Türk Telekom'un Özelleştirilmesi

Bu yazı Türk Telekom'a ve özelleştirilmesine ilişkin bilgilendirme niteliği taşımaktadır.Yazılış ve düzenleniş gayesi budur.
 
Türk Telekomünikasyon A.Ş., 24 Nisan 1995'te PTT'nin telekomünikasyon ve posta hizmetlerinin birbirinden ayrılmasıyla kuruldu. 2005 yılı Kasım ayında özelleştirme kapsamında şirketin %55'i Suudi Arabistan kökenli Oger Telecom'a satılmış, bu arada kablo TV ve kablo net hizmetleri Türksat'a aktarılmıştır. Türkiye'nin tüm telefon ve internet servis sağlayıcıları içinde kendi kurulu altyapısına sahip tek firma konumundadır.Türkiye geneline 16-17 milyonu aşkın abonesi olan şirket, Avrupa'nın en büyük telekomunikasyon operatörlerindendir. Genel müdürlüğünü Paul Doany yapmaktadır.
  
Telekom'un özelleştirilmesine girmeden önce Türkiye'nin özelleştirme tablosundan bir iki satır aktarmak isterim,
 
Yıllar              Özelleştirme Tutarı (milyon $)
 
1989___________131.2
 
1990___________486.0
 
1998___________1,019.7
 
2000___________2,716.5
 
2004___________524.7
 
Toplam(89-04)__ 8,688.1
 
Kaynak (Çizelge): Özelleştirme İdaresi Başkanlığı

Türk Telekom özelleştirldiğinden beri 4 ortak yürütmektedir;
 
%55 hisse ile Oger Telekomünikasyon Anonim Şirketi
 
%30 hisse ile Hazine Müsteşarlığı
 
%0 hisse ile Hazine Müsteşarlığı (Burada söz konusu olan, bir adet altın hissedir.)
 
%15 hisse halka açık
 
Şimdi tüm bu hisse paylarının nasıl ayrıldığını ve özelleştirme sürecini basitce anlatmaya çalışacağım.
 
Telekom'un Özelleştirilmesi
 
Hukuksal açıdan özelleştirme, "devletleştirme"nin tam tersidir.İktisadi açıdan ise özelleştirme, devletin iktisadi faaliyetlere son verip, iktisadi piyasadaki payının azaltılmasıdır.Diğer bir deyişle devletin sahip olduğu mal veya varlıkları elinden çıkartmasıdır.
 
 
1993 yılı başlarında Telekom'a 25-30 milyar dolar piyasa değeri biçiliyordu.(O dönemde Türkiyenin dış borcu 26 milyar amerikan doları idi).Türkiye'nin dış borçlarından tamamen kurtulması, iletişim sektörüne rekabet getirmesi, Türk halkına - serbest rekabete dayanan bir piyasa ortamında - daha iyi iletişim imkanlarınında verilmesi amacıyla Telekom'u özelleştirme yoluna gidildi.Çeşitli sebeplerle (Gerek kamuoyu , gerekse bilirkişilerin tepkileri,bürokrasinin getirdiği hantallık,siyasi kargaşa, işçi sendikları ve sivil toplum örgütlerinin muhalefeti vs vs) bu süreç yıllarca uzamıştır.(93-04)
 
2004 yılının başlarında uydu hizmetlerininde Telekom'dan ayrılarak Türksat A.Ş'ye devredilmesini takiben, 25.11.2004 tarihinde yerli ve yabancı basın organlarına verilen ilanlarla resmi olarak ihale süreci başlamıştır.Son teklif verme tarihi olan 24.06.2005’te Türk Telekom’un %55 hissesi için 4 adet teklif gelmiştir.İhale Komisyonu değerlendirme sonucu 100 üzerinden 75’in üzerinde puan alan 4 teklif sahibi 1 Temmuz 2005 tarihinde finansal tekliflerin açılması için davet edilmiştir.
 
İki teklifçi -- Türk Koç Holding ve ABD merkezli Carlyle Group'tan oluşan grup ve cep telefonu operatörü Turkcell İletişim Hizmetleri'nin bir birimi liderliğindeki bir konsorsiyum (iyi niyetli anlaşma) daha erkenden çekildi.
 

 
 
Yedi tur sonunda Oger, geri kalan tek rakibi olan Etisalat Emirates Telecommunications Corp başkanlığındaki konsorsiyumunun teklifini geçmeyi başardı. Son fiyat, Oger'in başlangıçta vermiş olduğu 5,65 milyar doların oldukça üzerinde gerçekleşti.Bu tarihte Türk Telekom’un %55 hissesi için en yüksek teklifi Oger Telecoms Ortak Girişim Grubu (Telecom Italia ve Saudi Oger’den müteşekkil) 6.550.000.000 ABD Doları ile vermiştir..Bunun 1 milyar 310 milyon Dolar'ı peşin olarak Hazine'ye aktarıldı.Kalan tutar ise her yıla eşit dağıtılmak ve ödenmeyen tutarın faize bindirilmesi suretiyle, 5yıl vadeli olarak ödenecekti.Türk Telekom’un %55 oranındaki hissesinin blok olarak satışına ilişkin ihalenin sonucu 02.08.2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.Yasanında çıkmasıyla beraber yapılan devir sözleşmelerinin ardından Türk Telekom bir kamu şirketi olmaktan çıkmıştır.
-(İhalede 2. en yüksek teklifi ise 6.000.000.000 ABD Doları ile Fotomaç,Takvim,Yeni Asır,ATV ve Sabah gibi medya gruplarını elinde bulunduran ÇALIK HOLDİNG vermiştir)-
 

 
-Bu noktada dikkatleri çekmek istediğim husus paragrafın başında belirttiğim özelleştirme nedenlerinden bir tanesidir.İhaleden yaklaşılk 10 sene öncesinde 30 milyar dolar olan Telekom'un, 2004 yılında 6.5 milyar dolar gibi bir fiyata ortak edilmesidir(%55). Madem özelleştireceğiz diyerek satmaya kalkıyorsunuz, bari bu şekilde elinize gözünüze bulaştırmasaydınız.O paralarda bu halkında hakkı yokmudur, yazık günah değil midir akıp giden milyar dolarlara ? -
 
Bu kapsamda, 2006 Yılında Türk Telekom özelleştirmesi işlemi, finans alanında prestijli bir dergi olan “Acquisitions Monthly” tarafından “Gelişen Piyasalarda 2005 Yılı’nın En Başarılı İşlemi” ödülüne de layık bulunacaktır.
 
Yapılan ihalenenin ardından (2005) Suudi şirketin Genel Müdürü Doany, 5 yıl içerisinde Türkiye'de geniş bant yaygınlığını AB düzeyine çıkarmayı amaçladıklarını belirtmişti.(Yıl 2010.Ne düzeyde olduğumuz ortadadır.) Bu arada belirtmekte fayda görüyorum, Türk Telekom'un Avea'daki hisse oranı %81,37 dir. Avea'nın geri kalan %18,63 hissesi İş Bankası'na aittir. 
 
Dönemim ulaştırma bakanı Binali Yıldırım özelleştirmenin ardından "Amacımız hisse devrini yapmak değil, Türk Telekom'u daha hızlı karar alabilen ve kararlarını uygulamak suretiyle hem sektördeki pazar büyüklüğüne yardım eden hem de sektöre yeni girenlerin önünü açan bir kurum haline getirmek. Sektöre yeni girenlere destek olacak ve imkanlarından onları da makul ücret ve şartlarda yararlandıracak bir yapı hazırlamak. Yeni ortak, Türk Telekom'u daha da yukarıya çıkaracak bir politika izlemelidir. Bu iradenin, hem bizde hem de yeni hissedarda olduğunu görüyor ve bundan memnun oluyoruz." demişti.
 
Türkiye Kamu-Sen Genel Başkanı Bircan Akyıldız, bu ülkenin yabancı sermayeyi neden ihtiyaç olarak gördüğünü anlamadığını ifade etti.KESK Genel Başkanı İsmail Hakkı Tombul bir nevi kamuoyununda tepkisini dile getirerek dönem hükümetinin ülkeyi sattığını iddia ederek, “Hükümet IMF tarafından yazılan reçeteyi yerine getiriyor. Bu reçete bizlerin lehine değil, yabancı sermayenin lehinedir. Bu hükümet bu ülkeyi satıyor. Biz buna izin vermeyeceğiz. Hükümetin bu uygulamalardan kendi iradesiyle vazgeçmeye niyeti yok. Biz kendi çabalarımızla bunu başaracağız”diye konuşmuştu.
 

 
 
Şirketin 2000 yılında 70.000'i aşan çalışan sayısı, özelleştirme süreci ve sonrasında mevcut pek çok personelin başka kamu kurum ve kuruluşlarına geçmesine istinaden, 2009 yılı başında 30.000 civarına düşmüştür.
 
2004'ün ilk altı aylık döneminde Türkiye içinde İngiltere, Fransa, Rusya, Portekiz, İsrail, Polonya gibi ülkelerin de bulunduğu 17 ülke içinde yüzde 78,44 DSL hat artışı oranı ile en yüksek artış gerekleştiren ülke olmuştu.(Tabii o dönemde hemen hiçbir yerde dsl bağlantısının bulunmadığının ya da yaygın olmadığının altının çizilmesi gerekir.)
 
TTNET A.Ş 2006 yılında Telekomdan ayrı bir şekilde kurulmuş olup, Telekom'un elinde bulundurduğu "dial-up" ve "ADSL" aboneleri de TTNET'e devredilmiştir.
 
2007 yılında devletin elinde bulundurduğu %45 telekom hisselerinin üçtebirinin (%15) halka arz edilmesine karar verilmiştir.Yüzde 55i 6.5 Milyar Dolara satışı yapılan şirket değerinin 12milyar $ olduğu tahmin edilmekte idi.Yani halka arz edilecek olan %15 lik paya sahip olan hissenin değeri 1.6 Milyar $ civarındadır.
 
Telekom 2007 yılında 7.58 Milyar YTL net satış (ciro) elde etmiştir.
 
Türk Telekom'un özelleştirilmesi sırasında  kablo ,Türk Telekom'a rakip olan ikinci altyapının o aşamada Türk Telekom'dan ayrılması ve sonrasında özelleştirilmesi amacıylaTürksat'a verilmişti.Ancak bekleneni veremeyen Türksat Kablo TV kapasitesinde giderek gerileme göstermiştir.Çünkü alternatif telekomünikasyon firmaları, data hatları ve internet açısından Türk Telekom'a ve TTNET'e muhtaçtır.-(Bir döngü halinde ilerleyen bu süreç, Telekom'un tekelleşmesinde büyük rol oynamıştır).-
 
Türk Telekom Ocak 2008'de dünyanın 13. ve Avrupa'nın 5. büyük sabit telefon operatörüydü.Ayrıca Avea'nın %81 hissesini elinde tuttuğu için aynı anda hem sabit, hem mobil telefon, veri ve internet hizmetlerinin tümünü sunan tek operatör durumundadır.
 
 
 
Bitirirken... 
Özelleştirme dönemi için Hükümet IMF'ye verdiği sözleri yerine getirmek için ilerlemek zorunda olsa da, kamuya ait devlet varlıklarının satışı hassas bir konu olma özelliğini sürdürüyor ve öz olarak tüm bunların hepsi tek bir soruna dayanıyor.Devlet ticari piyasada bulunmalı mı? Yoksa bu şekilde kamu mallarını özelleştirerek, yanlızca eğitim, sivil savunma gibi hususların üzerine mi düşmeli?Sorular ve sorunlar bitmez biliyorum.Yazıyı derlemedeki amacım, artık hayatımızın her noktasında olan Türk Telekom'u irdeleyip, bugünkü yapısına nasıl kavuştuğunu (tekel yapısı) biraz olsun açıklamaya çalışmaktı.
 

 
Sonuç olarak özelleşme sonrası dönemde, telekomünikasyon pazarı önemli gelişmelere tanık olsada, halen verimli sıçramaların gerçekleşmediği görülmektedir.Pazardaki rekabet koşullarının henüz arzu edilen seviyeye ulaşamadığı görülmektedir.
 
Türk Telekom'un genişbant internet alanındaki atılımları dışında bir gelişme gösteremediğinin kanıtları bulunmaktadır.İnternet hususunda da kamuoyunun yoğun tepkisini çeken Telekom'u nasıl günlerin beklediğini hep beraber göreceğiz...
 
Yazıda eksik ya da yanlış bir nokta görürseniz lütfen bildirin.
Teşekkürler
 _hEro
https://www.chip.com.tr/blog/hher ... tirilmesi_4903.html

Yazıyı hazırlarken yararlandığım kaynaklar:
 
Güncel İktisadi Tartışmalar Sy. 20 ve 23 (Prof. Dr. Mustafa Acar -2004-) http://www.oib.gov.tr/telekom/turk_telekom.htm
http://tr.wikipedia.org/wiki/Türk_Telekom_(şirket)
http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/tr/features/setimes/features/2005/07/19/feature-03
http://www.telepati.com/aralik05/konu2.htm
http://tr.wikipedia.org/wiki/Avea
http://www.calik.com/Sektorler-Medya.aspx
http://www.tk.gov.tr/Yayin/Raporlar/2008/TTAS_ozellesmesonrasigelismelerraporu_V7.pdf

Güzel ve yerinde bir yazı olmuş. Özelleştirme, devletin ekonomide işletmecilik alanından çekilmesidir ve bir ülkenin bağımsızlığının başlıca sebebi sermaye olarak başkalarına bağımlı olmamasıdır. Bir çok kurum 2-3 yıllık karlarıyla özelleştirilirmiş, bu yüzden bir çok kişi işsiz kalmış ve devlet ekonomik anlamda ayakta durmaya(!) çalışırken bunun yükünü halka vergilerle bindirmiştir, çünkü gelir kapıları oldukça azalmıştır. Ve nedense kar eden kurumlar bile özelleştirilmiştir. İşin asıl acı olanı ise bu özelleştirmelerde devlet (özelleştirme ve mevcut maliyeti katarsak) çok az kar elde etmiştir, limanların satışından 725 milyon dolar zarar edilmesi ise cabasıdır. Kısacası özelleştime adı altında yabancı sermayeye peşkeş çekilmiştir. Telekom olayına gelirsek, bir ülkenin haberleşme ağı nasıl olur da bir yabancı kurumun eline ve insiyatifine bırakılabilir hala anlamıyorum. Böyle bir şeyi aklı selim bir insanın kabul edeceğini de düşünmüyorum açıkcası. Rekabet ortamı için ise devletin bu işi yapmak isteyen kurum ve kuruşlara başlangıç için en azından belirli vergi indirimleri ve iş kolaylığı sağlaması gerekiyordu. Bu aynı zamanda iş imkanı da sağlardı bir çok kişiye. Hatta devlet kendi kurumunu (satılmadığını düşünürsek) yönetecek, işini bilen adamlar getirecekti başa, buarada hayır, imamlardan bahsetmiyorum. Bugün bile quicknet fiberoptikleri döşerken ne kadar bürokrasiyle uğraşıyor. Köstek olmaktan çok destek olmasını öğrenemiyor bu insanlar.... Uzun da yazmışım ama neyse. Burada yazı için teşekkğrler _hEro.

Evet,güzel bir yazı.Eline sağlık.

Özelleştirmenin iyi olduğu düşünülebilir.. 2000'de 70.000 çalışan varken şimdi 30.000 adet. Eski hantal yapısından sıyrılan daha dinamik bir şirket artık.

Kötü olduğu düşünülebilir.. Ülkenin en önemli iletişim kurumu yabancıların elinde. Öyle bir iletişim kurumu ki Başbakanımızın Cumhurbaşkanımızın telefon hatları da orada sonlanıyor. Üstelik düşük bir fiyata 5 yıl taksitle satıldı. Gerçekten üzücü..

"

 Telekom olayına gelirsek, bir ülkenin haberleşme ağı nasıl olur da bir yabancı kurumun eline ve insiyatifine bırakılabilir hala anlamıyorum. Böyle bir şeyi aklı selim bir insanın kabul edeceğini de düşünmüyorum açıkcası. 

         Türk Telekom'un ucuza gittiğini açıkçası düşünmüyorum.Zamanında 25-30 milyar dolar değer biçenler enflasyonu %150 çıkaranlardı.Zaten bu yüzden kimse teklif dahi etmedi bu rakamı.Ayrıca %55 i 6,5 milyar dolar, ettiğine göre %100'ü 11,8 milyar dolar ediyor. Bu da bu zaman için iyi bir rakam.
         İşçi sayısı ile ilgili ise tanıdıklarım ve hatta akrabalarımdan da çalışan olduğundan çok rahat söyleyebilirim ki işçiden çok şef bulunmakta idi.Yaşı kemale erenleri emekli ettiler.Son zamanlarda ise pek çok teknik eleman aldıklarını biliyorum. Şİrketin hizmet kalitesinde bir düşüş olmadığından kamu şirketi iken oturduğu yerden maaş alanların bu şirkette de bolca bulunduğunu gösteriyor.Ayrıca onların ücretleri de bizlerden (özel sektör çalışanları) çıkıyordu.Artık her çalışan gibi onlarda çalışıyor!!!
        Gelelim kar meselesine şirket özelleştirilmeden önce ortalama 1,5 milyar dolar kar açıklıyordu.Bu da 2,25 milyar TL eder.Şimdiki kur ile.2009 karı ise 1,8 milyar TL ancak bu yıl içerisinde 2.5 Milyar USD lik yatırıma rağmen elde edilmiş bir kar.Yani devlet elinde olsa idi bu yatırım olmayacak ve muhtemelen şu an beğenmediğimiz ADSL hızlarına dahi ulaşamıyor olacaktık.Rakamlara dönersek TT 1,8 milyar TL üzerinden %20 vergisini ödediğinde 360 milyon TL vergi ödeyecek.Kalan rakamın 1,44 milyar TL nin % 55 i Ögere giderken %45 lik kısmı yine ortak olan devlete gidecek.Bu arada kamu iken aktarılması gereken 2,5 milyar doların da devletin cebinden çıkmadığını hesap edersek devlet bu işten zararlı gözükmüyor. Ayrıca toplu sözleşme, zam,grev riski de artık devlete ait değil.
         Stratejik şirket olayına gelirsek eğer, fazlaca bilinmiyor ise söyleyeyim.Telefon dinlemek için telekoma sahip olmaya gerek yok. Son zamanlardaki dinlemelerden de anlaşılacağı üzere, her ülkenin gizli örgütleri bu tip dinlemeler için gerekli donanıma sahip zaten. Önemli olan kısım uydulardı onlarıda Türksat A.Ş ye devrettiler yani onlar hala kamu malı.(ayrıca değerin bir kısmı buraya kaymış oldu,sadece 1 uydunun maliyeti 300 milyon TL)
         Yabancıya peşkeş olayına gelirsek en yüksek teklifi Çalık vermiş Türk şirketleri arasından.Koç ve Sabancı ortalıkta yok. Türk şirketi alsın diye daha mı ucuza verilmeliydi.Açıkçası buna katılmıyorum.Devlet elindeyken dahi kar eden bir şirketi almaya yanaşmayan şirketlere ne demeli! Zorla mı teslim edilmeli bu şirketlere kamu şirketleri.Ayrıca halen %30 veya 45 lik ortaklığı bulunan devletin yönetim kurulunda üyeleri var.Tüm stratejik kararlarda söz sahibiler.Bu yüzden çok problem olacağını düşünmüyorum.
          Sonuç olarak TT nin özelleştirilmesini olumlu karşılıyorum.
 

Demek istediğim Türk şirketi alsın da ucuz olsun değil, verilen fiyatın (bana göre) az olması. Zaten satılması yanlış bir olay. Madem bu şirket kar ediyor o zaman neden devlet daha fazla kar elde etmek için yatırım yapmıyor. Biz beceremiyoruz, daha iyisini yapamayız o zaman elimizden çıksın zihniyeti doğru bir düşünce mi? Telekom'u alanların yaptıklarını devlet yapamaz diyorsak o zaman durum satılmasından daha kötü bir hal alır. Bu bir acizliği ortaya çıkarır. Evet, hala oradan belirli bir miktar para devletin kasasına giriyor. Ancak neden yarısından azına razı oluyorsun hepsine sahip olabilecekken. Peki devlet azalan karını nasıl çıkarıyor, arttırdığı vergilerle. Bu satıştan zarar edilmemiştir düşüncesinde olmak olaya çok kısa süreli bakmaktır, her yıl o karın yarıdan fazlası başkasına gidiyor ve uzun vadede bu büyük bir kayıp. Ayrıca bir şirkette söz sahibi olmak için gereken hisse % 51'dir, gerisi hikayedir. Telefon dinlemek için telekoma sahip olmaya gerek yok, doğru ancak bir ülkenin haberleşme ağını satmak mantıklı mı gerçekten?

Yorumlarınız için teşekkürler.
Benim düşüncelerim yazıda belli zaten ;)