WAP nasıl çalışıyor?
WAP uygulamaları HTML benzeri bir dil olan WML ve WMLScript kullanılarak hazırlanıyorlar. Aktarım ise WTP üzerinden gerçekleşiyor. WML kart ve yüzeylerden (Deck) oluşan dokümanlar oluşturuyor. Kartlar, dolaşım için WML bütünlüğünü oluşturuyor ve kullanıcı arayüzü olarak işlev görüyorlar. Yüzeyler ise bir grup kartın bir araya gelmesinden oluşuyor.Wap hizmeti veren Web sayfalarına ulaşım ise sadece WAP Gateway üzerinden mümkün oluyor. WAP Gateway cep telefondan ikili biçimdeki sinyalleri alıyor ve bunları istenen sayfaya ulaşmak için kullanıyor. Yeni WAP Gateway için iki dünya arasındaki dönüştürücü denebilir. Çağrılan bu Web sayfası daha sonra tekrar ikili biçime dönüştürülüyor, sıkıştırılıyor ve cep telefonuna gönderiliyor.
Bilgisayar üzerindeki WAP uygulamaları
WAP sayfalarını görebilmek, WAP sayfası yapmak veya yayımlamak için WAP uyumlu bir cep telefonuna ihtiyacınız yok. Uygun programlar yardımıyla evde kullandığınız PC üzerinden de WAP sayfalarında sörf yapabilir, sayfa hazırlayabilir veya yayımlayabilirsiniz.
WAP sayfaları standart Web sunucuların üzerinde çalışmak için yönlendirmeyi sağlayan özel WAP sunucular üzerinden gösterilirler. Bu nedenle sayfalara bağlanmak ve görüntüleyebilmek için özel WAP Browser’lara ihtiyaç duyulur. Internet’te bulabileceğiniz bir çok WAP Browser mevcut. Eğer genel olarak bakılırsa, zaten kısıtlı olan WAP imkanları ile sayfaları görüntülemekten fazla bir işlev sunmuyorlar. Ancak kullanım özellikleri ve fonksiyonlarına bağlı olarak birbirlerine üstünlük sağlayabilirler.
Ufak bir pencerede açılan EZWAP, klasik Windows pencereleriyle benzerlik gösterse de üzerinde açıklaması bulunmayan farklı düğmeleri kullanımını zorlaştırıyor. Programa alışıldıkça hızlı bir kullanıma imkan veren EZWAP Browser’ın en büyük dezavantajı kaynak gösteremiyor olması. Adres: www.ezos.com
Opera V4 Beta 4 ise bilindiği üzere düşük konfigürasyonlu PC’ler için ideal bir Web Browser. Rakiplerine göre en büyük artısı ise kendi bünyesine ekleyebildiği WAP Browser özelliği ile WAP denizlerinde sörf yapmaya imkan vermesi. Internet sayfalarını görüntülemek üzere geliştirilmiş pencerelerine WAP sayfaları hiç yakışmasa da tam sürümünde bu durum değişebilir. Adres: http://www.opera.com/
UP.SDK, WAP protokolünün oluşmasında büyük katkısı olan www.phone.com’un Browser’ı olma avantajını kullanarak, gerçek bir mikro Browser üreticisi olarak PC’de WAP için en uygun ortamı sağlıyor. Telefon şeklindeki ara yüzü kaliteli bir simülasyon olan UP.SDK’nın ayarlarına nesne menüsü üzerinden ulaşılabiliyor. Adres: www.phone.com
WinWAP 3.0 Pro ise rakipleri arasından rahatlıkla sıyrılıyor. Klasik Windows pencerelerini kullansa da View menüsü altından pencerenin boyutu, istenilen cep telefonu ile orijinal ölçülere taşınabiliyor. Adres:www.slobrot.com/index.html
WAP sayfası hazırlama ve yayım
What you see is what you get tekniğini kullanan WAP editörleri kullanım kolaylıkları ile göze çarpıyorlar. Bu sayede hazırladığınız sayfanın nasıl bir görüntü sergileyeceğini anında görebilir ve ya direkt arayüzde değişiklik yaparak, komutların arasında boğulmaktan kurtulabilirsiniz.
Easy Pad Waptor kullanışlı ve gerekebilecek tüm bileşenleri tek bir pencere içerisinde toplamış bir arayüze sahip. Gerekirse kod içerisinde değişiklik yapılmasına imkan veren editörde WML yardımının olmaması en büyük eksisi.
WAP Page ise Easy Pad Wapto’dan farklı olarak daha çok profesyonel kullanıcılara hitap ediyor. Sunduğu geniş fonksiyonlar ve arayüzünün rahat kullanıma imkan vermesi ile oldukça kaliteli bir editör olduğun kanıtlayan WAP Page’in de tek eksisi WML yardımının bulunmaması. Adres: www.wapmine.com.
Hazırladığınız WAP sayfalarını Nokia Wap Server’ı kullanabilirsiniz. WAP sayfalarınızı kendi bilgisayarınızdan yayınlamaya imkan veren bu WAP sunucunun 30 günlük deneme sürümünü www.nokia.com adresinden bulabilirsiniz. Ancak kurulum için Windows NT gerektiren sunucu WAP sayfalarını Web sunucunuza koyduğunuz dizine yönlendiriyor, ziyaretçi kayıtlarını tutabiliyor ve istenilen IP bloklarını göz ardı edebiliyor.
Önümüzdeki günler WAP’a ne getirecek
Maalesef WAP halen gizli bir kutu olma özelliğini taşıyor. WAP uygulamalarının her geçen gün yaygınlaşmasına rağmen halen beklenen talep elde edilememiş durumda. WAP geliştiricileri ise gelecekte WAP ile yapılabilecekler konusunda ümitliler. Tabii ki bu isteklerin yerine getirilebilmesi için ilk olarak teknik sorunların aşılması gerekli. Bunların haricinde gerçekleştirilmesi planlanan ilk düşünceler ise: aktarılan sayfaların otomatik olarak sıkıştırılması, uygulama katmanı için yeni güvenlik mekanizmaları, MultiCast Support ve her bir katman için API’ler. Sonuç olarak WAP uzun süre daha güncelliğini koruyabilecek ve özellikle çalışanların yüklerini büyük ölçüde hafifleten bir teknoloji.
Veri aktarımında kullanılan WAP mimarisi
WAP Stack mimarisi veri aktarımında, tanınmış OSI modeline benzer bir katman mimarisi sergiliyor. Bu mimaride altta bulunan katman, belirli fonksiyonları üzerindeki katmanın kullanımına sunuyor. Sadece beş katmandan oluşan WAP modelindeki her katmanda hem programlar hem de protokoller kullanılıyor. Bu katmanlar yukarıdan aşağıya (Bkz Resim WAP Modeli) Uygulama, Oturum, Transaksiyon, Güvenlik ve Aktarım olarak diziliyorlar. İçerik geliştiricileri özellikle, görüntüleme dili WML ve Script dili WMLScript’in içerisinde bulunduğu Uygulama katmanı ile uğraşmak zorundalar. Şimdi bu katmanlara ve görevlerine tek tek göz atalım:
Uygulama Katmanı: Wireless Application Environment (WAE) Web ve Internet teknolojilerini temel alan çok fonksiyonlu bir uygulama ortamı. En önemli görevi ise farklı aygıtların birbirleri ile haberleşebilmesi için herhangi bir yerden bağımsız bir ortam hazırlamak. Ana bileşenleri ise WML, WMLScript ve mobil hizmet sağlayıcıların müşterilerine farklı çözümler sunmasına imkan veren Wireless Telephony Application (WTA).
Oturum Katmanı: Bu katmanda Wireless Session Protocol (WSP), Uygulama katmanına iki hizmet sunuyor: Bir bağlantı düzenli ve bağlantısız servis. Bu istemcinin WAP uygulamalarında rahat bir şekilde hareket etmesini sağlıyor. Yani istemci ve WAP Gateway arasında bağlantı sonucunda oturumun kurulmasını sağlıyor.
Transaksiyon Katmanı: Wireless Transaction Protocol (WTP)’un kullanıldığı bu katmanda aksiyonun düzenlenmesi için çalışılır. Açıklanan veri aktarım yollarında ise paket kontrolü gerekli değildir.
Güvenlik Katmanı: Wireless Transport Layer Security Protocol (WTLS) WAP mimarisindeki güvenlik katmanını oluşturuyor. Bu protokol SSL’in devamı olan TLS temeli üzerinde çalışıyor. WTLS veri içeriği, kişilik hakları, kaydolma ve Denial of Service saldırılarına karşı koruma sağlıyor.
Aktarım Katmanı: Aktarım mekanizması Wireless Datagram Protocol (WDP) kendi üzerinde bulunan WAP protokolleri ve taşıma hizmetlerini sunan Bearer’lar arasında bir bağlantı noktası görevini üstleniyor. Bearer ifadesi altında WAP üzerinden haberleşebilen farklı taşıyıcı ağlar bir araya toplanmıştır. Bunları WAP ve fiziksel ağ arasındaki bağlantı noktası olarak da tanımlayabiliriz.
İletişim alanında senelerdir yükselen iki ayrı kavram mevcut: Internet pazarı ve mobil iletişim. Yükselişlerini devamlı sürdüren bu iki farklı alan karşısında ister istemez akla gelen bir soru vardı: Aslında oldukça farklı olan bu iki pazarı nasıl birleştirebiliriz? Bu görevi yerine getirmek üzere mobil iletişim ağı işletmecileri, servis sağlayıcılar, donanım ve yazılım üreticileri bir araya gelerek 1997 yılında WapForum isminde bir organizasyon kurdular. Beraber yürütülen bu çalışmalar meyvesini verdi: Geçtiğimiz sene, Temmuz ayı sonlarında Internet tabanlı bilgilerin kablosuz olarak iletilmesini ve hizmetleri bir norma sokan açık, global bir standart protokol yayınlandı. Bu haberleşme protokolü Wireless Application Protocol (Kablosuz Haberleşme Protokolü), yani kısaca WAP’tı.
Adından sıkça söz ettiren WAP nedir?
WAP-Forum’un asıl amacı Web içeriğini cep telefonlarından kullanılabilecek hale getirmekti. Bunun için herhangi bir yardımcı donanıma ihtiyaç kalmadan cep telefonu ile direkt olarak Internet’e erişmek mümkün olmalıydı. Bu, ancak mobil iletişimin sınırlarından kaynaklanan bazı engellerin aşılması ile mümkün olabilirdi. İlk olarak düşünülmesi gereken bir Web sayfasının, cep telefonlarının küçük ekranlarında nasıl görüntülenebileceğiydi. Bunun için grafik tabanlı Internet sayfalarının ister istemez belirlenmiş çizgiler ile sınırlandırılmış olması gerekliydi. Bunun haricinde GSM ağının düşük olan veri transfer hızı da bir problem oluşturuyordu. Ancak transfer edilen veri kümelerinin etkili bir şekilde sıkıştırılması ile data transferi için kabul edilebilir ücretler kullanılmasını garanti altına alabilirdi. Veri transfer protokolü WAP bu mobil iletişim ağının bu özel şartları ve son kullanıcı aygıtları göz önünde bulundurularak geliştirildi. Bilgilerin cep telefonları ekranlarında görüntülenebilmeleri için özel bir programlama dili olan WML (Wireless Markup Language) geliştirildi. XML (Extended Markup Language)’in farklı bir lehçesi olarak nitelendirilebilecek olan WML, transfer edilen veri gruplarının sabit miktarda veri içerek şekilde sınırlandırılmasını mümkün kılıyor. Video, ses, yüksek çözünürlükte resimler ve büyük grafiklerin WAP üzerinden taşınması ve görüntülenmesinden ise kaçınılıyor.
Peki WAP ne gibi hizmetler sunuyor?
WAP uyumlu telefonlar kullanıcılarına telefon fonksiyonundan çok daha fazlasını sunuyorlar. Böylece örneğin veritabanlarından bilgi çağırabiliyor, randevu oluşturabiliyor ve randevu defterinizi tutabiliyor. E-posta ve ileti gönderip, alabiliyor, Internet bilgi hizmetlerini kullanabiliyor, örneğin haberler, hava durumu ve vesaitlerin hareket tarifesi gibi bilgilere de erişebiliyor. Bunun haricindeki özel hizmetlere bağlı olarak da firma bilgilerine ulaşılabilir. Aynı şekilde konser biletlerinin, uçak ve otobüs biletlerinin sipariş verilmesi ve satın alınması, otelde yer ayırtılması veya hesap denetimi gibi işlemler de yerine getirilebilir.
Kullanılan WAP standardı
Hizmetlerin mümkün olabilmesi için kullanılan donanım, aktarım yolu ve sayfa programlaması gibi bileşenlerin sabitlenmiş olması gereklidir. WAP uyumlu donanımlarda WTAI (Wireless Telephony Application Interface)’in bulunması gerekir. Bu bağlantı noktası WAP uygulamalarında alışılagelmiş telefon fonksiyonlarını kontrol eder. Bunun haricinde WAP Stack ve bir Mikro Browse’ın da bulunması gereklidir. Web sayfalarının programlanabilmesi için sayfa tanımlama dili WML ve içerik biçimi için de Javascript yapısına benzeyen WMLScript kullanılır. WAP özellikleri arasında kullanıcı bağlantı noktasına ait talimatlar bulunmaz. Ekrana gelen görüntü tamamen üreticinin inisiyatifindedir.