Yeni bir araştırma, 14. yüzyılın ortalarında meydana gelen ve daha önce bilinmeyen bir yanardağ patlamasının, Kara Veba’nın Avrupa’ya yayılması için uygun koşulları hazırlamış olabileceğini gösteriyor. Patlamanın tetiklediği iklimsel zincirleme reaksiyon, salgının 1347'de aniden İtalyan limanlarına ulaşmasına yardımcı olan etkileri açıklıyor.
Kara Veba, 1347’de İtalya’daki liman kentlerine ulaştıktan sonra Avrupa’da hızla yayıldı ve birkaç yıl içinde Avrupa nüfusunun yüzde 30 ila 60’ının ölümüne neden oldu. Tarihçi Martin Bauch ve coğrafyacı Ulf Büntgen, bu vebanın Karadeniz’den İtalya’ya neden tam olarak o anda geldiği sorusunu yanıtlamak için iklim verilerine baktı.
Buzullar ve tarihi kayıtlar karıştı
Araştırmacılar, döneme ait tarihi kayıtlarda azalan güneş ışığı, artan bulutluluk ve karanlık bir ay tutulması gibi olayların 1345-1349 yılları arasında Avrupa ve Asya’nın bazı yerlerinde rapor edildiğini tespit etti. Bu tür atmosferik olaylar, sülfat aerosollerinin güneş ışığını yansıtarak soğuk dönemlere yol açtığı büyük ölçekli bir volkanik aerosol katmanına işaret ediyordu.
Palyoklimatolojik (eski iklim) veriler de bu tahmini destekledi. Kutup buz çekirdeklerindeki yüksek sülfür miktarları, yaklaşık 1345 civarında tropikal bölgelerde daha önce bilinmeyen bir yanardağın patladığını gösteriyordu.
Ağaç halkası verileri de bu soğumayı doğruladı. Bu verilere göre, 1345, 1346 ve 1347 yazları normalden çok daha soğuk ve sonbaharlar çok daha yağışlı geçti. Bu durum, toprak erozyonuna ve sellere neden oldu.
Tahıl ithalatı vebayı taşıdı
Tarihi kayıtlar, çevresel değişikliklerin İtalya'daki tahıl üretimi gibi önemli ürünlerin verimini düşürdüğünü gösterdi. Kıtlığı önlemek için İtalyan tüccarlar, Karadeniz bölgesinden tahıl ithal etmeye başladı.
Araştırmacılar, Karadeniz’den geri dönen ticaret filolarının, 1347'nin ikinci yarısında Akdeniz limanlarına sadece tahıl getirmekle kalmadığını; uzun yolculuk sırasında tahıl tozlarıyla beslenen pireler aracılığıyla vebaya neden olan Yersinia pestis bakterisini de taşıdığını öne sürüyor. Venedik’teki ilk insan veba vakaları, son tahıl gemilerinin gelişinden sadece birkaç hafta sonra bildirildi. Enfeksiyon, kemirgen popülasyonlarından insanlara atlayan pireler aracılığıyla hızla yayıldı.
Bu durum, yanardağın neden olduğu iklim değişikliğinin önlenebilir bir kıtlığı engellediğini, ancak aynı zamanda Avrupa'ya Kara Veba'yı da getirdiğini öneriyor. Araştırmacılar, Kara Veba’nın ortaya çıkışının iklim gibi kısa vadeli faktörler ile İtalya'daki tahıl dağıtım sistemi gibi uzun vadeli faktörlerin rastgele birleşiminden kaynaklandığını belirtiyor.
Salgının bu nadir koşulların birleşimi sonucu ortaya çıkmasına rağmen, araştırmacılar geçmiş salgınların nedenlerini anlamanın hayati olduğunu vurguluyor.