Komutan olmanın keyfi bir başkadır. Oyuncuların dev orduları yönettiği gerçek zamanlı strateji oyunları neydi ve ne oldu?
Bu makalemizde gerçek zamanlı strateji tarihine damgasını vuran oyunlardan seçmeler üstünden, örnekli olarak türün gelişimini ve anahtar özelliklerini derledik. Türü hiç bilmeyenler için yeni bir heyecan, ihtiyar RTS kurtları için ise nostaljik bir yolculuk olacaktır. Elbette makalemizin ilerleyen bölümlerinde modern RTS'lerin nereye gittiğinden de bahsedeceğiz.
Farklı oyun türlerinin farklı avantajları vardır. Arada bir FPS açıp düşmanlara kurşun yağdırmak çok eğlencelidir. RPG oyunları farklı evrenleri keşfetme imkanı sunar. Strateji oyunları ise bütün diğer oyun türlerinden farklıdır. Oyuncular bir karakterin yönetimini değil, devasa orduların komutasını ele alır. Strateji oyuncusu, zafere ulaşmak için piyadeleri, tankları ve elindeki güçleri gözünü kırpmadan ölüme yollar. Boyutlar muazzamdır, kaynak yönetimi mutlaka vardır. Yönetilecek kaynaklar sadece ekonomik ya da yeni nesil oyunlardaki gibi askeri olabilir. Ancak genellikle bu ikisinin bir harmanıdır.
Mekanikleri oturtan oyun: Dune II
Strateji oyunları PC'nin sunduğu imkanlar sayesinde şekillenmiştir. Konsollardaki kontrollerin aksine klavye ve fare ikilisinin kullanımı, hassas kontrol imkanı sunmuş, oyuncular taktik manevralar yapmanın zevkini tatmıştır.
PC tarihinin ve günümüz RTS'lerinde kural olmuş mekaniklerin temelleri Dune II'ye dayanır. Üs kurmak, kaynakları yönetmek ve farklı güçlerde ve özelliklere sahip üniteleri dengeli kullanmak bu oyunda muhteşem bir dengeye oturtulmuştur. Sonraki yıllarda bu inanılmaz başarılı formül kullanılmaya devam etmiştir.
İşin askeri yönü basit bir mantığa dayanır, taş, kağıt ve makas. İnsanoğlunun binlerce yıldır oynadığı bu basit strateji oyunu, strateji kavramının temelidir. Rakibinin hareketlerini tahmin ederek, doğru kararı almak ve kazanmak üzerine kuruludur. Strateji oyunlarında da ünitelerin güçlü ve zayıf yanları vardır.
Örneğin piyadeler ucuz, bol ve genel kullanıma uygundur ve ordunun en kalabalık bölümünü oluşturur. Tarihi strateji oyunlarında okçular uzaktan hasar verebilir ama yakın dövüşte kolayca katledilir. Atlılar hızlıdır, yakın dövüşte çok güçlüdür ve piyadeyi katleder. Ama iş mızrakçılara gelince işler değişir. Mızrakçılar kalkan taşıyamadığı için okçuya karşı zayıftır ve iş böylece başa döner. Taş, kağıt ve makas dengesi oturtulur.
Ekonomi ve oyunun gdişatı
Dune II'ye dönersek, bu oyunun en güzel yanı görev başlarında dar alanda güçlü bir savunma oluşturarak düşmanın yolladığı üniteleri yok etmek ve bu sayede ekonomik kaynaklarını harcamasını sağlamaktır. Bu esnada üs kurulu, güçlendirilir ve teknoloji geliştirilir. Arada küçük saldırılarla rakibin kaynak toplaması engellenir. Toplanan kaynaklar oyun sonu saldırısını yapacak büyük bir askeri güç oluşturmak için korunur. Oyun sonunda destansı bir orduyla, düşmanın güçlü kalesine son saldırı düzenlenir.
Strateji oyunlarının temelinde kaynakları iyi kullanmak vardır. Ancak ne yazık ki ilk nesil strateji oyunlarında düşman yapay zekası zayıf olduğundan, bilgisayar hile yaparak durumu dengeliyordu. Çok zor ama tatmin edici oyunların çağıydı.
1993 tarihine ve sonraki yıllara damgasını vuran Dune II, kendisinden sonraki strateji oyunlarının standardı haline gelen farklı taraflar, teknoloji ağacı, süper silahlar gibi elementleri yerli yerine oturttu. 1995'te çıkan Command and Conquer ve serinin devam oyunları, aynı mekanikler üzerine kurulu.
1990'ların RTS türü için özel bir anlamı var; üç kaliteli yapımcı: Blizzard, Westwood ve Microsoft. Bu firmalar birbirinden bomba oyunlar çıkartıyordu. Warcraft: Orcs and Humans, Starcraft (1998), Age of Empires (1997). Bu oyunların her birinde sağlam oyun mekanikleri, muhteşem bir hikaye ve zamanı için çok başarılı grafikler, animasyonlar ve bir oyunu oyun yapan diğer özellikler vardı.
Age of Empires
Age of Empires serisi bütün dünyada derin yankılar uyandıran bir oyun oldu. Tarihi gerçeklik, stratejik savaşlarda tarih kitaplarında okuyup gaza geldiğimiz savaşları canlandırma imkanı vardı. Oyunu oynayıp da hilal taktiğini denemeyen yoktur. Aynı şekilde ağaç kesen köylü animasyonunu hayranlıkla izlemiştik. Oyunlardaki gerçeklik seviyesi bu başarılı animasyonlar ve tarihi üniteler ile artmıştı. İşin kültürel yanı da çok zengindi, farklı milletler ve bunların ünlü üniteleri vardı.
Özellikle Türk milleti olarak tarihe düşkünlüğümüz kendisini internet kafelerde gösterdi. Osmanlı ve daha öncesinde Selçuklu ve Hun İmparatorluğu gibi tarihe damgasını vuran dev devletlere, inanılmaz derinlikte muhteşem bir tarihe sahip olduğumuz için Age of Empires serisinin büyüsüne kapıldık. Bu oyun pek çok öğrenciye orta öğretim tarih derslerinden daha çok tarih öğretmiştir.
Elbette tarihe tek düşkün olan da biz değiliz, özellikle Orta Çağ hayranları kalabalık ve tarihi kendi gözlerinden görmek, yaşamak isteyen bir kitle. Age of Empires da bu açıdan en az Civilization kadar devrimsel bir oyun.
Total War
Dev savaşlar ile oyuncuları büyüleyen bir seri Total War oldu. Zaten adından belli "Topyekun savaş". Bu serinin ilk oyunu olan Shogun: Total War'da klanların kendi arasında bölüştüğü bir Japonya'yı birleştirmek için iç savaşta Japon Japon'a dövüşüyoruz.
40'lık birliklerin tek ünite olarak kumanda edildiği Shogun, savaş alanında gerçek zamanlı ve ana strateji haritasında tur bazlı bir oyun. Tur bazlı stratejik haritada satranç tahtasında piyonları ilerletir gibi ordulara ve kaynaklara, ülkenin altyapısına ve üretimine hakim oluyoruz.
Esas şenlik savaş alanında yüzlerce savaşçının naraları ve ölüm çığlıklarıyla yaşanıyor. Birliklerin morali var ve moralleri bozulunca kontrolden çıkıp kaçıyorlar. Arazi şartları her şeyi etkiliyor. Tarih kitaplarında yazan ve yazmayan her türlü etken burada var ve bu oyunda zor seviyede başarılı olmak için gerçekten de Sun Tzu'nun Savaş Sanatı isimli kitabını okumuş olmakta fayda var. Seri zaman içerisinde belli değişimlere uğradı ve farklı tarihlerde geçen, farklı uygarlıkları konu alan yeni oyunlar yapıldı. Ama serinin temeli olan gerçekçi savaş alanı ve "Topyekun savaş" değişmedi.
Warcraft ve modları
Warcraft serisi üs kurulan görevlerin yanında sınırlı üniteyi en iyi taktiklerle kullanmayı zorunlu kılan özel görevleriyle de oyuncuları şaşırtmayı başarmıştı. Serinin devam eden oyunlarında az sayıda ünite ama her ünite için daha detaylı özellikler, kahramanlar ve özel yetenekler ağırlık kazandı.
Ancak Warcraft'ın esas başarısı serinin üçüncü oyununda serbestçe mod yapabilme imkanıydı. Battle.net modları arasında Dota, DDay, Tower Defence, Hero Defence, Night of The Dead gibi oyunlar, dünyanın en çok oynanan oyunları arasında girdiler.
Gerçek zamanlı stratejiden RPG'ye kayan bu modlar, strateji oyunlarının motorlarıyla pek çok şeyin başarılabileceğini gösterdi. Bu oyunlar pek çok yeni oyuna ilham kaynağı oldu. Ancak Warcraft'ın en büyük başarısı, oyun evrenini insanlara sevdirmek oldu. Oyun evreninin tamamı ve oyun mekaniklerinden bazıları World of Warcraft için temel oldu. WoW da şüphesiz gelmiş geçmiş en başarılı MMORPG oldu.
Starcraft çılgınlığı
Starcraft ise dünya tarihine damgasını vuran bir strateji oyunu oldu. Terran yani insanlar; uzaylı korkunç yaratıklar olan Zerg ırkı, antik, soylu, çok güçlü bir o kadar da gizemli ve karizmatik Protoss vardı.
Bu üç ırkın oynanışı birbirinden tamamen farklıydı ve bu asimetri sayesinde oyunun stratejik derinliği inanılmaz bir seviyeye ulaşıyor. Güney Kore'de halkın ulusal bir oyun olarak kabul ettiği Starcraft turnuvalarını 150.000 kişinin canlı olarak izlediği oldu.
Bu oyunlarda yer alan kahramanlar, dünya oyuncularının ortak kültürünün parçası haline geldi. Farklı ülkelerden, farklı dillerden oyuncular aynı macerayı yaşadı. Tek kişilik oyun tecrübesi kadar, multiplayer çekişmeler de RTS'lerin geleceğine damgasını vurdu. Günümüzde RTS oyunlarının tek kişilik senaryoları oyuna hazırlık bölümünü oluşturuyor. Esas oyun, multiplayer mücadele oluyor.
Company of Heroes, Tom Clancy's EndWar
Modern strateji oyunları gittikçe kaynak yönetiminden, taş ve odun toplamaktan ziyade eldeki askerleri idareli yönetmeye odaklanmış durumda. Bunun en güzel örneklerini Company of Heroes ve World in Conflict'de görüyoruz. Bu oyunlarda geniş ve kapsamlı üsler değil, ikmal ve takviye noktaları kuruyor, akabinde düşman hatlarına elimizdeki kısıtlı güçle saldırıyoruz.
Amaç düşman kuvvetlerini tüketmek değil, stratejik başarı elde etmek. İşte bu yüzden bu yeni nesil RTS'ler klasik kuralları değiştiriyor ve çok daha yoğun bir savaş heyecanı sunuyor.
Tom Clancy's EndWar bu modern oyunlara sesle kumanda seçeneğini ekleyerek, geleceğin savaşlarında kendinizi tam bir komutan gibi hissetmenizi sağlıyor. Modern savaşın, modern teknolojilerinin ve hatta taktik nükleer silahların kullanıldığı bu oyun, Tom Clancy'nin imzasını taşıyor.
Tom Clancy kimdir? Neden önemlidir merak ediyorsanız biraz araştırmanız faydalı olacaktır. Kendisi Rainbow 6 gibi seri kitapların yazarı, gerçekçi sanal oyunlarının ve filmlerin vazgeçilmez danışmanıdır. İşte modern RTS'lerin bir gerçeği de bu, gerçekten bu işten anlayan insanlardan yardım alınması.
Starcraft II ve gelecek RTS türleri
Aslında bahsedilmesi gereken sayısız oyun var. Ana üssümüz ile görevden göreve aynı güçleri kullanarak devam ettiğimiz Homeworld, 2008 tarihli Sins of a Solar Empire, ilk kez oyuncunun kendi gözünden gördüğü bir strateji oyunu olan Battlezone (1998) ve daha niceleri var. Bahsettiğimiz oyun serilerinde bulunan her oyunun, serinin diğer oyunlarından farkları bile tek tek yazı konusu oluşturuyor. Bunlara da farklı yazılarda yer vermeyi umuyoruz.
Yakında çıkacak olan Starcraft 2, klasik strateji elementlerini koruyan ama Starcraft'ın devrimci özelliklerini de kaybetmeyen bir oyun olacak. Irklar arasındaki asimetri ve buna karşın multiplayer'da denge, gerçekten de kurması çok zor bir yapı oluşturuyor. Tek kişilik oyunda ırkların senaryoları üç ayrı oyun olarak çıkacak ama bu üç ırkı da multiplayer maçlarda oynama şansına kavuşacağız.
Yakın gelecekte gerçek zamanlı strateji oyunları şu şekilde olacak: Dune II mirasını sürdüren geleneksel RTS'ler; kaynak kontrolünü ve üs kurulumunu azaltıp taktik savaşı ön plana çıkartan RTS'ler; kahramanlara ve özel kuvvetlere yer veren RPG-RTS harmanı oyunlar; dev ölçekte kaynak yönetimi ağırlıklı, taktik savaşa yer vermeyen RTS'ler ve de devasa online RTS'ler. Sonuncusunun nasıl olacağını hep birlikte göreceğiz.