Küresel ısınmayla beraber değişen iklim şartları ülkemizi de yakından etkiliyor. 4 mevsimin yavaş yavaş kaybolduğu ülkemizde yazları hem uzun hem de bunaltıcı sıcaklarla geçiriyoruz. Daha Mayıs ayının yarısında Ağustos sıcaklarının görülmesi de iklim değişikliğinin önemli göstergelerinden biri.
Hava durumlarında 'Afrika sıcakları geliyor' haberlerini sıkça duymaya başladığımız şu günlerde artık bilgisayar kullanıcılarının yeni bir derdi var: Aşırı sıcakların bilgisayar donanımları üzerine olası olumsuz etkileri...
Kullanıcıların derdi boş yere değil aslında. Zira bilgisayar bileşenlerinin fazla sıcaktan olumsuz yönde etkilendiği bilinen bir olaydır. Kışın problem olmayan kasaiçi sıcaklık, yaz günlerinin kapıya dayandığı şu günlerde kullanıcıların karşısına büyük bir problem olarak çıkıyor.
Her şeyin fazlası zarardır sözünden hareketle 'aşırı sıcaklığın' da bilgisayar bileşenlerine pek çok olumsuz etkisi vardır. Sıcaklar, öncelikle bilgisayarınızdan daha az verim almanıza ve sistem performansının gözle görülür bir şekilde düşmesine neden olur.
Aşırı ısının zararı sadece sistem performansının düşmesine neden olmaz. Aşırı ısınmadan dolayı donanım bileşenleriniz uzun vadeli olarak zarar görürler ve biçilen ömürleri göreceli olarak kısalır.
Bilgisayarınızı sıcaktan koruyun
Bilgisayar soğutma, adından da anlaşılacağı üzere aşırı sıcaktan muzdarip donanım bileşenlerinizin sıcaklığını belirli bir seviyede tutarak donanımlarınıza zarar vermesinin önüne geçmeye çalışır. Sıcaklardan en olumsuz etkilenen donanım bileşenleri ise başta CPU olmak üzere, ekran kartları, çipsetler ve hard disklerdir.
Aşırı ısınan kasalar ve donanım bileşenleri, daha önce de dile getirdiğimiz gibi sistem performansını olumsuz yönde etkiler. Örneğin çok ısınan bir işlemci, bilgisayarınızın yavaşlamasına ya da tamamen kapanmasına neden olabilir. Burada önemli olan CPU sıcaklığını dengede tutabilmektir.
Aynı kural Hard disk, ekran kartı gibi bileşenler için de geçerlidir. Örneğin Hard diskin aşırı ısınması, o an için bilgisayarın kullanımını etkilemese de, ileriye dönük olarak düşünüldüğünde söz konusu hard diskin ömrünün daha hızlı azaldığı söylenebilir.
Bu nedenle, özellikle yazın kavurucu sıcaklarında bilgisayarınızı mutlak suretle serin tutmanız gerekiyor.
Bu makalemizde aşırı ısınan donanımlarınızı ferahlatacak bilgisayar soğutma sistemlerini inceliyoruz. Şimdi soğutma sistemlerini daha yakından tanıyalım:
Fanlar
Bilgisayar fanları kasanın içerisinde yer alır. Bu fanlar dışarıdaki serin havayı içeri çekerken, içerideki sıcak havayı da dışarıya gönderirler. Yani kasaiçi fanlar hava dolaşımını daha aktif bir şekilde sağlamaya çalışarak kasaiçi sıcaklığını belirli bir seviyede tutmaya çalışır.
Fanların dönüş hızı RPM ile ölçülür ve performansı maksimum seviyeye çıkartmak isteyen kullanıcılar daha büyük çaplı fanları tercih ederler. Bir fanın dönüş hızı ile performansı birbiriyle doğru orantılıdır. Diğer bir deyişle fanın dönüş hızı ne kadar fazlaysa, o fandan o kadar verim alınır ve sistem performansı da alınan verime göre daha fazla olur.
Ancak fanlar aynı zamanda çıkardıkları yüksek sesle de bilinirler. Fanın çıkardığı gürültü 'desibel' olarak ölçülür ve fandan aldığınız verimin fanın çıkardığı sesle doğrudan ilgisi vardır. Fan, soğutma konusunda gayet başarılı olabilir, ancak bilgisayar kullanımı esnasında fandan gelen rahatsız edici ses, fanın bu artısını gölgeleyecektir. Bu nedenle fan alırken etraflıca düşünmek gerekir.
Elbette zaman içinde temizlenmeyen kasaiçi fanların tozlanmasıyla beraber de bu rahatsız edici sesler nüksedebilir. Bu durumda fandan tam olarak verim alınamadığı gibi, aşırı gürültü yüzünden PC kullanıcıları da zor anlar yaşamaktadır. Bu nedenle fanların belirli aralıklarla temizlenmesi kaçınılmazdır.
Fanlar, kasaiçi sıcaklığı 10 dereceye kadar düşürebilmektedir. Tabii burada seçilen fanın kalitesi ve çapı, bu ölçümü yakından etkilemektedir.
Fanların, işlemci fanları, grafik kartı fanları, çipset fanları (örneğin anakartın üzerindeki çipsete takılan fanlar), Hard disk fanları ve PCI slot fanları gibi farklı çeşitleri vardır.
Şimdi de fanların çeşitlerini görelim:
Fan çeşitleri (1)
İşlemci fanları
CPU yani işlemciler için geliştirilen CPU fanlar işlemcilerin ısısının belirli bir seviyede tutulmasını sağlar. İşlemciler çalışma esnasında dahili elektrik enerjisinden sıcaklık üretirler. CPU üzerindeki yük arttıkça, CPU daha çok çalışacaktır ve bu da CPU'ların daha fazla ısınmasına neden olacaktır. Aşırı ısınan CPU ise bilgisayarınızın stabil çalışmasını engelleyecektir. Bir işlemci fanı soğutucuyla beraber aşırı ısınmayı engellemeye çalışır.
Soğutucu, CPU'nun hemen üzerinde yerleşmiş olan metal bir aygıttır. Bu aygıt direkt olarak işlemcinin ısısını kendine çekerek işlemcinin soğumasına katkıda bulunur.
Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi fanın kalitesi, CPU fanının etkinliğini yakından etkileyecektir. Özellikle overclock meraklılarının CPU fanları konusunda daha dikkatli ve seçici olması gerekiyor. Piyasada bulunan her fanın soğutmada başarılı olamadığı bir gerçek. Bu nedenle işlemcinizin ısınma durumuna bağlı olarak bir fan seçimi yapmalısınız.
Güç kaynağı fanları
Güç kaynağının en önemli bileşenlerinden biri hiç şüphesiz içinde barındırdığı fandır. Eski PC'lerde, güç kaynağı fanları bilgisayarların genel soğutmasında kullanılırdı ve bu yeterli gelirdi. Ancak bugünün PC'lerinde güç kaynağı fanlarının artık yeterli gelmediği ve donanımlara özel fanların tercih edildiği de bir gerçek.
Fan çeşitleri (2)
Ekran kartı fanları
Eski ekran kartlarında kullanılması elzem olmayan ekran kartı fanları, bugünün ekran kartlarının vazgeçilmez bileşenlerinden biri olmuş durumda. Yüksek grafik kartlarının yoğun olarak kullanıldığı zamanlarda (örneğin sistem canavarı oyunları oynarken) ekran kartlarında aşırı ısınma gözlemlenir. Bu aşırı ısınma ise ekran kartının veriminin düşmesiyle sonuçlanabilir. Bu nedenle iyi bir ekran kartı fanı, ekran kartlarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Günümüzde Nvidia ve Ati'nin geliştirdiği yüksek seviyedeki ekran kartlarının bazılarında fanlar da yeterli gelmemektedir. Bu tip kartlarda daha gelişmiş soğutma sistemleri kullanılır ve nispeten daha sessiz çalışırlar.
Çipset fanları
Çipset fanları, çiplerin üzerinde yer alan, aşırı ısınmayı engellemeyi amaçlayan ufak çaplı fanlardır. Anakartların üzerinde bulunan çipsetlerin bazılarında anakart üreticileri, aşırı ısınmanın önüne geçmek için çipsetlerin üzerine fan yerleştirmişlerdir.
Kasaiçi fan
Kasaiçi fanlar, bilgisayarlarda genel soğutmaya yardım ederek hava akışını sağlıklı bir şekilde yerine getirmekle yükümlüdür. Sistemin mantığı ise basitçe kasaiçindeki mevcut sıcaklığın dışarı atılması ve dışarıdaki daha serin havanın kasaiçine alınmasından ibarettir.
Hava dolaşımı ne kadar sağlıklı yapılırsa, donanım bileşenleri de o oranda sağlıklı ve verimli bir şekilde çalışacaktır. Hava dolaşımının kusursuz bir şekilde sağlanması sadece fanların elinde değildir. Örneğin, kasaiçindeki kablo karmaşası fanların aktif bir şekilde hava dolaşımını sağlamasını engeller; bu da kasaiçi sıcaklığın hızla artmasına neden olur. Bunun yanında kasa fanlarının belirli aralıklarla temizlenmesi gerekir.
Su soğutma
Fanlar size yeterli gelmiyorsa ve özellikle overclock tutkunu bir bilgisayar kullanıcısıysanız ve fanların fazlaca gürültü kaynağı olduğunu düşünüyorsanız fanlar sizi tatmin etmeyecektir. Bu durumda sulu soğutma yöntemiyle bilgisayarınızdan daha fazla verim alabilirsiniz.
Bilgisayarlarda kullanılan en iyi havayla soğutma yöntemleri dahi suyla soğutmanın performansına yaklaşamıyor. Su tabanlı sistemler overclock sınırlarını zorlamakla kalmıyor, çok da sessiz çalışlıyor.
Suyun havadan daha yüksek bir soğutma etkisi olduğunu birçoğumuz okul yıllarından hatırlayacaktır. Yoğunluğunun ve özgül ısısının düşüklüğü, havanın birim hacimde taşıyabileceği ısı miktarının suyunkine kıyasla çok daha az olmasına neden oluyor. Su soğutmalı sistemler tam yük altında bile en iyi hava soğutmadan daha performanslı olduğundan işlemci ömrü uzuyor. Bu sistem, doğrudan su ile soğutulmayan bileşenlerin bile işine yarıyor, çünkü kasa içerisinde dolaşan hava serin kalıyor ve su soğutmada temas
alanı ihtiyacı yüzlerce kat daha düşük.
Isı boru sistemi
¾'ünden fazlası su olan bir ısı borusu, metal bir boru ile ısıyı bir noktadan diğerine taşır. Alçak basınçta tutulan sıvının buharlaşma ısısı makul sıcaklık değerlerine indirgenir. Borunun CPU ile temas etmesiyle su buharlaşmaya başlar ve ısı yavaş yavaş borunun daha soğuk olan bölümüne kaymaya başlar.
Geleceğin soğutma sistemi
Geleceğin soğutma sistemi deyince ilk akla gelen ürünlerden biri OCZ'nin CPU'lar için geliştirdiği 'HydroJet' isimli likit soğutucusudur. Fiziksel olarak devasa bir CPU soğutucusuna benzemekle birlikte ürünün en büyük avantajı sulu soğutma sistemleriyle aynı performansa sahip olmasına rağmen içeriğinde komplike bir sistemin olmaması ve likitleri PC'nizin içerisine taşıyan tüplerin bulunmaması. Resimde görülen ise bu ürünün bir prototipi.