İkonik uzay mekiği Discovery'nin "eve dönüş" mücadelesinde yeni sayfa

NASA’nın bütçesinin ciddi şekilde daraldığı bir dönemde, Teksas senatörleri dikkat çekici bir girişime öncülük ediyor. Senatörler Ted Cruz ve John Cornyn, Discovery Uzay Mekiği’nin Virginia’daki Smithsonian Ulusal Hava ve Uzay Müzesi’nden Houston’a taşınması için milyonlarca dolarlık bir planı destekliyor. Bu plan, Başkan Donald Trump döneminde Senato’dan geçen geniş kapsamlı vergi ve harcama yasa tasarısının bir parçası olarak gündeme geldi.

"One Big Beautiful Bill" (Büyük ve Güzel Tasarı) adı verilen bu düzenlemede, “Bring the Space Shuttle Home Act” (Uzay Mekiğini Eve Getirme Yasası) başlığıyla eklenen madde, NASA’ya 10 milyar dolarlık ek bütçe sağlarken, Discovery’nin taşınması ve yeni bir sergi tesisi inşası için 85 milyon dolar ayrılmasını öngörüyor.

Ancak bu bütçenin yeterliliği tartışmalı. Smithsonian Enstitüsü’ne göre, Discovery gibi dev bir uzay aracının ülke çapında taşınmasının maliyeti 300 ila 400 milyon dolar arasında olabilir. Üstelik bu kadar hassas bir objenin nakliyesi, ciddi riskler de barındırıyor. Uzmanlar, sürecin “aşırı derecede karmaşık ve zor” olduğunu vurguluyor.

Discovery’yi Houston’a taşıma fikri, ilk olarak Nisan ayında Senatör Cruz ve Cornyn’in sunduğu bir yasa teklifiyle gündeme geldi. İlk etapta sadece 5 milyon dolarlık bir taşıma bütçesi önerilmişti. Geriye kalan 80 milyon dolarlık kısmın, Houston’da inşa edilmesi planlanan yeni sergi alanı için kullanılması planlanıyor.

Houston’daki Space Center Houston, NASA’nın Johnson Uzay Merkezi’nin resmi ziyaretçi merkezi olma özelliğini taşıyor. Her ne kadar mekiğin fırlatmaları Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden gerçekleşmiş olsa da, uzay mekiği görevlerinin büyük çoğunluğu Houston’dan yönetildi. Bu durum, Houston’ın mekik tarihindeki yerini güçlendiriyor.

Görevde kaldığı 27 yılda 39 görev

Discovery, 1984 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiş ve 27 yıl boyunca 39 görevde yer almış önemli bir uzay mekiği. Challenger ve Columbia felaketlerinden sonra uçuşlara geri dönüşü temsil etmiş, 1990 yılında Hubble Uzay Teleskobu’nu yörüngeye yerleştirmiş ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nun montaj çalışmalarında görev almıştı. 2011’de emekli edilen Discovery, o tarihten bu yana Smithsonian Enstitüsü’nde sergileniyor.

Diğer uzay mekiği örnekleri de farklı şehirlerde sergileniyor: Enterprise New York’ta, Atlantis Florida’da, Endeavour ise Los Angeles’ta yer alıyor. Ancak Houston gibi NASA ile güçlü tarihi bağlara sahip bir şehirde halen bir mekiğin bulunmaması, bölgede uzun süredir tartışma konusu.

NASA, 2011’de mekiği hangi şehirlere vereceğini belirlerken; sergilenecek alanın uygunluğu, finansal kaynaklar, ulusal önemi ve coğrafi dağılım gibi kriterleri dikkate aldı. Ancak sonuçlar birçok kişiyi tatmin etmedi. O dönemde Teksas’tan 16 kongre üyesi, kararı “Houston Shuttle Snub” (Houston’a Mekik Hakareti) olarak nitelendirdi ve NASA’ya itirazda bulundu.

Yine de, NASA’nın Genel Müfettişlik Ofisi tarafından yürütülen bağımsız incelemede seçim sürecinde herhangi bir usulsüzlük tespit edilmedi. Sürecin siyasetten etkilenmediği açıklandı.

Ancak bu açıklamalara rağmen, Teksaslı yetkililer ve halk hala karardan memnun değil. 20 Haziran’da düzenlenen bir basın toplantısında konuşan Senatör Cornyn, “Smithsonian tartışmasız bir ulusal hazinedir, ancak Amerika’nın sergileyeceği tüm hazineleri barındırmıyor” diyerek Houston’ın bir mekiği hak ettiğini vurguladı ve ekledi: “Keşke daha fazla mekik olsaydı ama sadece dört tane var ve biz, 2010 yılında almamız gerekeni şimdi alacağız.”

Görünen o ki, Houston’ın uzun süredir beklediği uzay mekiğine kavuşma umudu yeniden canlanmış durumda. Ancak bu hayalin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği, hem siyasi kararlara hem de ciddi bütçe hesaplarına bağlı olacak.