Çin’den DeepSeek’e rakip: Daha ucuz ve açık kaynak yeni yapay zeka modeli GLM-4.5 tanıtıldı

Çin’in yapay zeka alanında hızla ilerlediği artık kimse için sürpriz değil. Pek çok uzman, Çin'in ABD'yi teknoloji yarışında ne kadar çabuk yakalayabileceğini tartışıyor. Bu rekabet ortamı, Çinli geliştiricileri daha da hırslı hale getirirken, piyasaya yeni bir oyuncu daha katıldı: Z.ai (eski adıyla Zhipu).

Z.ai, DeepSeek gibi rakiplerinden daha düşük maliyetle çalıştığını öne sürdüğü, tamamen açık kaynaklı bir yapay zeka modeli geliştirdi. GLM-4.5 ailesi olarak tanıtılan bu model serisi, hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar için farklı seçenekler sunuyor.

GLM-4.5 model ailesi: Üç farklı seçenek

Z.ai tarafından duyurulan üç model şunlardan oluşuyor:

• GLM-4.5: Ana model, yüksek performanslı işlemler için tasarlandı.

• GLM-4.5-Air: Daha az kaynak tüketen hafif bir versiyon.

• GLM-4.5-Flash: Kodlama, mantıksal akıl yürütme ve benzeri görevler için geliştirilen, tamamen ücretsiz bir sürüm.

Bu modeller, dışarıdan bakıldığında OpenAI, Google Gemini ya da Anthropic’in Claude AI modellerine oldukça benziyor. Ancak farkları, tamamen açık kaynaklı olmaları. Bu, şeffaflık açısından önemli bir avantaj olarak görülse de, Çin menşeli bir sistem olması kullanıcı verilerinin güvenliği açısından bazı soru işaretlerini beraberinde getiriyor.

Çin’in açık kaynaklı yapay zeka hamlesi

Z.ai, Çin hükümeti tarafından desteklenen birkaç büyük yapay zeka şirketinden biri. Sadece son birkaç ayda, Çin’de 1.500’den fazla büyük dil modeli (LLM) piyasaya sürüldü. Bunların çoğu açık kaynak altyapılarla çalışıyor.

Ancak ABD’li kullanıcılar, bu tür sistemleri kullanırken veri gizliliği konusunda temkinli yaklaşıyor. Örneğin DeepSeek’in, kullanıcı verilerini Çin’e aktardığına dair iddialar bulunuyor. Z.ai gibi girişimler de benzer kaygılarla karşı karşıya.

OpenAI’nin Küresel İlişkiler ekibi de daha önce yayımladığı bir raporda, Çinli yapay zeka şirketlerinin yarattığı potansiyel güvenlik risklerine dikkat çekmişti.

ABD’nin cevabı: AI eylem planı

Çin’in bu hızlı yükselişi, ABD’nin de karşı hamleler geliştirmesine yol açtı. Trump döneminde yayımlanan Amerika'nın AI Eylem Planı, ülkedeki yapay zeka şirketlerinin önünü açmak ve devlet içinde daha fazla yapay zeka uygulamasına yer vermek için hazırlandı.

Bu plan, Amerika'nın küresel yapay zeka liderliğini koruma çabalarının bir parçası olarak değerlendiriliyor.

Sansür ve gizlilik endişeleri

Çin yapımı yapay zeka sistemlerinin, özellikle siyasi içerikleri sansürlediği defalarca gündeme geldi. DeepSeek bu konuda eleştirilmişti ve GLM-4.5 için de benzer endişeler mevcut.

Açık kaynaklı olması, kullanıcıya belirli bir şeffaflık sunsa da veri toplama ve kullanım konusunda kullanıcıya tam kontrol sunulmuyor. Bu da Batılı kullanıcılar için caydırıcı bir unsur olabilir.

Gizlilik odaklı çözümler geliştiren şirketler (örneğin Proton’un Lumo sohbet robotu) bu boşluğu doldurmaya çalışıyor, ancak hâlâ çoğu yapay zeka modeli kullanıcı verilerini topluyor ve model eğitiminde kullanıyor. Bu, hâlâ çözüm bekleyen küresel bir sorun.

Küresel rekabet hız kesmiyor

Z.ai'nin yeni modeli, yalnızca teknolojik bir başarı değil; aynı zamanda ABD ile Çin arasındaki yapay zeka rekabetinin ne kadar sertleştiğini de gösteriyor. Bu rekabet, hem mevcut devleri (OpenAI, Google, Anthropic) daha iyi modeller üretmeye teşvik ediyor hem de yeni girişimlere kapı aralıyor.

Ancak bu hızla gelişen rekabet ortamında, gizlilik, etik ve sansür gibi konular daha da önemli hale geliyor.