Aslında ilginç bir durum, ülkemizdeki kullanıcılara sorduğunuzda, Vista kullanan birine rastlamak kolay değil. Microsoft, Vista'nın geçen Şubat ayındaki lansmanından bu yana, yeni işletim sisteminin tüm dünyada 100 milyon adet lisansı satılmış durumda. Türklerin Vista için tereddüt etmesinin nedeni sorulduğunda genelde şu yanıt alınıyor: "Eski programlar Vista'da çalışmıyor". Yanıt haksız değil; bazı programlar Vista altında çalışmıyor.
Vista'nın çıkışının ardından bir yıl geçmesine rağmen, kullanıcılar kendilerini tamamlanmamış bir yazılımın beta testindeymiş gibi hissediyorlar. Service Pack 1 bu yüzden, Vista'yı eksiksiz bir işletim sistemi haline getirmesi ümidiyle hazırlanmış. Ne var ki, ilk bakışta pek bir şey olmamış gibi görünüyor. Güncellemeyi yaptıktan sonra iyileştirmeleri aramanız gerekiyor. Burada tıpkı otomobil dünyasındaki gibi bir durum sözkonusu: Volkswagen bir sonraki Golf VI'yı tanıttığında, dışarıdan Golf V gibi görünüyor, ancak aslında içeride çoğu şey yenilenmiş durumda. Windows'ta da aynı durum söz konusu: Kaportanın altında daha fazla performans, daha fazla güvenlik ve sağlamlık çıkıyor. Tüm bunların ne kadar başarılı olduğunu detaylı olarak test ettik.
Performans: Vista Service Pack 1 ile çok daha hızlı Microsoft, minimum sistem ihtiyacı olarak 800 MHz işlemcili, 512 MB RAM'li, DirectX 9 ekran kartına sahip bir PC'nin yeterli olduğunu düşünüyor. Ancak pratikte, Vista'nın sadece çift çekirdekli yeni bir işlemci ve en az 1 GB RAM ile akıcı bir şekilde çalıştığını gözlemliyoruz. Hızlı bilgisayarlarda bile sorunlar yaşanabiliyor: Müzikler takılıyor, dizüstü bilgisayarlarda güç tüketimi aşırı yüksek ve Vista açılışı çok zaman alıyor. Windows XP ise kaynakları çok daha verimli kullanıyor, daha stabil, daha hızlı ve kendini ispatlamış bir işletim sistemi. Ancak Service Pack ile Microsoft bu durumu değiştirecek gibi görünüyor.
Hızlı Kopyalama ve Kesintisiz Müzik Keyfi
HIZLI KOPYALAMA
Ortalama bir sabit disk saniyede (Vista freni olmadan) yaklaşık 25 MB veri aktarıyor. Bu aktarım hızına sadece ender olarak ulaşılabilmesi, Vista'nın tam olarak optimize edilmemiş programlanmasından kaynaklanıyor. Redmond'da biri bu hatanın farkına varmış ve sorunu gidermiş; Vista SP1'in en büyük artısı bu. Microsoft, yeni yazılım paketiyle yerel diskte verilerin %25, bir ağ paylaşımı üzerinden ise %50 daha hızlı aktarıldığı iddiasında. Bizim yaptığımız testlerde performans avantajlarının o kadar yüksek olmadığını gözlemledik: Yerel kopyalama işlemlerinde %18'lik, ağ aktarımlarında ise %33'lük bir artış sözkonusu. Yine de bu başarılı bir iyileştirme.
Microsoft kopyalama işlemlerini görsel olarak da elden geçirmiş. Şimdiye kadar Vista'nın kopyalama süresinin kalan süresiyle ilgili gösterimi daha ziyade rastlantısaldı. SP1 ile gerçi bazı saniyeler daha önce olduğu gibi daha hızlı geçiyor ancak belirtilen süreler çoğunlukla doğru. Birçok küçük dosya içeren dizinlerde ise kalan süre doğru gösterilemiyor.
KESİNTİSİZ MÜZİK KEYFİ
Bugün bilgisayarlarımızda aynı anda birçok işlem yapabilmemizi, 1959'da multitasking'in (çoklu görev) ilk konseptini geliştiren Christopher Strachey adındaki bilgisayar mühendisine borçluyuz. Ancak çoklu görev bugün bile halen mükemmel bir şekilde işlemeyebiliyor. Vista'da bellek ve işlem yoğunluklu uygulamalar aynı anda çalıştırıldığında, ses oynatımında sorunlar yaşanıyor. Media Player, MP3 biçimini çözebilmek için çok az işlemci süresine sahip. Sonuçta müzik oynatımında kesintiler ortaya çıkıyor. Üstelik bu hızlı sistemlerde bile olabiliyor.
Orijinal Vista ile yaptığımız testte örneğin Amy Winehouse, 2,4 GHz hızındaki çift çekirdekli sistemimizde aynı anda iTunes, Photoshop ve Microsoft Word'u çalıştırdığımızda, kekeliyor. Microsoft, SP1 ile bu sinir bozucu problemi gideriyor ve işlemciye ses ve video oynatımı için daha fazla süre ayırıyor. Bu yüzden diğer uygulamaların artık daha yavaş çalışacağını düşünenler yanılıyor: Windows işlemci süresini çok başarılı bir şekilde çalışan programlar arasında dağıtıyor: Photoshop ve benzeri programlarda bundan kaynaklanan bir performans düşüşü hissedilmiyor. Microsoft'un, Apple iTunes kadar "cool" görünen ve kullanıcı dostu bir çalma yazılımı entegre etmemiş olması üzücü.
Dizüstülere Pil Dopingi
Dizüstü kullanıcıları sevinebilir zira SP1 ile dizüstü pili daha uzun süre dayanıyor. Lenovo dizüstü bilgisayarla yaptığımız denemede yeni Service Pack'i kurduk ve %7'lik pil süresi artışı tespit ettik.
Vista SP1, bunu başarabilmek için en önemli güç canavarı olan ekranla işbirliğini optimize ediyor. Örneğin işlemci, ekran içeriği belirli bir süre için değişmediğinde, tek başına uyku moduna geçebiliyor. Daha önce ekran açık olduğu sürece, işlemci de açık kalıyordu. SP1 aynı zamanda bazı video yonga setleriyle olan hatayı da gideriyor: Bir program, ihtiyaç duymadığı halde sürekli olarak VSync interrupt'ına (kesme) erişiyorsa, sistem uyku moduna geçmiyor. Vista SP1 bu kesintiyi gözetliyor ve uygulamaların bunu gerçekten de kullanıp kullanmadığını kontrol ediyor.
İkinci büyük güç canavarı olan sabit diskte de bazı iyileştirmeler söz konusu. Burada aslında sadece bir programlama hatası giderilmiş. Daha önce bazı durumlarda, sabit disk uyku moduna geçmek zorunda olsa bile çalışmaya devam ediyordu. Microsoft, SP1 ile aynı zamanda yeni güç tasarruflu melez (hybrid), SSD (Solid State Disk) sabit disklerle olan uyumluluğu da elden geçirmiş. Bu diskler, verileri alan büyük bir önbelleğe sahipler ve stand-by modunda problem çıkarıyorlar. Ancak maalesef yaptığımız testte Vista SP1 ile bu tip melez disklerin kullanımında daha iyi bir çalışma uyumu gözlemlemedik. Tam aksine, sürücü bekleme durumuna geçtikten sonra, Samsung ve Seagate'in diskleri açılmak için yaklaşık 20 saniye süreye ihtiyaç duydu. Windows'u bu esnada kullanmak mümkün değil: Simgelere tıklayamıyorsunuz, programlar çalışmıyor. Microsoft için üzücü bir durum.
Virüslere ve korsanlara karşı daha iyi koruma
Vista'nın oldukça güvenli olduğunu Mart 2008 sayımızdaki karşılaştırmalı işletim sistemi testimizde görmüştük. SP1 ile güvenlik alanında yine de bazı iyileştirmeler söz konusu. Ancak bunlar çoğunlukla sadece firma müşterileri için düşünülmüş.
TÜM VERİLERİ ŞİFRELEME
Windows'un şifreleme işlevi BitLocker'ı kullanmak isteyenler, Vista'nın Ultimate veya Enterprise sürümüne sahip olmak zorunda, yani piyasada satılan hemen hiçbir PC'de bulunmayan pahalı bir Vista sürümüne. Bu sürüme sahip olmayanlar ve işletim sistemini yine de korumak isteyenler üçüncü parti yazılımlara başvurmak durumunda. CHIP, bunun için SecurStar'ın DriveCrypt Plus Pack (www.securstar.com, 125 Euro) yazılımını tavsiye ediyor.
BitLocker'ın şimdiye kadarki problemi, sadece sistem diskleriyle sınırlı olmasıydı. SP1 ile kullanıcılar artık başka disk bölümlerini de kem gözlerden koruyabilecek. Microsoft'un bu işlevini ancak SP1 ile kullanıma sunması, anlaşılmaz bir durum. Zira uzman kullanıcılar BitLocker ile komut satırını kullanarak, SP1 olmadan da başka disk bölümlerini şifreleyebiliyor; sadece kullanıcı arayüzü eksik.
Daha İyi Güncellemeler
DAHA İYİ GÜNCELLEMELER
Windows, frenleri bozuk bir otomobil olsaydı, Microsoft, fren balatalarını değiştirmek yerine daha yumuşak fren yapmayı önerirdi. Aynı şey güvenlik güncelleştirmelerinde de karşımıza çıkıyor: Microsoft programcıları bir güvenlik açığı tespit ettiklerinde sadece deliği tıkıyorlar, sorunun nedenini kimse araştırmıyor. Vista ile bu durum değişti, zira SDL (Secure Development Lifecycle) dikkate alınarak geliştirilen Microsoft'un ilk tüketici işletim sistemi yine Vista. SDL, Microsoft'un yeni bir güvenlik stratejisi: Yeni sistemler henüz geliştirilme aşamasındayken bile, uzmanlar güncel ve gelecekteki olası tehdit türlerini araştırıyor. Programcılar, işletim sistemini sürekli olarak donatıyorlar, böylece tehlikelere karşı daha dirençli oluyor. Microsoft'a göre, SDL sayesinde yaklaşık olarak %50 daha az güncellemeye ihtiyaç var. SP1 ile Vista ilgili bir SDL güncellemesine sahip olunuyor. Bu güncellemenin amacı belli parçaları daha güvenli yapmak: Örneğin Vista bir programı kullanıcı hesabı yönetimiyle engellediğinde, kullanıcı daha fazla bilgiye sahip oluyor. Ancak sürekli çıkan bu mesajlar her zamanki gibi can sıkıcı.
GÜVENİLİR BİLGİLER
Anti virüs korumasının etkin ve güncel olduğunu veya güvenlik duvarının açık olup olmadığını bilmek isteyenler, gelecekte de Vista'nın Güvenlik Merkezi'ne uğramak zorundalar.
Microsoft, SP1 ile teknolojiyi değiştiriyor. Bunun nedeni, bazı durumlarda kötü amaçlı yazılımlar güvenlik uygulamalarının durumunu güvenlik merkezi içinde değiştirebiliyordu. Windows böylece yeşil ışık gösteriyordu, ancak aslında mesela güvenlik duvarı iptal edilmiş olabiliyordu.
Güvenlik araçları şimdi yeni ve daha güvenli arabirimlerle durumlarını Windows'a bildirebiliyor. Yani kullanıcılar artık Windows'un "her şey yolunda" mesajını vermesine tamamen güvenebilir. En azından korsanlar yeni bir saldırı yolu bulana kadar.
Güvenilirlik: Windows, SP1'le daha az çöküyor
"Mavi ekran", Vista'da da karşımıza çıkıyor. Gerçi bu çökmeler sık yaşanmıyor, ancak yine de o kadar stabil olduğu iddiasında olan Vista bile her şeyi kaldıramıyor. Microsoft'a Windows hata bildirme aracıyla gelen birçok şikayet Service Pack ile giderilmiş durumda.
DAHA AZ VERİ KAYBI
USB belleği çıkarmadan önce, Windows aygıtı önce güvenle kaldırmayı ister. USB belleğini birden çıkartanlar için veri kaybı riski vardır. Microsoft, SP1 ile önbellek yönetimini iyileştiriyor, özellikle de NTFS medyalarında. Gerçi halen USB belleği birden çıkarmamak gerekiyor, ancak çıkarmanız durumunda da veri kaybı olasılığı eskisi kadar yüksek değil.
Daha İyi Sürücüler
Kilitlenmelerin ana nedeni sürücü problemleri ve üçüncü parti yazılımlar. SP1 ile bunlar daha uyumlu çalışıyor.
Microsoft, kablosuz ağlar için sürücüleri de güncelleştirmiş, böylece kablosuz ağlara bağlantıda daha büyük başarı söz konusu. Kablosuz ağlarda gerçi kapsama alanı büyük ölçüde konuma ve yönlendiricinin performansına bağlı. Ancak yine de SP1 ile daha geniş kapsama alanı umulabilir. Nitekim testimizde marjinal bir artış tespit ettik. Ancak belki de bu artış, ihtiyacınız olan mesafe için yeterli olabilir.
Yeniliklere Destek
Birçok hata düzeltmenin yanında, Service Pack ile ileride çıkacak donanımlara da destek sağlanıyor. Mesela Vista SP1, yeni exFAT dosya sistemini kullanan medyaları destekliyor. Bu sayede örneğin daha yüksek toplam kapasiteye sahip medyalar kullanılabiliyor ve bu dosya sistemi özellikle flash bellek kartları ve USB bellekler için düşünülmüş (exFAT ile ilgili daha ayrıntılı bilgileri Haziran sayımızda bulacaksınız).
Yakınca çıkacak SD ADMA (Advanced DMA) SD kartlar, Vista ile iletişim kurabiliyor ve daha yüksek veri aktarım hızının yanı sıra daha düşük işlemci kullanımına sahip. Aynı şekilde ileride çıkacak EFI BIOS'lu PC sistemlerini de Vista ile kullanabilirsiniz.
Vista Service Pack 1'deki yenilikler
Kullanıcı hesabı yönetimi: Kopyalama sırasında kullanıcı artık birden fazla UAC mesajı (User Account Control) onaylamak zorunda değil; bir onay yeterli.
Vista-Backup: Windows yedekleme programının yeni sürümünde EFS (Encrypting File System) ile şifrelenmiş veriler de yedeklenebiliyor.
Yeni kurtarma aracı: SRT (Startup Repair Tool) sistem dosyalarını da kurtarabiliyor. Daha önce kullanıcı sistemi komple yeniden yüklemek zorundaydı.
Hızı giriş: [Ctrl]+[Alt]+[Del] ile sisteme girildiğinde, daha önce 10 saniyeye varan molalar olabiliyordu.
Uzaktan yönetim araçları: Uzaktan erişimlerde güvenlik iyileştirilmiş, programlar artık dijital bir imzayla donatılabiliyor.
BitLocker I: Şifreleme programı artık sistem bölümlerinin dışında başka disk bölümlerini ve sürücüleri de şifreleyebiliyor.
BitLocker II: Daha fazla güvenlik için veriler Multi- Factor-Authentification ile, yani aynı anda hem TPM modülü (PIN) hem de USB bellek ile şifrelenebiliyor.
Yeni aktivasyon: Enterprise sürümlerindeki KMS (Key Management Service) sanal ortamlarda da çalışıyor.
Güvenli parola: Kullanıcılar Vista kurulumunda bir parola hatırlatıcısı oluşturmak zorundalar, aksi halde Windows açılmıyor.
Eski grup hakları: SP1 kurulumuyla Windows GPMC'yi (Group Policy Management Console) siliyor ve daha basit olan GPedit'i etkinleştiriyor.
Yeni dosya sistemi: SP1 ile Vista yeni dosya sistemi exFAT desteğine sahip. Bellek medyaları için böylece 32 GB'a kadar kapasite desteği sunuluyor.
Uyumluluk: Uygulamalar için kararlılık ve destek iyileştirilmiş. Bununla hangi programların kastedildiğini Microsoft açıklamıyor.
Daha az veri kaybı: USB bellekler gibi çıkarılabilir diskler için iyileştirilmiş bir önbellek modu, daha fazla veri güvenliği sağlıyor.
Daha iyi ağ: Peer-to-Peer bağlantılarda kullanıcılar, simetrik güvenlik duvarı arkasında bulunsalar bile birbirlerini bulabiliyor.
Hızlı Windows paylaşımları: Ağ paylaşımları SP1 ile daha hızlı taranabiliyor, özellikle de tüm ortamda SP1 kuruluysa.
PC için daha fazla enerji: Ekran içeriği belli bir süre için değişmezse, işlemci otomatik olarak uyku moduna geçiyor.
Hızlı ZIP dizinleri: ZIP dosyaları gibi sıkıştırılmış arşivler Vista Service Pack 1 ile daha hızlı oluşturulabiliyor ve açılabiliyor.
Optimize medya oynatımı: Multimedya dosyaları, aynı anda işlem yoğunluklu başka programlar çalışıyorsa bile artık takılma olmadan oynatılabiliyor.
Hızlı dosya işlemleri: Kopyalama SP1 ile yaklaşık %25 daha hızlı. Ağ paylaşımlarında hatta %50 daha hızlı.
Hızlı fotoğraflar: SP1 ile fotoğraf gösterimi daha hızlı. Özellikle de büyük resimlerde bunun farkına varmak mümkün.
İyileştirilmiş Internet Explorer: JavaScript programlama dilini yoğun olarak kullanan web sayfalarını Vista artık daha hızlı yüklüyor ve render ediyor.
Yeni SuperFetch: Önbellek işlevi sık kullanılan dosyaları anabelleğe yüklüyor. Bu artık daha da hızlı, özellikle sistem açılışında.
Akıllı ağ mantığı: Vista, hani ağ bağlantılarının mantıklı olduğunu algılıyor, mesela aynı anda LAN ve WLAN aktif haldeyse.
Daha iyi uzaktan erişim: RDP (Remote Desktop Protocol) yeni bir sıkıştırma algoritmasına sahip ve böylece daha az bant genişliği harcıyor.
Yeni güncelleme işlevleri: SDL (Secure Development Lifecycle) ile bilgisayar yaklaşık %50 oranında daha az güvenlik güncellemesine ihtiyaç duyuyor.
Yapılandırılabilir disk birleştirme: Kullanıcılar ve sistem yöneticileri, hangi sürücülerin birleştirileceğini seçebiliyor.
Çevrimdışı dizinler için silme işlevi: Vista Service Pack 1 çevrimdışı dizinlerdeki dosyaları, bağlı olmasalar bile silebiliyor.
64 bit emülatör: Vista SP1'in 64 bit sürümleri de 32 bit'lik bir sistemden çalıştırılabiliyor ve kullanılabiliyor.
Anabelleğin komple görüntüsü: Üzerinde birden fazla işletim sistemi çalışan sistemlerde Windows anabelleğin tüm içeriğini gösterebiliyor.
Daha iyi ekran entegrasyonu: Harici ekranlarda görüntü ve entegrasyon Vista'da daha basit ve iyi işliyor.
Daha fazla sürücü: Microsoft, Service Pack 1 ile üçüncü parti üreticilerin bileşenleri için bir dizi yeni sürücü sunuyor, yazıcı veya WLAN-N adaptörleri gibi.
Bir sonraki Windows neler getirecek
Microsoft, SP1'de eksik olan birçok şeyi, bir sonraki Windows olan Windows 7'ye saklıyor. Early Feedback Program adındaki dâhili bir forumda, programcılar ve testçiler gelecekteki özellikler hakkında şimdiden tartışma halinde.
GELİŞMİŞ BOOT YÖNETİCİSİ
Windows'un sistem yöneticisi, şimdiye kadar sadece Microsoft'a özgü işletim sistemlerini tanıyordu. Linux gibi ek işletim sistemlerini kullanıcı elle zahmetli bir şekilde girmek zorunda. Microsoft için bu tip bir algılama işlevini eklemek zor olmasa gerek.
WINDOWS ETKİNLEŞTİRME
PC bileşenlerini sıkça değiştirenler veya sistemi yeniden kuranlar, yakında Windows'un internet üzerinden etkinleştirilmesinde sınırlara dayanabilirler. Tek çözüm telefon üzerinden aktivasyon. Çoğu kullanıcı, işletim sistemini terfi işleminden önce iptal etme seçeneğine sahip olarak aktivasyon sınırını doldurmamak istiyor.
OLGUN SES MİKSERİ
Service Pack 1 ile de Windows'un ses mikseriyle sadece ses ayarını yapabiliyorsunuz. Bass ve Fading ayarları halen yapılamıyor. Oysa bu işlevler basit oto radyolarında bile standart halde.
BLU-RAY VE HD-DVD OYNATMA
Vista SP1 ile yeni HD diskleri izlemek isteyenlerin ek yazılıma ihtiyacı var. Microsoft burada Out-of-the-Box-Experience'a güveniyor, yani kur ve başla. Ancak uygun codec yoksa ekran kararıyor.
GÖREV ÇUBUĞU YAPILANDIRMASI
Firefox ve Internet Explorer'daki sekmeleri fareyle taşıyıp gruplamak mümkün. Bu işlevsellik Windows'un görev çubuğunda da olmalı.
SUPERFETCH'İ KİŞİSELLEŞTİRME
Vista'nın SuperFetch işlevi sık kullanılan DLL dosyalarını hızlı biçimde anabelleğe yüklüyor. Windows böylece bu dosyaları daha yavaş olan sabit diskten yüklemek zorunda kalmıyor. Eksik olan ise yapılandırma imkânı. SuperFetch, şimdiye kadar bazı durumlarda gereksiz bir şekilde, bir film veya MP3 dizini gibi gereksiz dizinlerde önbelleklenebilir dosyaları arıyor.