Resimleri veya dokümanları bilgisayar ortamına aktarmak için kullanılan cihazlardır. Günümüzde çoğu renklidir ama istenirse siyah beyaz aktarımda yapabilirler. Yaygın üreticilerden HP, Canon, Mustek, Trust, Epson ve Xerox firmaları sayılabilir.
Tarayıcılar; fotokopi, faks ve çok fonksiyonlu yazıcılar içerisinde işlevsel olarak yer almaktadır. Dokümanın baştan ayağı ince bir satır halinde ışıklandırılıp, yansıyan ışığın algılanması prensibi ile çalışır. Algılanan ışık seviyeleri sensor tarafından gerilime dönüştürülerek ADC üzerinden sayısala çevrilip bilgisayara aktarılır. Burada sensörün boyutları ve ADC'nin çözünürlüğü taranan materyalin kalitesi açısından önemlidir. Işık kaynağı doğrusal ve tek boyutlu bir yapıya sahiptir. Tarayıcı içerisinde CCD optik algılayıcı, yansıyan ışığı CCD üzerine toplayan lens, yansıyan ışığı CCD üzerine taşıyan aynalar ve tüm bu sistemi yatay düzlemde ileri geri hareket ettiren step(adım) motor barındırır.
Tarayıcı Parametreleri(1)
Çözünürlük: Birimi dpi(dot per inch=inç başına nokta sayısı) ile belirlenir. Bu değer ışık algılayıcı CCD sensör üzerindeki, algılayıcı nokta sayısını belirler. Tarayıcılarda, çözünürlük arttıkça taranan resim büyür. Çözünürlük arttıkça, adım motor daha küçük adımlarla dönerek resmin daha ayrıntılı taranması sağlanır. Çözünürlük arttıkça resme ait bilgide artar. Fotoğraf kalitesinde bir resim için en az 300dpi, baskı kalitesi için ise 72dpi değerleri yeterli olmaktadır. Ama günümüzde bu değerlerden çok daha büyük(1200dpi, 2400dpi, 4800, 9600dpi...) çözünürlüğe sahip tarayıcılar bulunmaktadır. Tarayıcılarda yatay ve düşey çözünürlük beraber kullanılarak çözünürlük belirtilir. Örneğin 1200x2400dpi, 4800x6400dpi gibi.
Tarayıcılarda iki tip çözünürlük vardır. Bunlardan birisi donanım diğeri yazılım çözünürlüğüdür. Burada önemli olan donanım çözünürlüğüdür. Çözünürlüğün yazılımla artması; donanımın elde ettiği piksellerin arasına yazlımla piksel eklenmesi(interpolasyon) ile gerçekleştirilir. Tarayıcı seçerken asıl çözünürlüğü donanımın desteklediği çözünürlük olarak dikkate alınması gerekir. Çok küçük nesneler, yüksek çözünürlükte taranırsa elde edilen resimlerde gözle görülür bozulmalar gözlemlenmiştir.
Tarayıcı Parametreleri(2)
Renk Derinliği(Bit Derinliği): CCD sensor, algıladığı ışık seviyesini gerilime dönüştürmektedir. Tabiatta renkler, beyaz ve siyah arasında dağılım göstermektedir. Renk derinliği, algılanan ışık seviyesinin beyaz ve siyah arasında kaç farklı renkten birisi olacağını belirler. Renk derinliği ne kadar fazla ise, taranan resim o kadar daha gerçekçi olacaktır.
Aslında bu değer, tarayıcı içerisindeki ADC(Analog Dijştal Çevirici)'nin çözünürlüğüdür. Örneğin bir tarayıcının renk derinliği 2 bit olsun. 22=4 yapar. Yani algılanan ışık seviyesi siyah ile beyaz dahil 4 farklı renkten birisinin değerini alacaktır. Siyah ve beyaz tarama yapan bir tarayıcının renk derinliği 1 bittir. Taranan resimdeki tüm farklı renkler 21=2 farklı renkle oluşturulur. Bu renklerde siyah ve beyazdır. Günümüzde 24, 32, 48, 64 ve 96 bitlik renk derinliğine sahip tarayıcılar bulunmaktadır. 24 bit değeri bile aslında yüksek bir değerdir. Renk derinliği daha çok renkli fotoğrafların taranmasında önem arz etmektedir. Siyah beyaz doküman veya renk ayrım hassasiyeti o kadar önemli olmayan durumlarda renk derinliği düşük olan tarayıcı tercih edilebilir. Yüksek çözünürlükte taranmış bir resmi aynı kalitede görüntülemek için kullanılan ekranında en az o kadar çözünürlüğe sahip olması gerekir. Günümüzde henüz 96 bit çözünürlüğe sahip ekranlar bulunmamaktadır.
Arayüz: Verilerin tarandıktan sonra bilgisayara gönderilmesi aşamasında önemlidir. Arayüzün bant genişliği ne kadar yüksekse aktarım o kadar hızlı gerçekleşir. Günümüzde paralel port, SCSI, USB ve firewire arayüzüne sahip tarayıcılar bulunmaktadır. Bahsedilen veriyollarının bant genişliği için anakart anlatımında veriyolları konusuna bakabilirsiniz.