Çevresel sesten bahsedildiğinde, kuşkusuz akla ilk olarak filmler ve oyunlar geliyor. Aslına bakarsanız sözü geçen teknoloji on sene öncesinde bile vardı ama artık içerisinde bulunduğumuz günlerde multimedya dünyasının standardı haline geldi. Eğer şimdiye dek stereo bir ses sistemi kullandıysanız veya sahip olduğunuz içeriklerin ses ayarlarını merak edip hiç kurcalamadıysanız, bahsettiklerimizin size yabancı geliyor olması gayet doğal.
Oyunların dışında popüler sanatçıların konser kayıtları, DVD albümleri, bazı belgesel ve filmler, kısacası tür fark etmeksizin tüm DVD'ler hali hazırda çevresel ses desteğini sunuyor. Blu-ray'leri de aynı gruba dahil edebilmek mümkün. Hatta paylaşım ortamlarında karşınıza çıkabilecek sıkıştırılmış video türleri de çevresel sesin yaygın olduğu alanlara eklenebilir. O zaman bir düşünün... Sizce çevresel bir ses sistemi satın alıp zevkini çıkarmanın zamanı gelmiş de geçmiyor mu? Bilgisayar alırken her zaman daha büyük bir monitör, televizyon alırken her zaman daha büyük bir televizyon almanın hesapları yapılır. En azından birkaç üst modelin fiyatları öğrenilir. Tüm bu araştırma izlediklerinizden daha fazla keyif almak için değil mi? Emin olun iyi bir ses sisteminiz olduğunda televizyonunuzdan veya monitörünüzden de çok daha fazla keyif alacaksınız. Çünkü oyunlarda ve filmlerde duyacağınız sesin kalitesi, en az görüntünün netliği ve büyüklüğü kadar önemli.
Sinema şimdi evinizde!
5.1 ses sistemleri beş adet yüksek frekans (tiz) ve orta frekans (mid) seslerin üretiminden sorumlu uydu hoparlörden, ayrıca bir de düşük frekans (bas) sesleri üreten bir subwoofer'dan oluşur. Düşük frekansa sahip olan bas sesler oda içerisinde diğer tüm frekans seslere göre daha iyi yayılım göstereceğinden, bas sesleri üreten hoparlör bu tip sistemlerde tek bir tanedir. Uydular ise bir tane merkez, iki tane ön ve iki tane arka olacak şekilde oda içerisinde konumlandırılır. 7.1 sistemlerde ise 5.1'e göre farklı olarak yan uydular bulunur. Ama aslına bakıldığında sistem 5.1 baz alınarak çalışır. Yani 7.1 sistemlerdeki yan uydular sadece ön ve arka hoparlörler arasındaki ses geçişini yumuşatmak –kesintisiz hale getirmek – için daha büyük odalarda kullanıma uygundur.
Mevcut video standartları yoğun şekilde 5.1 destekli ses çıkışı sağlıyor. 7.1 ise Blu-ray gibi yeni nesil film standartlarında açığa çıkıyor ancak tümü için geçerli değil. Oyunlar içinse büyük bir çoğunluk 5.1 desteklese de 7.1 olan bazı seçeneklerle de karşılaşabilmek mümkün. Açık olmak gerekirse 7.1 hoparlör sistemlerinin özellikle bilgisayar kullanıcıları tarafında çok da etkili olmadığını söylememiz gerekiyor. Zaten piyasaya baktığınızda da 7.1 olarak pek ürün kalmadığını göreceksiniz. Olanlar da 5.1 temelli sesi 7.1 olarak dağıttığını iddia edebiliyor.
Düzgün kurulum şart
Yazımızın bu kısmına büyük bir hevesle 5.1 ses sistemi alıp, sonra bütün hoparlörleri gelişigüzel yan yana koyarak keyif almaya çalışan kullanıcıların çevresel ses hakkındaki görüşlerini anlatarak başlamaya gerek yok. Genelde onlar için çevresel ses sistemi sahibi olmak hoparlör ve kablo kalabalığından başka bir şey değildir. Gerçekten de kurulumu bir kereye mahsus ve özenli olarak gerçekleştirmeniz gerekiyor. Yoksa bir 5.1 ses sistemi satın almanızın bir anlamı yok. Stereo bir ses sistemi tercih etmeniz o halde çok daha mantıklı. Boşa para harcamayın.
Sözü fazla uzatmadan hemen kurulumun nasıl olacağına geçelim. Bas hoparlörü için uygun olan en iyi yer kuşkusuz odanızın zemini. Odada bu hoparlör için uygun ve ferah bir yer seçmelisiniz. Böylece bas seslerin daha iyi yayılmasını sağlayabilirsiniz. Sesin yayılması, odanın zemininde kaplı olan malzeme ile de yakından alakalı. Hatta odadaki eşyaların dahi tüm sesin yayılmasına büyük bir etkisi var. Bas hoparlörü için ideal zemin ahşap parkedir. Halı ise sesi iyi yansıtamayacağı için emecek ve sesin kalitesinde ister istemez bir düşüş olmasını sağlayacaktır.
Yerleşim planı
Uydular ise konumlandırılması açısından büyük önem taşıyor. Merkez hoparlör oturduğunuz yerin tam karşısında olmalı. Çünkü filmlerde ve oyunlarda asıl konuşmaların ve film içi seslerin ana kaynağı merkez hoparlördür. İdeal yer monitörünüzün üstü veya bu hizada karşınızda kalan duvardır. Ev sinema sistemler için de aynı konumlandırma geçerli.
Ön hoparlörler ise monitöre veya televizyona bakarken sağdan ve soldan 30 derece açı ile konumlandırılmalı. Bilgisayar masasında kullanım için en ideal yer monitörünüzün sağ ve sol tarafıdır. Şayet bilgisayarınızı televizyona bağlama gibi bir düşünceniz varsa bu kez hoparlörleri televizyonunuzun 50 cm kadar sağına ve soluna koymanız gerekir. Koltuğunuzla televizyon arasındaki mesafeye göre bu konumlandırma değişebilir. Unutmamakta yarar var ki, ses sisteminizi bilgisayar masası dışında kurmak istediğinizde duvara montaj yapmanız veya ayaklık kullanmanız gerekebilir.
Arka hoparlörler içinse yer tespiti en kolayı. Elinizi düz tutarak kollarınızı var gücünüzle geriye doğru açın. Kendinizi biraz zorlayın. İşte tam oraları... Bu hoparlörler için de duvara montaj veya ayaklık kullanmanız gerekiyor. Çünkü her hoparlörün aynı seviyede olması ve tümünün sizin oturduğunuz kısma doğru ve yere paralel olacak şekilde bakması en ideal çevresel ses performansını almanızı sağlayacaktır. İmkanlarınız el verdiğince kurulumu bu şekilde yapmaya çalışın. Duvarlarınızın birbirleri arasında olan mesafeye göre ayrıca uyduların ön, arka ve merkez olmak üzere ses seviyelerini de sonradan optimize edebilirsiniz. Tabii şayet bunu destekleyen bir ses sistemi satın aldıysanız...
Satın alma önerileri
Öncelikle gerçekten çevresel ses üreten bir ses sistemi almak istiyorsanız ürünün üzerinde mutlaka 3 x 3,5 mm / 6 x RCA jack girişlerinin olup olmadığını araştırmanızda yarar var. Piyasada satılmakta olan bazı ürünler sadece stereo kaynaklardan aldığı sesi çeşitli gecikme ve filtreleme teknolojileri ile 5.1'miş gibi simüle edebiliyor. Yani sanal olarak 5.1 ses yaratıyor. Bu yüzden satın alacağınız sistemde mutlaka bahsettiğimiz bağlantıların bulunduğuna emin olun. Çünkü diğer durumda 2.1 bir sistem almakla aynı işi yapmış oluyorsunuz. Ayrıca bazı üst düzey sistemlerde koaksiyal ve optik ses bağlantıları da desteklenebiliyor. Bu arabirimler daha yüksek ses kalitesi sunuyor; fakat tahmin edilebileceği üzere her modelde yok.
Bilgisayar ortamında USB veya kablosuz olan modellere de yönelebilme şansınız var. Kablosuz ürünlerin kalitesi son dönemlerde bir hayli ilerledi. USB modellerse sizi kablo kalabalığından kurtaracağı için faydalı sayılabilir. Satın alacağınız üründe mutlaka bir uzaktan kumanda bulunsun. Özellikle ayar yaparken oldukça işe yarıyor. Çünkü ideal ayarlama için bilgisayarınızın başında değil, koltuğunuzda oturuyor durumda olmalısınız.
Gerçek çevresel ses için
Gerçekten de kumandası olmayan ürünleri satın almadan önce bir kez daha düşünmenizi öneriyoruz. Çünkü bu tip ürünlerde genellikle bas ve ses seviyesi ayarları subwoofer'ın üzerinde yer alıyor. Piyasada satılan bazı modellerde nadiren kumandası olmadığı halde merkez uydu üzerinde kontrol sağlayan, akıllıca tasarlanmış modeller var. Ama kumandasız olan modellerde kontrol durumu ne yazık ki bu şekilde... Özellikle subwoofer'ınızı daha iyi verim almak için yerde kullanacaksanız ayarlamaların bir eziyet olacağını unutmamalısınız. Multimedya klavye kullanıyor olmak belki bu durumu çözebilir. Ama inanın ki kumandanın olmaması bazı zamanlar can sıkıcı olabiliyor. Kablosuz kumanda ve kablolu kumanda da açıkçası çoğu zaman bilgisayar başında olacağınız için aynı işlevi görüyor. Ama bilgisayarınızı televizyona bağlamak gibi bir niyetiniz varsa elbette ki kablosuz modeller daha iyi olacaktır.
Ses kartı dopingi
Eğer daha da yüksek kalitede ses almak istiyorsanız, piyasada satılmakta olan kaliteli ses kartlarını tercih edebilirsiniz. Bu kartlar üzerinde bulunan optik ve dijital çıkışlarla daha kayıpsız ses aktarımı sağladığı gibi, aynı zamanda özel ses işlemcileri sayesinde daha çarpıcı ses efektleri ve daha fazla detay içeren bir ses sunarlar. Özellikle oyunlarda ve filmlerde kullanacağınız harici bir ses kartı, entegre ses kartına göre çok daha anlaşılabilir bir performans sergiler. Ses kartı işinde önde gelen üreticilerin uygun fiyatlı birçok modeliyle karşılaşabilirsiniz. Elbette üst seviyeye hitap eden ve oldukça pahalı diyebileceğimiz seçenekler de mevcut.
En az görüntü kadar önemli
Bildiğiniz gibi sanal dünyada bizi asıl olarak etkileyen unsurlar, ürünlerin duyularımıza hitap etme kapasitesiyle doğrudan alakalı. Bir zamanlar tüplü ve düz ekranlı flat monitörlerin görüntü kalitesinden etkilenirken, şimdi yüzüne dahi bakmak istemiyoruz. LCD ve LED gibi önemli teknolojiler piyasayı sardı. Monitörler ve televizyonlar elbette işin sadece bir kısmı çünkü sadece göze hitap ediyorlar. Önemli işitme duyularımızdan biri olan kulağın da iyi şekilde etkilenmesi için özellikle kurulum aşamasını başarıyla gerçekleştirmeniz gerekli. Tüm işlemler bittiğinde görünü ve sesin birbirine oturuşuna şahit olacak ve sizi şimdiye dek etkilemeyen sahnelerde bile kendinizden geçeceksiniz.