı.

Barragán'ın tez danışmanları arasında IDII doçenti Massimo Banzi de vardı. 2005 yılında Banzi, David Cuartielles ve IDII öğrencisi David Mellis ile birlikte, açık kaynak Wiring tasarımını çatallayarak donanımı daha küçük, daha ucuz olan ATMega8 çipini kullanacak şekilde değiştirdi. Bu sistem, 2006’da IDII kapandıktan sonra Tom Igoe ve kartları üreten Gianluca Martino ile birlikte orijinal Arduino olarak piyasaya sürüldü. Eski Arduino sayfası, “Arduino dil sözdizimi Hernando Barragán'ın Wiring projesine dayanmaktadır” notuyla bu mirasa atıfta bulunuyordu.

Adafruit kurucu ortağı Philip Torrone, “Şimdiye kadar söylediğimiz her şey kaynaklara dayalı ve topluluğun zaten bildiği uzun bir süreci kapsıyor. Arduino topluluk tarafından inşa edildi ve Qualcomm/Arduino, topluluğun yarattığı şeyi hiçbir zaman gerçekten sevmedi” diyor ve devam ediyor: “Bu bir Frankenstein anı gibi hissettiriyor: Yaratık, yaratıcısına sesleniyor ve yaratıcısının, onu parçalarına ayırmayı planlayan bir şirketle değiştirildiğini keşfediyor.”

Bu gelişmeler, açık kaynak felsefesinin, büyük şirketlerin ticari çıkarları karşısında ne kadar kırılgan olduğunu bir kez daha gösteriyor.