İnternet, bilgisayarlar, akıllı cep telefonları... Hepsi artık hayatımızın ayrılmaz birer parçası olmuş durumda. Artık hepimizin elinde bir telefon, evinde en azından bir bilgisayar var. Bu cihazların hepsi de internete bağlı durumda. İstediğimiz zaman internete ulaşabiliyor; aradığımız her şeyi rahatlıkla bulabiliyoruz. Alışverişimizi bu cihazlar aracılığı ile yapıyor, banka şubesine gitmeden tüm paramızı yönetebiliyoruz.
İlk bakışta hepsi oldukça basit gibi görünüyor değil mi? Gerçekten de basit. Ama bu basitlik, ne yazık ki hep unuttuğumuz bazı insanlar için pek geçerli değil. Kimlerden mi bahsediyoruz? Tabii ki hayatın pek çok alanında olduğu gibi, internet ve cihazlar konusunda da hep "görmeyi unuttuğumuz" engelli insanlardan.
Eğer boynunuzdan aşağısı felç bir biçimde yaşıyor olsaydınız, bunları yapmak pek de basit olmayacaktı. Hatta mümkün bile olmayacaktı. Kimse sağlıklıyken oturup üzerine düşünmez, ama hastalık, yaşlılık ya da kaza gibi sebeplerden dolayı beden fonksiyonlarını kaybeden insanlar için hayat çok başka türden bir mücadeledir.
Erişilebilir Olmak
Ne bilgisayarı, ne de interneti icad edenler gün gelip de bu ikilinin girmediği delik kalmayacağını hayal etmiyorlardı şüphesiz. Geçmişte verdikleri demeçlerde bu açıkça görülüyor. Ancak bilgisayarların küçülen boyutları, artan güçleri ve düşen fiyatları sayesinde artık modern dünyada onları göremeyeceğiniz yer pek kalmadı. Çoğumuzun evinde tek buzdolabı varken, internete bağlı cihaz sayısı daha fazla.
Bu artış çeşitli sakatlıklar ve hastalıklar yüzünden hareket yeteneğini kaybetmiş insanlar için hayata yeni bir ufuk açıyor. İlginçtir, herhalde bu durumu pek az insan öngörebilmiştir. Sağlıklı insanlar nadiren bu konulara kafa yorarlar çünkü.
İşte bu konulara kafa yoranlardan biri de internetin mucidi sayılan ve W3C adlı internet standartlarını belirleyen konsorsiyomun başındaki Tim Berners-Lee idi. Bu kurum internet üzerinde engelli kullanıcıların ihtiyaçlarını dikkate alan erişilebilirlik rehberini de hazırlamıştı. Bu rehber henüz harfiyen olmasa da, gittikçe daha fazla web sitesi tarafından dikkate alınıyor.
Web sitelerinin engelli kullanıcıların ihtiyaçlarını yavaş yavaş da olsa dikkate almaya başlaması iyi bir gelişme tabi. Ancak dünya çapında internetten büyük fayda sağlayabilecek olan engelliler için internetin tamamen dönüşmesini beklemek bir hayal olurdu. Bunu dikkate alan bazı girişimciler, engellilere yardımcı olabilecek klavuz siteler ve sosyal ağlar oluşturmaya çabalıyorlar.
Sosyal yardımlaşma amaçlı sitelerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Ana amaçları ise engelli kullanıcılara internet ve teknolojiyi kullanarak çeşitli zorlukları nasıl aşabileceklerini göstermek, ayrıca onların sesini duyurmak.
Sağ Kolunuz
İnternet kullanımının yaygınlaşması ve bu ortamda verilen hizmet çeşitliliğinin artması, engelliler için gerçekten çok önemli. Bankacılıktan tutun da alışverişe kadar her hizmetin internet üzerinden rahatça erişilebilir olması bu insanlar için gerçek bir can simididir.
Ne var ki burada anahtar kelimenin "rahatça erişilebilir" olduğunu unutmamak gerekiyor. Modern bilgisayarlar da, günlük hayatta karşımıza çıkan neredeyse her ürün gibi, vücut işlevleri tam çalışan tüketiciler dikkate alınarak tasarlanırlar. Hatta bazen normal kullanıcıları bile çıldırtabilirler ya, neyse...
Engelli kullanıcılar ise kendilerini kısıtlayan sorunları aşabilecek yazılım ve donanımlara ihtiyaç duyarlar. Görme engelli bir adamın telefonda biriyle konuşması sorun değildir belki ama, öte yandan cep telefonunun bizzat kendisiyle nasıl iletişim kuracaktır? Ya da boynundan aşağısı felçli bir adamın, sıradan bir bilgisayarı herkes gibi rahatça kullanması nasıl mümkün olabilir?
Başta Windows Vista olmak üzere, pek çok Windows sürümü hakkında pek çok yorum ve eleştiri yapıldı geçmişte. Ancak neredeyse herkesin gözden kaçırdığı bir gerçek var. O da Vista'nın tümleşik olarak hayli gelişmiş bir ses tanıma ve sesle kumanda yeteneğine sahip olduğuydu. Tabii ki Microsoft uzun zamandır Windows serisinde gittikça daha da gelişmiş "erişilebilirlik araçları" sunuyor. Ancak eli ayağı tutan kim bunların farkında ki?
Öte yandan, bu teknolojilerin henüz daha gidilecek yolu olsa bile, şimdiki halleri bile engelli kullanıcılar için büyük kolaylık sağlayabiliyor. Tabii ki piyasada bu gibi araçların daha iyi alternatifleri de var. Ancak burada önemli olan unsur, Microsoft'un bunu bir bütünün parçası olarak hazır sunmaya çalışması.
Bunun bir insan için ne kadar zor ve önemli olabileceğini düşünemiyor musunuz? Kolayı var, ellerinizi kullanmadan CTRL+ALT+Del kombinasyonuna basmayı bir deneyin! Şimdi de oturup düşünün, bilgisayarınızla sesle iletişim kurmanın önemini daha iyi anlayacaksınız...