Uzun süredir geldi geliyor derken Windows Vista Service Pack 1 (SP1) sürümünün çıkmasına çok kısa bir süre kaldı. Bugünlerde piyasaya sürülmesi beklenen güncelleme paketinde Microsoft'un son işletim sistemi için ilk düzenlemeler yer alıyor. Pek çok değişikliğin yer alacağı pakette neler olduğunu merak ediyorsanız yazıyı okumaya devam edin.
Ana hatlarıyla güvenlik iyileştirmeleri, hata ayıklama ve diğer ufak güncellemelere gidilen pakette en dikkat çekici noktalar çekirdeğin yeniden düzenlenecek olması, anlık arama kısmı, korsan yazılımlara karşı sunulan WGA, işletim sisteminin tanıyacağı donanımlar ve programlarla uyumluluk konuları. Bunun yanında Microsoft'un Beta kullanıcılarına yönelik forumlarında iletilenlere göre fonksiyonellik, performans ve güvenilirlik konularında da geliştirilmelere gidilecek.
Görülen o ki Microsoft, daha önce XP'de gördüğümüz SP2 güncellemesinde olduğu gibi komple ayrı bir Windows sürümü şeklinde satılan CD'ler yerine, internetten daha hızlıca ve çabuk işinizi halletmenize yönelik bir kolaylaştırmaya gitmeyi düşünüyor. Hatta eğer otomatik güncellemeleri yapan bir Vista kullanıcısıysanız SP1 ile gelecek olan bazı değişiklikleri aslında arka planda sessiz sedasız yapmışsınız bile.
Buna rağmen SP1, her Vista kullanıcısının indirmesi gereken bir güncelleme paketi olacak. Eğer Vista'daki uyumluluk, güven ve performans sorunlarıyla ilgili kafanızda soru işaretleri varsa SP1 de zaten bu soru işaretlerini yok etmek adına piyasaya sürülmüş olacak.
Service Pack 1 Kurulumu
Windows Vista Service Pack 1'i kurmaya başlamak için, bir anlamda ön gereksinim olarak görülen iki ya da üç yazılım güncellemesi yapmanız gerekiyor. Daha önce de dediğimiz gibi eğer güncelleme yapan bir Vista kullanıcısıysanız bunları zaten otomatik olarak yüklemişsinizdir. Bunlardan ilk ikisi hizmet yığını ve bileşen yükleme teknolojisiyle ilgili güncellemelerdi. Üçüncüsü ise Vista Ultimate ve Enterprise sürümlerine sahip kullanıcıları ilgilendiren BitLocker ile ilgili bir güncelleme.
Bu güncellemelerin ardından artık SP1 kurmaya hazırsınız demektir. Kurulum için bildik yollar mevcut;
Windows Update: Çoğu Vista kullanıcısı SP1'e otomatik olarak Windows Güncelleme bölümü üzerinden terfi edecek. Daha önce indirmiş olduğu bileşenlere göre de sabit diskinde bulunması gereken boş alan değişkenlik gösterecektir.
Tümleşik kurulum: Henüz Vista'ya geçmemiş ve ilk defa Vista kullanacak olanlar, yeni bir bilgisayar aldıklarında Vista'nın üzerinde SP1'in tümleşik olarak kurulu geldiği halini alacaklar. Tabii ki bu konuda uzunca bir süre eski cihazlar elden çıkarılana kadar ürünlerde yüklü olan eski sürüm Vista ile karşılaşabilecek olmanız olası.
Standalone kurulum: Şirket yöneticileri, IT uzmanları ve ileri düzey kullanıcılar için internetten yüklemek yoluyla da SP1 kurulumu yapılabilecek. Kurulum için iki farklı seçenek sunulacak 2.5 GB'lık sürümü 5 dil (İngilizce, İspanyolca, Almanca, Fransızca ve Japonca) desteği içerecek.
5.4 GB'lık sürümü ise normal Vista ile birlikte gelen tüm dil desteğini içeriyor olacak. Bu sürümde ayrıca SP1 için gerekli olan ön yükleme parçaları da kurulum dosyasından çıkacak.
Kurulum arkasında çok fazla da iz bırakmayacak. Birkaç kez yeniden başlatmanın ertesinde 30 ila 60 dakika arasında donanımınıza bağlı olarak kurulumu da tamamlamış olacaksınız.
Öte yandan eğer Vista'yı Türkçe kullanıyorsanız ilgili servis paketi için biraz daha beklemelisiniz diye ekleyelim. İlk çıkan servis paketi bahsi geçen 5 dili kapsıyor olacak. Türkçe Vista kullanıp İngilizce paketi yüklemenizi de Microsoft pek önermiyor. Bloglarında kısa bir süre daha beklemenizde fayda var diye not düşmüşler, bizden hatırlatması.
Uyumluluk konusundaki gelişmeler
Bugüne kadar çoğu yerde Vista'nın geriye doğru uyumluluk konusunda bir çözüm önermesine rağmen başarılı olamadığını söyleyen pek çok kişiyle karşılaşmışsınızdır. Aslına bakılırsa Vista için genel anlamda uyumlu Windows sürümlerinden birisi denilebilir. Öte yandan bu durum aslında sadece Microsoft tarafında çözülmesi gereken bir soruna işaret etmiyor. Üretici firmalar da yazılım ve donanımlarını Vista'nın teknolojisine uygun hale getirmek için bir hamle yapmak durumundalar. Zaman içerisinde pek çok üretici bunu da gerçekleştirdi diyebiliriz. Yine de SP1 donanım ve yazılım konusunda iyileştirmelere gidecek ve uyumluluk meselesini şu ankinden daha iyi seviyelere çekecek.
Donanımlarda uyumluluk
Çıktığından bu yana yıl içerisinde Vista'nın donanım uyumluluğu epey geliştirildi. Artık ortalama bir kullanıcı için pek sorun çıkaracağa benzemiyor. Bugün 15.000'den fazla donanım aygıtı Vista'nın sertifika logosuna sahip. İlk zamanlarda 13.000 civarı olan sürücü sayısı da 54.000'lere geldi. RTM sürümüyle ara sıra karşılaşılan sürücü uyuşmazlığı sorunları da SP1 ile birlikte yok olacak gibi görünüyor. Nitekim Microsoft'un teknik forumlarında yapılan geri dönüşlerde bu problemle ilgili bir bilgiye rastlanmadı.
Bu arada SP1 yeni sürücüleri de içermeyecek. Sürücü güncellemesini Windows güncelleme hizmeti sayesinde edinebileceksiniz. Donanımsal olarak SP1'de daha çok ileriye dönük iyileştirmeler yapıldı. Bunlar da firmware güncellemeleri, Direct3D, flash tabanlı cihazlar için exFAT dosya sistemi ve ikinci nesil Windows Media Center genişleticileri gibi kısımlarda yer alıyor.
Yazılımlarda uyumluluk
Uyumluluk hikayesinin öteki adımı da elbette yazılımlarla ilgili. İlk çıkan sürüm sadece 250 adet sertifikalı (bu yazılımlar %100 Vista'ya uyumlu olduğunu gösteren bir logoya sahipti) uygulamayı desteklerken bu sayı on kat artarak 2500'e çıkarıldı. Microsoft'un dediğine göre en çok satılan 100 üründen 98'i Vista ile uyumlu.
Donanımda olduğu gibi aslında yazılım konusunda da SP1 kendi içerisinde uyumluluk düzenlemeleri içermiyor. Yani yazılımlara yönelik bir eklenti yerine, yazılımların çalışmasını engelleyen unsurları düzenleyerek uyumluluğun artması sağlanıyor.
Güvenilirlik
Görülen o ki Microsoft'un tüketici tecrübeleri, hata raporlama ve çökme analizi için kurmuş olduğu sistemler CEIP, MOCA ve WER, şirkete hataların kaynaklarını bulmak adına epey yardımcı olmuş. Hatanın Microsoft'un kendi kodlarından mı yoksa onlar için çalışan iş ortaklarından mı kaynaklandığını daha rahat bulmaya başlamışlar. Hoş tabi hatanın kimden kaynaklandığı bir tüketici olarak bizi ilgilendirmiyordu. Önemli olan ortada bir hata olması ve nasıl düzeltilebileceğiydi. Kısacası bu da güvenilirliği sarsan bir durum.
Güvenilirlik zaman içerisinde geliştirilmesi gereken bir özellikti. Vista'nın çıkışından bugüne kadar gelinen süreçte işletim sisteminin güvenilirliğinin artırılması adına kritik düzeltmeler yapıldı. Elbette SP1 bu güncellemelerin tamamını içeriyor. Ama söylenene göre ek olarak bazı şeyler daha getirilecek. Bu da NTFS ile formatlanmış çıkarılabilir bir medya aygıtında veri kaybını önlemek, IPv6 ağları üzerinden IPSec bağlantı kurabilmek, uyku modunda ağ sürücüleri için bir esneklik sağlanması, özel amaçlı kablosuz bağlantılarda geliştirme, şifrelenmiş dosya sistemi EFS ve Windows Backup üzerindeki değişiklikleri kapsıyor.
Bu özellikler aslında aynı zamanda performansı artıran maddeler olarak da algılanabilir. Nitekim Vista'ya uyumu sağlayan sürücüler başta olmak üzere Vista'da yapılan güncellemeler, Microsoft'un dediğine göre dizüstü bilgisayarlarda pil ömrünü artırmaya yönelik önemli bir adım atılmasını da sağladı. Uyguladıkları testlerde bu oranın %7 olduğu ve hatta teste giren sistemlerin üçte birlik kısmında da pil ömrü için %10 civarında bir artış sağlandığını ifade ediyorlar.
Performans artımı
2007'nin başıyla birlikte milyonlarca kullanıcının hizmetine sunulan Vista zaman içerisinde kullanıldıkça inkar edilemez oranda sızlanmalar da yaşandı. Bu şikayetlerin odak noktası ise kullanıcılara göre, XP'ye oranla çok daha düşük performans sunuyor olmasından kaynaklanıyordu.
Mesela bir ağda veya kendi bilgisayarınızdaki iki sabit disk arasında büyük miktarda bir dosya transferi yapmaya başladığınızda önce bu işlemin ne kadar sürede hesaplanacağını görmek gerekiyor ardından da hatırı sayılır bir süre içerisinde ilgili transfer işlemi gerçekleştiriliyordu. Kullanıcılar haksız sayılmazdı.
Alınan geri dönüşler çerçevesinde Microsoft bu sorunu da giderdiğini iddia ediyor. Doğal olarak biz de bu iddianın gerçek olup olmadığını bekleyip göreceğiz. Ama kullanıcılar tarafından SP1'in Beta sürümlerinde yapılan testlere göre veri transferi, normal Vista sürümünden çok daha hızlı diyebiliriz. Aynı zamanda süre hesaplayıcı problemi de giderilmiş. Artık çok daha hızlı bir tahmini hesaplama süresi çıkarılıyor.
Farklı bir şikayet ise ağ işlemleriyle ilgiliydi. Ağda dosyalar arasında dolanırken artık daha az kaynak tüketimi sağlanıyor.
Bir diğer geliştirme de kapanma veya standby konumu gibi güç durumlarıyla bağlantılı. Vista'da ReadyDrive (hybrid sabit disk desteği), ReadyBoost (USB ve diğer depolama aygıtları yolu ile hafıza geliştirimi) ve SuperFetch (sık kullanılan uygulamaların RAM'e önyükleme yapılması) gibi özellikler vardı. Bütün hepsinde bazı ilerlemeler kaydedilmiş. Mesela ReadyDrive, SP1'de %27 - %55 arasında daha hızlı. ReadyBoost ve SuperFetch uyku modundan dönerken daha hızlı yeniden başlama süresine sahip.
En çok göze çarpan değişiklik sıkıştırılmış klasörlerde fark ediliyor; artık herşey daha çabuk hallediliyor. IE 7'de ise çok büyük boydaki resimler veya JavaScript uygulamaları olmadığı sürece gözle görülür bir değişim söz konusu değil. Ekran koruyucularından daha çabuk çıkılıyor. Bu ve bunun gibi pek çok kısımda benzeri ufak bazı iyileştirmeler de söz konusu.
Güvenlik
XP'de özellikle SP2'de önemli güvenlik açıkları kapatılımış ve bir geliştirme yapılmıştı. Vista SP1 ise bu tarzda büyük çaplı bir değişime sahip değil. XP'nin SP2'si ve şu anki Vista'da önemli mimari değişiklikler de yaşanmıştı. Uyumluluk azalırken güvenlik çok daha sıkı ve hatta bazen bunaltıcı seviyelere çekilmişti.
Elbette bu açıdan bakılınca Vista'daki güvenlik XP'dekine oranla çok daha iyi denilebilir. Raporlara göre Vista'da %60 oranında daha az malware ve spyware gibi causs yazılım durumlarına rastlanıyor. Etkileyici mi derseniz, hayır değil. Bu sorunu gideren antivirüs yazılımları da var elbette. Ama sonuçta bu da Vista'nın XP'ye oranla daha güvenilir bir yazılım olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
Buna karşın bazı ufak tefek güvenlik iyileştirmeleri de yok değil. Bilindiği gibi BitLocker şifreleme sistemi sadece Ultimate ve Enterprise sürümlerinde kullanılıyor. Buna Windows Server 2008'de bulunan bazı özellikler eklenerek yeniden düzenleme yapıldı. Artık boot işleminin yapılmadığı bölümler de şifrelenebiliyor.
Vista'nın 64-bit (x64) sürümünde "çekirdek yama koruması" özelliği de artık 32-bit sürümdeki gibi çalışıyor. Çekirdek gerçek çalışma zamanı esnasında da yamanabilecek. Bu da saldırılara mücadelede daha etkin bir çözüm yolu denebilir. Bu yaklaşımın sıkıntısı ise kötü niyetli programların da yama yapabilecek olma ihtimali.
Bunlarla birlikte ufak tefeğinden ileri düzeyine kadar sayısız yenilik getiriliyor denilebilir. Yazılım geliştiriciler için veri uygulama koruması (DEP) API'leri yeniden oluşturulmuş. Smart card desteği biometrik güvenlik sistemi kullanılarak genişletilmiş. Öte yandan sadece izin hakkı olan üçüncü parti güvenlik yazılımları Windows Security Center ile haberleşmeye yetkili kılınmış. Önemli bir değişiklik...
Ve tamamen yedekleme yapmak için artık normal kullanıcı hakları seviyesinde de bu özelliği çalıştırma seçeneğiniz var. Tek şart bilgisayarın yönetici şifresini biliyor olmak.
Yönetim uygulamaları
Live konsepti çerçevesinde Windows Vista'daki servis paketlerinin güncellemesinin de sürükle ve bırak şeklinde olacağı düşünülüyordu. Ama bırakın sürükle ve bırak yöntemini, bildiğimiz eski geleneksel slipstream güncelleme (gerekli, istediğimiz bir takım paketler entegre edilmiş halde işletim sistemi kurulumu) metodları bile yoktu. Farklı yollarla Vista'da güncelleme yapılıyordu. SP1'de tekrar bu yönteme dönüş olduğunu görüyoruz. Daha doğrusu aynı yöntem olmasa da bir şekilde slipstream metodu kullanılacak gibi görünüyor.
Hotpatching denilen ve bileşenler kullanım esnasındayken (bir işlem yapılırken) bilgisayarı yeniden başlatmaya gerek kalmadan güncellemenin yapılabilmesi özelliği de SP1 ile birlikte gelecek.
Ayrıca güncelleme notlarında, detayları tam olarak bilinmemekle birlikte NAP uygulamaları konusunda da ufak değişikliklerin yer aldığı yazılıyor.
Fonksiyonel değişiklikler
Tüm bu anlattıklarımıza ek olarak SP1 ile birlikte bazı fonksiyonel değişiklikler de göze çarpıyor. En dikkate değer olanı Başlat menüsündeki anlık arama (instant search) özelliğinin ortadan kayboluşu. Bu aslında en kullanışlı özelliklerden birisiydi. Ancak SP1 kurulumundan sonra bunun kaybolduğunu üzülerek söylemek durumundayım. Daha da kötüsü herhangi bir yerden elle işaretleyip tekrar geri getirme şansınız da yok.
Bunun yerine kullanıcılar eskiden olduğu gibi birkaç kısayol tuşu (F3 veya Windows tuşu + F gibi ) kullanarak arama yapmak durumundalar. En azından şu sevindirici; Windows Explorer penceresindeki arama kutucuğu anlık arama özelliğiyle yerinde duruyor.
Böylesine kullanışlı bir özellik niye kaldırıldı diye sormadan edemiyoruz tabii ki. Sebebi ise Google ile 2007'nin sonlarına doğru yaşanan sürtüşme. Buna göre Google, Vista'nın bu arama özelliğinin böylesine tümleşik halde işletim sisteminin içerisinde geliyor olmasının anti-rekabet unsuru olduğunu öne sürerek bir açıklama yapmıştı. Konuyla ilgili aylar önce verdiğimiz haberlerde de bunları duyurmuştuk. Görülen o ki baskılar sonucu Microsoft geri adım atmış.
Disk birleştirme işleminde de gözle görülür değişiklikler söz konusu. Artık diğer bölümler de seçilmek suretiyle disk birleştirme yapılması için atanabiliyor. Normalde Vista'da tüm sürücü bölümleri otomatik olarak birleştirmeye tabi tutuluyordu.
WGA (Windows Genuine Advantage) ise SP1'de en çok değişimin yaşandığı bölüm denilebilir. WGA, korsan yazılım kullanımını engellemek ve kullanıcıları sahte yazılım kullanmanın risklerinden korumak için geliştirilmiş bir teknolojiydi.
Normalde Vista'da aktivasyon yapmayan ve kaçak kullanım yapan kullanıcılar belirli bir sürenin ardından Reduced Functionality Mode (RFM) ve web tabanlı kontrol yapılan Non-Genuine State (NGS) durumlarında sistemin bazı özelliklerinden faydalanamaz hale geliyordu. SP1 ile birlikte bu artık tarih oldu. Tekrar XP'deki baloncuk şeklinde karşımıza çıkan uyarı pencereciğine geri döndük. Ek olarak bu kullanımlarda masaüstündeki duvar kağıdı da her saat başında düz siyah renge çevriliyor.
Ne zaman kullanılacak?
Microsoft'un takvimine göre Service Pack 1'in tamamlanması 4 Şubat'ta duyurulmuştu. Ancak donanımsal uyumluluk konusunda bazı problemlerle karşılaşılınca çıkışı birkaç hafta ertelendi. Resmi açıklamalar ise Mart ortası ve Nisan ortası şeklinde yayınlandı.
MSDN ve TechNet üyeleri: 15 Şubat'tan itibaren Vista SP1'i aldılar.
Otomatik güncelleme yapanlar: Yani Vista kullanıp Vista SP1'e geçecek olanlar donanım konfigürasyonlarına göre Mart veya Nisan ayı ortalarında, yani bugünlerde SP1 ile tanışacak. Eğer Windows Güncelleme seçeneğiniz aktifse ve değişimden etkilenen donanımlara sahip değilseniz (ki bu listeyi Microsoft bildirecek) Mart ayı ortasında çıkacak olan sürümü, değilseniz Nisan'da çıkacak olan sürümü indirebileceksiniz.
Standalone indirmek için: Mart ayının ortalarında indirilmek üzere siteye konulacak.
Vista yüklü yeni bilgisayarlar: Gelecek aylarda raflarda göreceğimiz yeni bilgisayarlar Vista SP1'e sahip olacak. Üreticiler SP1 eklentilerini 4 Şubat'tan itibaren indirip yeni bilgisayarlara eklemeye başladılar.
CD halinde satışı: Bu da uzunca bir zaman alacağa benziyor. En azından birkaç ay sonra olacağını iyimser bir tahmin olarak aktarabiliriz.
Şirketler için: Microsoft'un lisans programlarına dahil olan şirketler Amerika'dan başlamak üzere birkaç hafta içerisinde DVD şeklinde yeni sürüme sahip olabilecekler. SP1 tamamlandıktan sonra bu DVD'lerin hızlıca üretileceği açıklanmıştı.
Uluslararası kullanıcılar: Yani biz Türkiye'dekiler Türkçe kullanmak için dil paketinin Nisan ayında çıkacak olması nedeniyle Nisan ayı ortalarında bu şansı yakalayabileceğiz.
Genel değerlendirme
Windows Vista Service Pack 1, tüm Vista kullanıcıları için önemli bir güncelleme. Bugüne kadar Vista karşıtı görüşlerin arasında çok ciddi haklılık payları olanlar da söz konusuydu. En büyük şikayetler sürücülerin eksikliği, standartlaşmadan uzak olunuşu, desteklenmeyen donanımlar ve Vista'nın performansı düşük bir işletim sistemi olduğu yönündeydi. Bundan öte, bugüne kadar piyasada isim yapmış ve oldukça başarılı yüzlerce program da düzgün çalışamıyordu. Veri transferindeki sorunlar da cabası...
Bugün 100 milyondan fazla kişi Vista'ya geçiş yapmış durumda. Güncellemelerin ardından önemli miktarda bilgisayar kullanıcısının Vista ile birlikte yaşadığı sorunların büyük bir kesimi de çözüleceğe benziyor. SP1 tüm bu sıkıntıları göz önüne alarak dersine iyi çalışmış. Bu haliyle Vista'yı da daha değerli kılacak olan bir güncelleme paketiyle karşı karşıyayız denilebilir. Tabii ki zaman içerisinde SP1'de de eksikler ve hatalar olup olmadığını daha rahat görebileceğiz.
Değişime önyargılı yaklaşanlar içinde kısa bir yakın tarih örneği iletelim. Bilindiği gibi Windows 95 köklü bir değişimi yaşatmıştı. Ardından 98'e geçiş yapıldı ve mavi ekranlarla da tanışmaya başladık. 2001 yılında XP ilk kez piyasaya çıktığında oyunseverler 98 kullanmaya devam etmiş, iş kullanıcıları da uzun süre Windows 2000 ile yollarına devam etmişlerdi. XP çok sonraları benimsendi ve zaman içinde, getirilen servis paketleri XP'yi daha kararlı bir sürüm haline doğru iyileştirdi.
Bugün gelinen noktada da benzer şekilde Vista eleştirileri bolca yapılıyor. Güvenlik konusundaki kayda değer gelişiminin yanında SP1 ile desteklenecek olan Vista'nın da zaman içerisinde XP'nin yerini alacağı bir gerçek. Hatta bugünlerde Windows 7'nin çıkış tarihi de konuşulmaya devam ederken XP'ye veda edeceğimiz günlerin çok uzaklarda olmadığını anlamak o kadar da zor değil gibi.
5 dil desteği olan sürümü standalone olarak indirilmeye hazır
Vista Service Pack 1'i indirmek için tıklayın...