Dünya Sağlık Örgütü, cuma günü yaptığı açıklamada 11 ülkeden rapor edilen 80 maymun çiçeği (Monkeypox) vakasını doğruladı. 50 vaka ise araştırılıyor. DSÖ’ye göre, vakalar dikkat çekici çünkü virüsün endemik olmadığı ülkelerde meydana geliyorlar. Önümüzdeki günlerde daha fazla vaka rapor edilebilir. Ajans, “DSÖ, etkilenebilecek insanları bulmak, desteklemek ve hastalığın nasıl yönetileceği konusunda rehberlik sağlamak için ülkelerle birlikte çalışıyor” dedi. Peki, Maymun Çiçeği Virüsü nedir? Belirtileri ne? Ölümcül mü? Bulaşıcı mı? Tedavisi var mı? Maymun Çiçeği hastalığına yakından bakalım:
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI NEDİR?
Öncelikle Maymun Çiçeği (Monkeypox) virüsü ve hastalığı nedir? Monkeypox, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu nadir görülen ve bulaşıcı bir hastalık. Maymun Çiçeği virüsü, kişilerde ateşe ve diğer semptomlarına neden oluyor, sonunda ise kabarcıklı bir döküntü oluşmasına yol açıyor. Bugüne kadar Maymun çiçeği vakalarının çoğu Orta ve Batı Afrika'da görüldü. Avrupa ve ABD'de ise nadir görülüyor. 2021'de Amerika Birleşik Devletleri'nde onaylanmış iki maymun çiçeği vakası vardı. Her ikisi de uluslararası seyahatle ilişkilendirildi. Şu an gündeme gelen Maymun Çiçeği zoonotik bir hastalık. Yani hayvanlardan insanlara bulaşıyor. Bunun tersi de olabilir ayrıca insandan diğer insana da geçebiliyor. Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı, ülkede 16 Mayıs itibariyle 2018'den bu yana toplam 14 vaka rapor edildiğini, bunlardan 7'sinin Mayıs 2022'de raporlandığı bilgisin veriyor. Son vakalarla ilgili bilgiler ise şöyle:
7 Mayıs 2022'de, yakın zamanda Nijerya'ya seyahat öyküsü olan bir kişide maymun çiçeği vakası tespit edildi.
14 Mayıs'ta, aynı haneden bireylerde 7 Mayıs'ta açıklanan vakayla bilinen hiçbir bağlantısı olmayan 2 vaka daha rapor edildi.
16 Mayıs'ta İngiltere'de 4 ek maymun çiçeği vakası rapor edildi. Bu vakaların 7 ve 14 Mayıs'ta bildirilen vakalarla bilinen bağlantısı yok. 14 ve 16 Mayıs'ta bildirilen vakaların enfeksiyonlarını nerede ve nasıl edindiğini belirlemek için temaslı takibi ve soruşturmaları devam etmektedir.
HASTALIĞIN TARİHÇESİ NE?
Peki, Maymun Çiçeği hastalığı nasıl ortaya çıktı, hakkında neler biliniyor? En özet anlatımla Maymun Çiçeği (Monkeypox) ilk olarak 1958'de araştırma için tutulan maymunlarda çiçek benzeri bir hastalığın tespitiyle ortaya çıktı. Hastalığı bu nedenle 'maymun çiçeği' adı verildi. İnsanda görülen ilk maymun çiçeği vakası ise 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde raporlandı. Vakaların çoğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Nijerya'dan bildiriliyor. O yıllardan bugüne diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerinden de vakalar belirlendi. Maymun çiçeğinin doğal rezervuarı tam olarak bilinmiyor. Ancak Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatların (maymunlar gibi) virüsü barındırabildiği ve insanları enfekte edebildiği belirtiliyor. 2003 yılında, Afrika'dan kemirgen ithalatının ardından ABD'de maymun çiçeği vakası kaydedilmiş.
MAYMUN ÇİÇEĞİ BELİRTİLERİ NE?
Peki, Maymun Çiçeği Hastalığı belirtileri ne? Ölümcül mü?
CDC'e göre (ABD Hastalıkları Kontrol ve Önleme Dairesi ) insanlarda, maymun çiçeği semptomları çiçek hastalığı semptomlarına benziyor ancak daha hafif. Monkeypox ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve yorgunlukla başlıyor. Kuluçka süresi genellikle 7-14 gün ancak 5−21 gün arasında değişebiliyor.
Hastalık şu şekilde başlıyor.
-
ateş
-
baş ağrısı
-
kas ağrıları
-
sırt ağrısı
-
şişmiş lenf düğümleri
-
titreme
-
yorgunluk
-
Ateşin ortaya çıkmasından 1 ila 5 gün sonra, genellikle yüzde başlayan ve vücudun diğer bölgelerine yayılan bir döküntü gelişiyor. Döküntü değişiyor ve daha sonra düşen bir kabuk oluşturmadan önce farklı aşamalardan geçiyor. Bir kişi, tüm kabuklar düşene ve altında sağlam bir cilt olana kadar bulaşıcıdır. Kabuklar ayrıca bulaşıcı virüs materyali içerebilir.
Seyahatsagligi.gov.tr, enfeksiyonun ikinci yani döküntü kısmı ile ilgili ise şu bilgileri veriyor: Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların %95'inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75'inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların %70'inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (%20) etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.
Ateş geliştikten sonra, genellikle 1 ila 3 gün sonra bir döküntü ortaya çıkar. Döküntü genellikle vücudun şu bölgelerini etkiliyor:
-
Yüz
-
avuç içi
-
Ayak tabanları
-
Ağız
-
Cinsel organ
-
Konjonktiva ve kornea dahil gözler
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI NASIL BULAŞIYOR?
Seyahatsagligi.gov.tr'de MonkeyPox virüsününü bulaşması ile ilgili şu bilgiler veriliyor:
"Monkeypox virüsü insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir. Monkeypox virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar , vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir"
Birleşik Kralık hastalığın bulaşma yoluyla ilgili şu bilgileri paylaşıyor:
-
Monkeypox insanlar arasında kolayca yayılmaz.
-
Maymun çiçeğinin yayılması, bir kişi enfekte bir hayvanla insanla veya virüsle kontamine olmuş malzemelerle yakın temasa girdiğinde meydana gelebilir. Monkeypox İngiltere'deki hayvanlarda tespit edilmemiştir.
-
Virüs vücuda cilt (görünmese bile), solunum yolu veya mukoza zarları (gözler, burun veya ağız) yoluyla girer.
-
Kişiden kişiye yayılma nadirdir, ancak şu yollarla ortaya çıkabilir:
-Enfekte bir kişi tarafından kullanılan giysiler veya çarşaflar (yatak takımı veya havlu gibi) ile temas
-Maymun çiçeği cilt lezyonları veya kabukları ile doğrudan temas
-Maymun çiçeği döküntüsü olan bir kişinin öksürmesi veya hapşırması
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI ÖLÜMCÜL MÜ?
Maymun Çiçeği kendi kendini sınırlayan bir hastalık ve tipik olarak 2-4 hafta sürüyor. Afrika'da, maymun çiçeği hastalığına yakalanan her 10 kişiden 1'inde ölüme neden olduğu gösterilmiş. Hastalıkta şiddetli vakaların çocuklar arasında daha sık görüldüğü biliniyor.
Seyahatsagligi.gov.tr bu konuda şu bilgiyi veriyor: Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda %0 ile %11 arasında değişmektedir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir.
Maymun çiçeği tedavisi ise esas olarak destekleyici. Hastalık genellikle hafiftir ve enfekte olanların çoğu tedavi olmaksızın birkaç hafta içinde iyileşiyor.
Ağır vakaların ölüme neden olma olasılığı daha yüksektir. Peki, daha şiddetli hastalık için için risk faktörler neler? Sağlık sitesi healthline şu bilgileri paylaşıyor:
-Genç olmak
-Virüse uzun süre maruz kalmak
-Genel sağlık durumunun kötü olması
-Gelişen komplikasyonlar
HASTALIKTAN KORUNMAK İÇİN NE YAPILMALI?
•Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).
•Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.
•Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.
•Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak.
•Hastalara ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI TEDAVİSİ VAR MI?
CDS bu konuda ise şu bilgileri veriyor: Şu anda, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi yoktur. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bir maymun çiçeği salgınını kontrol etmek amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve aşı immün globulini (VIG) kullanılabilir.
Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, çiçek hastalığı aşısı genellikle maymun çiçeği gelişimini önlemede etkili ve şu bilgiler veriliyor:
Şu anda maymun çiçeği için önerilen özel bir tedavi yoktur. Çiçek hastalığı aşısının önlemede yaklaşık %85 etkili olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlanmıştır. Bu nedenle, çocukluk çağı çiçek hastalığı aşısı daha hafif bir hastalık seyrine neden olabilir.
Ancak şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. 2019'da çiçek hastalığı ve maymun çiçeğinin önlenmesi için daha yeni bir aşı bazlı aşı onaylandı ve henüz kamu sektöründe yaygın olarak mevcut değil. (Kaynak)