Anti-virüs yazılımlarını ve güvenlik duvarlarına dokunmayın, ancak video / ses oynatıcıları ve gösterişli diğer yazılımları kaldırabilirsiniz. Bu simgelere sağ tuşla tıklayın ve otomatikman yüklenmeyi iptal edecek bir seçenek olup olmadığına bakın. Eğer bulamıyorsanız çok sorun değil, System Configuration Utility’yi çalıştırıp icabına bakabilirsiniz. Bu araçtan yardım almak için Başlat / Çalıştır komutunu verin ve komut satırına “msconfig” yazıp [Enter]a basın. Program yüklenince Başlangıç sekmesine geçin. Bu, Windows’a otomatikman yüklenen programların eksiksiz bir listesini gösterecektir. Gereksizleri atın, sadece lüzumlu olanlar kalsın. İşiniz bitince Tamam’a basın, makinenizi yeniden başlatın ve Windows’un ne kadar hızlandığına bir bakın.
Eski verilerinizi bilgisayarınızda arşivleyerek saklayın
Bilgisayarınızdaki eski dosyalar, tıpkı otelde kalan ancak ödeyecek parası olmayan müşterilere benzerler. Eğer bilgisayarınızda uzun süredir elinizi sürmediğiniz ve yakın gelecekte de sürmeyeceğinizi bildiğiniz dosyalar varsa, en iyisi onları arşivleyip saklamanız. Eğer çok önemlilerse kazayla silinmeleri hiç hoş olmaz. Bunun bir yolu da sabit diskinizde biraz yer ayırıp arşivleri orada saklamak. Bu iş için Başlat / Çalıştır komutunu verin, Windows 98 ya da Me kullanıyorsanız komut satırına “command /c md c:\archive”, Windows 2000 ya da XP kullanıyorsanız da “cmd /c md c:\archive” yazıp [Enter]a basın.
Windows’unuzda izinsiz oturum açılmasına engel olun
Yetkisiz kişilerin PC’nize erişmesini engellemek için, veri güvenliği sağlamanıza katkıda bulunacak birkaç yöntem daha: Windows 98’de giriş ekranında [Escape] tuşuna basan herkes işletim sistemine kolayca erişebilir. Windows 98’in güvenlik önlemlerinin pek de işe yaramadığı ortada. Bu yüzden kendi başımızın çaresine bakmamız gerekiyor. Başlat / Bilgisayarı Kapat’a tıklayın, DOS Modunda Başlat’ı seçin ve Tamam’a basın. C:\WINDOWS komut satırında şu komutu girin ve [Enter] a basın: “ren win.com gizliwin.com” Bu hile sayesinde, Windows en önemli dosyalarından birinin kaybolduğunu sanacak. Sisteminizi yeniden başlattığınızda bir hata mesajıyla ve C> komut satırıyla karşılaşacaksınız. Eğer bilgisayarınızı kurcalayan kişi acemiyse bir şeylere zarar verdiğini düşünebilir. Ama siz sadece “gizliwin” yazıp [Enter]a basarak Windows’a ulaşabilirsiniz. Aynı adımları takip ederek dosya adını eski haline getirmeniz mümkün. Windows 2000 veya XP işletim sistemlerindeyse parola ekranını Windows 98’de olduğu gibi geçmek mümkün değil. Bununla birlikte, Guest hesabını kullanarak izinsiz erişim sağlamak yine mümkün. Guest hesabını devre dışı bırakmak için Windows 2000’de Başlat / Ayarlar / Denetim Masası komutunu verin. Sonra Kullanıcı Hesapları’na tıklayın, Gelişmiş sekmesine geçin ve aynı isimli düğmeye basın. Kullanıcılar’a bir, Guest’e iki kez tıklayın. Hesabı devre dışı bırakıp Tamam’ı seçin. XP kullanıcılarınınsa Başlat / Denetim Masası / Kullanıcı Hesapları / Guest Hesabı’nı seçmesi, ardından misafir kullanıcı hesabını kapatması gerekiyor.
Şifreli ekran koruyucusu: Göstermelik bir önlem
Bilgisayarınızın başında değilken Windows’un kendi kendini kollamasını sağlamak elinizde. Bunu, ekran koruyucunuzun parola korumasını etkinleştirerek yapabilirsiniz. İlk olarak Masaüstü’nde boş bir alana sağ tuşla tıklayın, Özellikler’i seçin. Ekran Koruyucu sekmesine tıklayıp istediğiniz ekran koruyucuyu belirleyin, sonra Parola Koruması onay kutusuna işaret koyun. Windows XP’de bu seçenek Devamında Parola Koruması adını almış. Windows 98/Me içinse bir parola saptamak için Değiştir düğmesine basın. Windows 2000 ve XP giriş parolanızı kullandığı için bunu değiştiremiyorsunuz. Değişikliklere son halini vermek için Tamam tuşuna basın. Bilgisayarınızdan uzaklaştığınızda ve ekran koruyucunuz etkinleştiğinde, erişmeye çalışan kişi sadece sizin bildiğiniz bir şifreyle karşılaşacak.
Windows altında silinen veya kaybedilen veriler nasıl geri alınır?
Dosyalarınızı düzenleme konusunda ne kadar özen sergilerseniz sergileyin, bazı dosyaların istenmeden silindiği bir gün mutlaka gelip çatacaktır. Hem silinmek derken kastettiğimiz dosyaların geri dönüşüm kutusuna atılması da değil. Peki, zaten kaybedilmiş olan bu verileri nasıl geri getirebilirsiniz? Şunu unutmayın ki, bir dosya silindiği vakit aslında bir yere gitmez ve üzerine yeni bir şeyler yazılmadığı sürece de sabit diskteki varlığını sürdürür. Bir dosyanızı kaybettiğiniz vakit ilk yapmanız gereken, tüm etkinlikleri durdurup sabit diske veri yazılmasını engellemek olmalı. Böyle durumlar için tasarlanmış birçok profesyonel uygulama mevcut. Active@ File Recovery (http://www.file-recovery.net) kullanabileceğiniz araçlardan biri. Yazılım, sabit diskteki verilerinizin üzerine yazılması ihtimalini en aza indirgemek için disketten de çalıştırılabiliyor. Dosyaları tamamiyle kurtarma şansınızı artırmak için disk birleştirme işlemini düzgün yapmanızda fayda var, böylelikle dosyalarınız bir bütünlük içinde ve tek parça halinde kalır.
PM / Savaş Murat Alkım
[email protected]
Office 2002 de belgelerinizi sizden başkasının açmasını engellemek için otomatikman şifreleme seçeneği içeriyor. Bunun nasıl olduğuna bakalım. Korumak istediğiniz dosyayı açın, menü çubuğundan Araçlar / Seçenekler’i seçin ve Güvenlik sekmesini etkinleştirin. Belgeyi koruyacak parolayı girin ama bir kenara da not edin, zira kaybederseniz kendi dokümanınıza siz de erişemezsiniz.
Sabit diske dağılmış dosyaları birleştirerek erişimi hızlandırın
Bilgisayarınızda sakladığınız bilgilere hemen ulaşmak istediğinizde, karşınıza çıkan küçük gecikmeler sizi canınızdan bezdirebilir. Bir düşünsenize, veri sizin, bilgisayar sizin. Bu kadar basit bir iş için bunca beklemek niye? Yanıtı şu: Dosyaları sabit diskinize kaydettiğiniz vakit, tüm bilgi aynı yere yazılacak diye bir kural yok. Windows, dosyaları sabit diskteki ilk boş alana yerleştirir. Eğer dosyanın tamamı bu boşluğa sığmazsa, sabit disk tur atmaya devam eder, Windows başka boşluklar arar ve aynı şekilde verileri yerleştirerek devam eder. İşte, bölünmüş dosyalar bu şekilde ortaya çıkarlar ve erişmeye kalkıştığınız vakit güçlük yaşayabilirsiniz. Bu dosyaları tekrar bir araya getirmek için Windows’un Disk Birleştirme aracını kullanabilir, dosyalarınıza erişimi hatırı sayılır bir şekilde hızlandırabilirsiniz. Bu işlemi, Başlat/ Programlar / Donatılar / Sistem Araçları / Disk Birleştirici komutunu vererek başlatabilirsiniz. Şimdi optimize etmek istediğiniz sürücüyü seçin ve arkanıza yaslanın!
Sisteminizin sorunsuz çalışması ve performansının zirvede olması için, ideal şartlar altında Disk Defragmenter’ın ayda iki kez çalıştırılması gerekir. Eğer bu mümkün değilse, siz yine de ayda bir çalıştırmaktan şaşmayın. Dosya birleştirme işleminin yanı sıra, zamanla PC’nizde birikmiş çerçöpü de boşaltmak isteyebilirsiniz. Windows sabit diskinizin ucuna bucağına bir sürü işe yaramaz, ufacık dosya saklar. Şayet daha önce fark etmemiş ve önlem almamışsanız, bunlardan binlercesiyle karşılaştığınızda şaşırmayın hiç. Bu dosyaları gözünüzle görmeseniz de, yarattıkları performans düşüşünü hissedebilirsiniz.
Değerli disk alanından tasarruf etmek ve bilgisayarınızı azıcık hareketlendirmek için bu dosyaları ortadan kaldırın. Bu işlem için önce Masaüstü’ne dönün, Bilgisayarım simgesine çift tıklayın, sabit diskinizin simgesine farenin sağ tuşuyla tıklayıp Disk Temizleme’yi seçin. Karşınıza gelecek olan iletişim kutusundan Geçici Dosyalar ve Geri Dönüşüm Kutusu seçeneklerini işaretlemeyi de sakın unutmayın. Şimdi Tamam’a basabilirsiniz.
Hazır eliniz değmişken, neden bir adım daha ileri gidip Internet Explorer’ın toplamaya bayıldığı şu çöpleri de dışarı atmıyoruz ki? IE’nin tarihçesini ve önbelleğini temizlemeye geldi sıra. Başlat menüsünden Ayarlar / Denetim Masası/ Internet Seçenekleri’ne, oradan da Temporary Internet Files başlığı altında göreceğiniz Dosya Sil düğmesine basın. Aynı iletişim kutusunda Geçmişi Sil düğmesine de tıklayın. Bu işlem biraz vakit alabilir ve internet tarayıcınızın birkaç gün boyunca yavaşlamasına yol açabilir, çünkü IE’nin sıkça ziyaret ettiğiniz dosyaları tekrar kaydetmesi gerekiyor, ancak bu iş bitince her şey tekrar normale dönecek.
Kullanmadığınız programları sabit diskinizden kaldırın
Atıl duran yazılımların size faydası değil, zararı dokunur. Her şeyden önce, diskinizde boşu boşuna yer kaplarlar. Dahası, bunca dosyanın ortalıkta olması Windows’un gereksiz bir dosyayı kazayla daha önemli bir dosyayla çapraz bağlaması (crosslink) ve böylece iki dosyayı birden bozması ihtimalini artırır. Böyle yazılımları sistemden kaldırmak sadece kaynaklarınızı rahatlatmakla kalmaz, Windows’un daha hızlı çalışmasına da önayak olur.
Şansınız var ki, bu tembel yazılımları kaldırmak zor değil. Çoğu uygulama ve oyun kendini sistemden kaldırma yazılımına sahip olarak geliyor. Ancak bu yazılımlar mükemmel olmaktan çok uzaklar ve sürücü üzerinde artık veriler bırakıyorlar. İlk önce büyük yazılımları atarak başlayın. Başlat / Ayarlar / Denetim Masası komutlarını verin, sonra da Program Ekle/ Kaldır’a çift tıklayın. Listede gezinerek kaldırılmasını istediğiniz programları seçin ve program isminin yanındaki Kaldır tuşuna basarak işleme devam edin. Program kaldırma işlemi tamamlandıktan sonra size durumla ilgili bir rapor sunulacak. Eğer işlem başarılı olmuşsa hiçbir şeyi dert etmenize gerek yok. Bazı öğelerin kaldırılamadığına dair bir iletiyle karşılaşırsanız, bunları elle silmeniz gerekecek. Bunun için Windows Explorer’ı açıp programın kurulmuş olduğu klasöre gidin. Burası, genellikle C:\Program Files klasörüdür. Burada, programın dizinini bulup üzerine bir kez tıklayın. [Shift]+[Delete] tuşlarına basarak bu dosyalardan temelli kurtulabilirsiniz.
Windows’unuz kilo vermeden koşamaz
Bilgisayara çok fazla yazılım kurulmuş olması, özellikle de bu yazılımlar Windows’un açılışı sırasında yükleniyorsa, bariz bir yavaşlamaya yol açar. Daha da kötüsü, sisteminizin stabilitesi de program fazlalığından olumsuz yönde etkilenebilir.
Windows açıldığında bildirim alanındaki programlara iyice bir bakın. Bu programların ne olduğunu öğrenmek için farenizin imlecini simgelerin üzerine götürün, küçük bir açıklama balonu belirmesini bekleyin. Neyin gidip neyin kalacağına karar verirken adamakıllı düşünün. Peki bunu nasıl yapacaksınız? Windows’un sorunsuz çalışmasına yardım eden programlar kalsın, diğerleriyse sadece siz istediğinizde yüklensin.
Şimdi bir yedekleme programına ihtiyacınız olacak, şansınız var ki bu iş için elinizin altında Microsoft Backup var. Bu yazılım, Windows’un verileri CD’lere doğrudan yazmasını mümkün kılıyor, tıpkı koskoca bir diskete yazarmış gibi. Elbette harekete geçmeden önce seçtiğiniz klasörlerin içeriğinin tek bir CD’ye sığıp sığmayacağından emin olmalısınız. Eğer Windows 98 kullanıyorsanız, Microsoft Backup’ı elle kurmanız gerekebilir. Bunun için Başlat / Ayarlar / Denetim Masası komutunu verip Program Ekle/Kaldır simgesine çift tıklamanız gerekiyor. Ardından Windows Bileşenlerini Ekle/Kaldır sekmesini etkinleştirin. Listeden Sistem Araçları başlığını bulun, Tamam düğmesine iki kez basın ve sizden yapmanız istenenleri yerine getirin.
Eğer eksiksiz bir sistem yedeği alacaksanız bunu en azından ayda bir kez yapmalısınız, ancak her on beş günde bir yapmanız daha akılcı olacak. Sadece en kritik dosyaları ele alan, artımlı (incremental) yedeklerinse haftada bir alınması gerekir. Böylelikle bir gün felaket kapınızı çaldığında fazla veri kaybetmezsiniz.
Windows XP kullanıcılarıysa çok şanslılar, çünkü işletim sistemi, adına ASR (Automated System Recovery) denilen, dahili bir “felaket sonrası kurtarma” özelliğine sahip.Windows XP işletim sistemli bir bilgisayar kullanıyorsanız, ilk yapmanız gereken şeylerden biri bu. ASR, sisteminizin yedeğini almakta kullanılıyor ve bu süreç iki aşamadan oluşuyor, ilki yedek dosyası; ikincisiyse tamı tamına bir diskete sığan sistem kurtarma yazılımı. Yedekleme işlemini, özetlediğimiz şu adımlara uyarak gerçekleştirebilirsiniz:
- Başlat / Programlar / Donatılar / Sistem Araçları / Yedekleme komutunu vererek işe başlayın.
- Yedekleme sihirbazı başlayınca Gelişmiş Mod bağlantısına tıklayın.
- Yedekleme penceresinde Otomatik Sistem Kurtarma Sihirbazı’nı seçin.
- Sihirbazda, İleri’ye tıklayın.
- Şimdi sıra, yedekleri saklayacağınız ortamı seçmeye geldi. İstediğiniz ortamı seçin, önce İleri’ye, ardından Son’a tıklayın.
-Yazılım kritik sistem dosyalarınızın hepsini tek bir yedek dosyasına kaydedecek ve bu işlem tamamlandığında, acil durum açılış disketi olarak kullanacağınız boş bir diskete ihtiyaç duyacaksınız.
Bilgisayarınızın başına korkunç bir kaza gelmesi durumunda, sistemi disketten başlatabilir ve kurtarma işlemine girişebilirsiniz. Yedeklediğiniz tüm dosyalar, daha önceki çalışır hallerine geri dönecektir.
Meraklı gözlerden sakının: Dosya şifrelemeyle güvenlik
Verilerinizi gizli tutmak ve meraklı gözlerden saklamak için dosyalarınızı başkalarının erişemeyeceği biçimde şifrelemek gerçekten işe yarıyor. Üstelik bahsettiğimiz gözler, bilgisayarlara uzaktan erişip verileri burnunuzun dibinden sinsice çalan hacker’ların gözleri de değil. İster inanın ister inanmayın, güvenlik konusunda en büyük tehdit evinizdeki ya da ofisinizdeki bilgisayarınıza fiziksel erişimi olan kimselerden gelir. Önünüzdeki bir bilgisayara girmek, ağ üzerindeki bir bilgisayara girmekten çok daha kolaydır.
Dosyalarınızın güvenliğini sağlamanın yollarından biri, bu hassas verileri ve klasörleri sıkıştırılmış bir klasör haline getirip dahili şifre korumasından faydalanmak. Bunun için masaüstüne ya da herhangi bir klasöre farenin sağ tuşuyla tıklayın, Yeni / Sıkıştırılmış Klasör seçeneğini, seçeneğini işaretleyin. Böylece tıpkı normal bir klasör gibi kullanabileceğiniz, sıkıştırılmış bir klasör yaratmış olacaksınız.
Şimdiki adım, korumak istediğiniz dosyaları ve klasörleri seçip yeni yarattığınız sıkıştırılmış klasöre taşımak. Tüm dosyaları aktardığınızda menü seçeneklerinden Dosya’yı ve Parola Ekle’yi seçin. Tercihen hem harf hem de sayı içeren (alfanümerik) bir parola belirleyin, doğrulamak için bir kez daha girin. Tamam düğmesine basarak bu işlemi tamamlayabilirsiniz. Artık şifrelerinize yalnızca doğru parolayı bilen biri ulaşabilir. Bu klasöre Windows XP’yle değil de, başka bir işletim sisteminden ulaşmaya kalkan olursa ve bu kişinin bilgisayarında WinZip kuruluysa yine parola sorulacak. CD’ye yazdığınız yedeklerinizi korumak için de bu yönteme başvurabilirsiniz.
NTFS dosya sistemi kullananlar dosya korumasını bir adım daha ileri götürebilir ve korunmasını istedikleri içeriği şifreleyebilirler. Bu yöntem parola içermiyor ve şifrelenmiş klasörlere sadece siz ulaşabiliyorsunuz. Sağ tuşla klasörün simgesine tıklayın, kısayol menüsünden Paylaşım ve Güvenlik’i seçin, Genel sekmesine geçin ve burada Gelişmiş düğmesine basın. Gelişmiş Öz Nitelikler mesaj kutusunda Veriyi Korumak İçin İçeriği Şifrele’yi işaretleyerek verilerinizi sağlama alabilirsiniz. Tamam düğmesine iki kez basın. Win XP, klasörleri ve içeriklerini şifreleyecektir. Şifrelenmiş klasörlerle çalışmanın sıradan klasörlerle çalışmaktan hiçbir farkı yok, ancak şifreli klasörlerin isimleri farklı bir renkte görünüyor.
İşin sırrı, verileri soyut ya da yabancı kavramlarmış gibi düşünmemekten geçiyor. Verileri de etrafınızdaki basit nesneleri, örneğin evinizdekiler gibi idare ettiğinizi düşünün. Giysilerinizi, kolayca giymek için dolabınızda güzelce katlı halde tutarsınız. Mücevherleriniz ise güvenli bir şekilde, “şifreli” bir kasada kilitli durur ve bu şifreyi de sizden başka bilen yoktur. Bu nesneler öyle düzenlenmiştir ki, kaybolan veya yanlış yerleştirilmiş olanları bir çırpıda bulabilirsiniz. Kişisel eşyalarınızı düzenli tutmak için arada bir küçük bir bakım yeter de artar bile. Öyleyse neden aynısını kişisel verileriniz için de yapmayasınız ki?
Bu yazıda, verilerinizi tıpkı ev eşyalarınızı düzenli tuttuğunuz gibi kolayca yönetebilmek için gereken her şeyi bulacaksınız. Bunu yaparken bir felaketten korkmayacaksınız, çünkü gerekli koruyucu önlemleri zaten almış olacaksınız.
Her işin başı ihtiyat: Kıymetli verilerinizi yedekleyin
Günümüzde hemen her şey kötü gidebilir ve genellikle de gitmekte. Solucanlar ve virüsler tehditin yalnızca su üzerinde görünen kısmı. Bunu insan yanlışları, yazılım ve donanım arızaları veya belki de kötü şans ile toplayın, işte size verilerinizi zarardan koruyacak adımları atmanız için yeterince sağlam bir sebep.
Verilerinizin kazara değiştirilmesini, kaybolmasını veya tamamen yokolmasını engellemek için bu bilgilerin düzenli yedeğini almak çok iyi bir fikir. Artık bunu yapmanın birçok yolu var. Önemli bilgilerinizi bir başka sabit diske veya daha da iyisi bir CD-ROM’a kaydedebilirsiniz. Sabit diskinizin tümünün yedeğini sıkça almanıza gerek yok.
Sadece kendi yarattığınız verilere özen göstermeniz yeterli. CD’de bulabileceğiniz ya da internetten indirebileceğiniz dosyaları bir kenara bırakabilirsiniz. Ne var ki yazılımlarınızın seri numaralarını, lisanslarını ve bunlara benzer hassass bilgilerin tümünü yedekleyin. Bir Windows 98 veya Me kullanıcısıysanız, dikkat etmeniz gereken dizinler muhtemelen C: sürücünüzün altında bulunan MyDocuments, Start Menu, Favourites, Desktop ve Application Data isimlerindeki dizinler.
Neyse ki, Windows 2000 ve XP’de dosyaları kaybetmek hiç de kolay değil; her şey tek bir yerde ve tek bir dizinin altında duruyor: C:\Documents and Settings dizini. Yaptığınız işlerin ve yarattığınız belgelerin çoğu burada saklanır, bu yüzden bir yedek alırken, bu dizini biri dışında altındaki tüm altdizinlerle beraber aldığınızdan emin olun. Muhtemelen Temporary Internet Files klasörüne ihtiyacınız olmayacak. Bundan kurtulmak için Internet Explorer’ı çalıştırın ve Araçlar / Internet Seçenekleri / Ayarlar / Genel kısmını açıp Klasör Taşı düğmesine tıklayarak yeni bir yere taşıyın.