Sizin için hangisi önemli: Nitelik mi, nicelik mi?
Mandrake 9.1, 7 CD ile dağıtılıyor. SuSE 9 ise 5 CD. Tam kurulumda uygulamalar sabit disk üzerinde gigabaytlarla ifade edilen, azımsanamayacak bir yer kaplıyor. İlk bakışta Linux’un uygulama çeşitliliği karşısında Windows’un bir hayli cılız göründüğü söylenebilir. Ama gerçekte, dağıtımların önemli bir kısmı kaynak kodlardan ve sunucu uygulamalarından oluşuyor. Bu iki grup normal ev kullanıcıları için pek ilgi çekici değil. Geriye kalan uygulamaların içerisinde birbirine benzeyenler de var. Mandrake’de KDE ve Gnome ile birlikte iki tam pencere yöneticisi, yani kitaplık ve çok sayıda uygulamaya sahip grafik arayüzü bulunuyor. Metin düzenleyici, web gezgini ve e-posta uygulamalarında da çok sayıda alternatif söz konusu. Linux, ofis kullanımı için uygun. OpenOffice.org ile güçlü ama kaynak kullanımı yoğun bir Office paketi kullanıma sunuluyor. Alternatif, KDE’de mevcut Office uygulamalarını kullanmak. Programların çoğunda yardım İngilizce, buna karşın Türkçe destek giderek yaygınlaşıyor. Ürünlerin kalitesi ise çoğu kez etkileyicilikten uzak.Mandrake altında arama iletişim penceresi dosya arama sırasında ara sıra takıldı, Gnome’un dosya yöneticisi Nautilus’a entegre metin göstericiyse sık sık çöktü. Her iki dağıtımda da daha üzerinde çalışılması gereken programlar var. Sunucu programları dışındaki ticari yazılımlar sayıca yetersiz. Sebeplerden biri, Linux’un pazar payının Windows’a oranla düşük olması. Bir diğeri ise birçok Linux kullanıcısının kapalı kaynak kodlu yazılımlara karşı beslediği antipati.Ayrıca ticari yazılımların çok sayıdaki Linux dağıtım ve sürümlerine uyarlanması kolay değil.
Sonuç: Linux hızla gelişiyor ama sorunsuz değil
Linux son yıllarda giderek artan bir hızla kullanıcı dostu nitelikler kazanıyor. Birkaç yıl öncesinde sistem kurulumu dahi yalnızca profesyoneller tarafından gerçekleştirilebilirken, güncel dağıtımlarda yeni kullanıcılar bile bilgisayarlarına kolayca Linux kurabiliyorlar. Detaylarda, yani kişisel bilgisayarların ve kurulu bileşenlerin koordinasyonunda ise özel bir yetenek sergilemek gerekiyor.
Bu noktada Linux’ın Windows XP karşısında önemli dezavantajları var. Basit bir grafik kartı sürücüsü kurulumunun amatör ama meraklı kullanıcıları çileden çıkarabilecek bir maceraya dönüşebilmesi en bariz örnek. Bazı donanımları Linux altında çalıştırmak hiçbir şekilde mümkün değil. Sistemlerindeki Linux dağıtımının sunduğu temel kurulumun olanaklarından hoşnut olmayan kullanıcılar, kısa süre sonra kendilerini komut satırında program derler halde bulacaklar. Mevcut durum, daha az tecrübeli kullanıcılara da hitap etmesi beklenen bir işletim sistemi için bu durum kabul edilemez. Mandrake ve SuSe ile birlikte gelen yazılımların kalitesi orta düzeyde ve bazıları Windows için sunulan ücretsiz yazılımların başarısıyla bile boy ölçüşemiyor. Sıklıkla karşılaşılan bug’lar ise Linux severlerin üstün programlama yeteneklerine olan güveni biraz da olsa sarsıyor.WinXP, amatör kullanıcılar için daha kolay kullanıma sahip. Nitekim bu işletim sisteminde de açık kaynak kodlu programlardan söz edebiliyoruz. Linux, profesyonel olmayan son kullanıcı açısından bakıldığında, yeni bilgiler edinmek isteyenler için ilginç bir ikinci işletim sistemi.
AÇIK KAYNAK KODU:
Microsoft Windows ve açık kod
İlk bakışta bu noktada göz ardı edilemeyecek karşıtlıklar görülüyor. OpenOffice. org ve Mozilla gibi kendi platformları nın sınırlarını aşan projeler, radikal Linux kullanıcıları tarafından Windows’tan Linux’a geçme konusunda bir cazibe unsuru olarak görülüyor. Aslında gelinen noktada yalnızca Windows ya da birden fazla işletim sistemi için hazırlanmış çok sayıda açık kaynak kodlu projeden söz edebiliriz. Dosya paylaşım sitemi olan eMule, TeX kökenli MiKTeX, CD ripping görevini üstlenen CDex ve PDFCreator ilk akla gelen örnekler. SourceForge (www.sourceforge.net) birçok açık kaynak kodu projesinin vatanı. fiu anda Windows destekli 15.649 proje sürdürülmekte. Linux içinse bu rakam 17.884’e ulaşıyor. Bunların önemli bir kısmı ise Windows destekli.
Cygwin ile Windows altında uygun şekilde derlenmiş Linux programları nı çalıştırabilirsiniz. Araç prensipte Wine ile aynı sisteme sahip. Yalnızca burada API dönüştürme Linux’tan Windows’a doğru.
Bilgi İçin
Kullanıcılar arasında bilgi alışverişi: www.linuxforum.com
İpucu ve bilgi için: www.gelecek.com.tr
Linux tabanlı oyunlar: www.linuxgames.com
Çoklu ortam: www.linuxconference.org
Wine bilgileri: www.winehq.com
Dijital video kayıt için Linux: http://kino.schirmacher.de/article/archive/0
CT - KL / Ozan Ali Dönmez
[email protected]
İllegal kitaplık içeren bir paket ne CD’de ne de web sayfası üzerinde yer alıyor. Bu nedenle ancak farklı bir kaynaktan indirilebilir. DeCSS kitaplıklı “Xine” oynatıcısı için gerekli paketin kurulumu paket çakışmaları yüzünden başarılı olmadı ve kurulu bazı oyunların çalışmasını da engelledi. Tek seçeneğimiz Mandrake’yi yeniden kurmaktı. İzlediğimiz diğer yol DVD desteğine sahip bir diğer ortam oynatıcısı olan MPlayer’ı kendi indirdiğimiz kaynak dosyalarından bir araya getirmek oldu. Bunu ilk seferinde başaramadık. Ana program,DVD denetimi ve şifrelemenin çözülmesi için çok sayıda kitaplık, media codec, fontlar ve grafik arayüz; ayrı kaynaklar halindeydi ve birleştirilmeleri gerekti. İşlem komut satırı üzerinden gerçekleştirildiğinden zaman alıyor. Sonuçta Linux altından DVD izlemeyi başardık. Yasal sınırları zorlamanın dışında, çözümün pratik olmayışı da dikkate alınması gereken noktalardan biri.
Linux’ta üç boyutlu oyunlara rastlamak güç
Bazıları Linux’u dünyanın en büyük metin tabanlı macera oyunu olmakla suçlayıp, aslında başka bir oyuna gerek yok dese de, grafik arayüz artık penguenin ayrılmaz bir parçası. Ancak sıralayabileceğimiz oyunların büyük bölümü, kart ve masaüstü oyunları ile Tetris ve Sokoban gibi klasiklerin yeni uyarlamaları. Bu oyunların Windows sürümleri de ücretsiz temin edilebiliyor. Daha fazla sistem kaynağına gerek duyan 3D destekli oyunlar konusunda Tux Racer’ın eski bir sürümü dışında pek alternatif yok. Linux için hazırlanan oyunun Windows sürümünü tuxracer.sourceforge. net adresinde bulabilirsiniz. Güncel sürüm artık ücretsiz değil, bu nedenle www.tuxracer.com adresinden sipariş edilmesi gerekiyor. Linux altındaki ticari oyunlar fazla seçenek sunmuyor. Birkaç istisna dışında yalnızca eski oyunların dönüştürülmüş sürümleri söz konusu. Sebep, güncel ürünlerin genellikle Microsoft Direct3D’si için geliştiriliyor olması. Linux ise 3D grafikler için yalnızca OpenGL kullanabiliyor.Windows oyunlarında grafik için OpenGL desteği kullanılacak olsa bile, yazılımın başka bölümlerinin yeniden programlanması gerekebiliyor. Sebeplerden biri, DirectX’in ses desteği gibi diğer özelliklerine de başvurulması. Bu nedenle çoğu oyuncu Windows oyunlarını WineX altında çalıştırma yoluna gidiyor.WineX,Wine’ın Windows API çağrılarını uygun Linux API’lerine dönüştüren bir genişlemesi, yani bir emülatör değil.WineX, DirectX engelini de aşabiliyor. Programın geliştirici sürümleri sourceforge.net/projects/ winex adresinde mevcut. Daha yüksek kullanım konforu için www.transgaming.com adresinden aylık 5 Amerikan Doları karşılığında abone olabilir ve yeni oyunlar için güncellenmiş paketleri elde edebilirsiniz. Ancak tüm Windows oyunlarının bu yolla Linux altında sorunsuz çalışacağı garanti edilmiyor.
Sonuncu gruptaki depolama birimleri sürücü olarak bağlandıysa da yazma ve okuma işlemleri başarısız oldu.Mandrake 9.1 ise hangi belleklerle çalışılabildiği konusunda tahmin edilmesi güç bir davranış sergilediğinden, kesin bir yoruma varmak mümkün olmadı. Fujitsu Siemens MemoryBird, her zaman depolama ortamı olarak bağlanamadığı halde en güvenilir örnekti. Kimi zaman USB belleğe erişebilmek için bilgisayarın yeniden başlatılması gerekti. USB belleklerin çoğunda Windows XP ek bir sürücüye dahi gerek duymadan yuvasına yerleştirilen kartı kullanıma sundu.
Linux’ta çoklu ortam: Kullanıcının başını ağrıtmıyor
Dijital müzik ve video dosyaları konusunda Linux artık hemen her formatı desteklediğinden önemli sorunlarla karşılaşılmıyor. Test bilgisayarımızda ses çıkışı sorunsuz sağlandı. nForce 2 yonga seti için binary sürücüleri nVidia tarafından hazırlanmış. Aynı şekilde birçok televizyon kartı destekleniyor. Linux bu noktada kendisini işletim sistemi olarak kullanan Settop-Box projesinden yararlanıyor. Bu sayede bir Linux PC, dijital video kayıt cihazı olarak kullanılabiliyor.
CD yazıcılar günümüz bilgisayarının standart donanımına dahil ve Linux altında da bu cihazların kullanıcı dostu özelliklerinden yararlanılabiliyor. CD’lerin yalnızca root haklarıyla yazılabildiği dönemler artık geride kalmış. k3b kullanıcıya konforlu bir arayüz sunuyor ve buradan CD yazma fonksiyonlarının tümüne hızla erişilebiliyor. SuSE Linux, bu alanda bir adım önde. Sebebi, yeni sürümde desteklenen DVD depolama birimlerinin yazılabilmesi için DVD yazıcı desteğinin sağlanması. Mandrake yalnızca CD medyalarıyla çalışabildi. Her iki dağıtımın yazma özellikleri de tıpkı medyaların tümüyle kopyalanması gibi yeni içeriklerin bir araya getirilmesine de izin veriyor. Kısıtlama, kopya korumalı medyaların çoğaltılamamasında. Bu nedenle SuSE Linux, video DVD’leri yedeklemede başarısız oldu.
DVD düellosu: Deveye hendek atlatmaktan da zor
Linux’ta video DVD izleyebilmek mucizevi bir iş sayılabilir. Neredeyse tüm film DVD’leri kopyalama korumasıyla donatılmış durumda. DVD üzerindeki verilerin bir bölümü, yalnızca özel bir kod sayesinde görüntülenebilecek şekilde şifrelenmiş. Her DVD oynatıcı üreticisi DVD Forum’dan gizli bir anahtar (Player Key) alıyor. Bu kod, oynatıcının kendisini DVD’ye tanıtmasını sağlıyor. Ücretsiz olarak çoğaltılamayan Lindows haricinde hiçbir Linux dağıtımı DVD forumu için bir lisans sunmuyor. Geriye, yalnızca bu kopya korumasını ortadan kaldıran DeCSS kitaplığı kalıyor, ancak bu yöntem pek çok ülkede yasadışı sayıldığından, ne SuSE’de ne de Mandrake’de normalde DVD izleyemiyorsunuz. DeCSS’li bir oynatıcıyı sonradan sisteme yükleyebilirsiniz. Bu işlem, kurulum CD’si ve grafik arabirimle değil, internetten dosya indirip komut satırına başvurmakla gerçekleştirilebiliyor.
Yazılımı kurmak yapboz oyunundan farksız
Linux dağıtımları yazılım kurulumunda Windows’tan tümüyle farklı bir yol izliyor. Linux’ta istenen uygulamanın tüm bileşenlerini bir çırpıda doğru klasöre taşıyan, kayıt defteri düzenlemelerini gerçekleştiren ve Başlat menüsüne gerekli kısayolları ekleyen bir kurulum aracı yok. Linux programları genellikle farklı programlar tarafından kullanılan çeşitli paketlere ayrılıyor. SuSe ve Mandrake her iki paketi RPM formatında kullanıyor. Prensipte her dağıtım, hatta aynı dağıtımın her sürümü ayrıca uyarlanmış bir pakete ihtiyaç duyuyor. Buna bir de farklı paketler ve onların farklı sürümleri arasındaki bağımlılıktan kaynaklanan problemler ekleniyor. Bu şartlar Linux dağıtımcılarını bu program kodlarını CD’ye ekleme yoluna itiyor. Söz konusu seçimle paketlerin kurulum ve denetimini grafik arabirimli veri tabanları devralıyor. Bu paket araçları, o dağıtımcıların sunucularına bağlanarak yeni programları kurup güncellemelerini gerçekleştirebiliyor.
SuSE’de ise her iki üründe de hatayla karşılaştık. Sorunun kaynağı lisanslar konusunda. ATI ve nVidia sürücülerini kaynak dosyalar yerine binary halde sunduğundan SuSE bu sürücüleri kendi dağıtımına dahil etmiyor. Optimize edilmiş sürücünün kurulumu Windows XP altında en fazla iki dakika sürerken, bu işlem Linux kullanıcılarını ürkütecek gerçek bir macera halini alabiliyor.
Grafik kartı sürücüsünü kurabilmek için amatör Linux kullanıcılarının XServer kavramıyla tanışmış olması gerekebiliyor. Üstelik karşılaşılan tek engel bu da değil. Yeni sürücünün kullanılabilmesi için Linux işletim sisteminin çekirdeği Kernel’in her iki kısmı bir araya getirmesi kazım. Asistan bu bağlantıyı kurmayı istese de işlem için öncelikle Kernel kaynakları kurulmalı. Kurulumun sonraki iddiası sürücünün kurulu ve kullanılabilir olduğu yönünde. Yapılandırma uğraşında umudumuzu adamakıllı yitirdik. Sistemin donduğu birkaç denemeden sonra kart için bir sürücü seçebildik. Ancak SuSE Linux’ta Ge- Force Ti4200 için 3D hızlandırmayı etkinleştirmek mümkün olmadı. Ne SuSE ne de Mandrake altında 3D performansını kendine saklayan Radeon 9700 için de sorun farklı değildi.Yazıcı yapılandırması daha başarılıydı.
USB keyfi: Çevre bileşenleriniz destekleniyor mu?
SuSE Linux 9, HP’nin güncel bir mürekkep püskürtmeli yazıcısında sorun çıkarmadı. USB yazıcılar bağlanmalarının ardından kısa sürede tanınıyor ve kullanıcıya o model için en uygun sürücüyü seçme imkanı tanıyan iletişim penceresi ekrana geliyor. Desteklenen yazıcıların çeşitliliği ev kullanıcılarının gereksinimlerini karşılayacak nitelikte. Mandrake 9.1’de donanımın tanıması için öncelikle HardDrake modülünü başlatmamız gerekti. Yapılandırma başarılıyla tamamlandı.
Linux sürücülerinde yazıcı üreticileri tarafından Windows için sağlanan özel araçların bazıları eksik. Kartuşlardaki mürekkep miktarını gösteren ve kartuş temizleyen araçlar bunların başında geliyor. Mandrake’de bu özellik Epson mürekkep püskürtmeli yazıcıların bazıları için ayrı bir araçla sağlanabiliyor.
Ağ yazıcıları CUPS (Common Unix Printing System) sayesinde sorunsuz kuruluyor. Burada çıktı, normal koşullarda tüm ağ yazıcılarında kendi ağ bağlantısıyla tanınan ve anlaşılan PostScript sürücülerle sağlanıyor. Linux’ta yazıcılardan yararlanmak artık mümkünken, USB tarayıcılar konusunda her iki dağıtımda da güçlüklerle karşılaştık. Sebep, diğer birçok alanda olduğu gibi yine eksik sürücüler. Tarayıcısından Linux altında da yararlanmak isteyenler www.sane-project.org web adresinden cihazın şu anda desteklenip desteklenmediğini öğrenebilirler. Test ettiğimiz dijital fotoğraf makineleri harici sürücü olarak tanındı ve simgeleriyle masaüstündeki yerlerini alarak herhangi bir soruna yol açmadı. Resimleri KDE dosya yöneticisi üzerinden sabit diske taşıyabildik. Ancak dijital fotoğraf makinelerinden resim alınmasından sorumlu araçlardan hiçbiri yeni ürünlerde başarılı olamadı.
Günümüzün popüler bileşenlerinden USB belleklerde, her iki Linux sürümü de seçici davandı. SuSE Linux 9 yalnızca eski veya güvenlik gibi ek özelliklere sahip bazı medyalarla çalışmayı reddetti.
Kurulum çocuk oyuncağı… Bu söz, amatör kullanıcıların Linux konusundaki çekincelerini giderecek ve bu işletim sistemine geçme konusunda iştahını kabartacak nitelikte. Ancak ya kurulumdan sonra? Linux günlük kullanımda oyun oynama, sörf yapma, e-posta gönderme, donanım bileşenlerini değiştirme ve çalışma konusunda ne ölçüde kullanıcı dostu? Bu makale, bu sorunun yanıtını arıyor.
İncelememiz, yeni ya da başka bir sistemden Linux’a geçiş yapan, yalnızca ekran kartı kurulumu için 32 sayfalık bir kitapçığa göz atmak, Linux forumlarında sorununa çözüm aramak istemeyen kullanıcılar için hazırlandı. Linux’un, standart PC kullanıcısının gözünde pratik olarak tanımlanabilmesi için, öncelikle Windows XP gibi işletim sistemleriyle karşılaştırıldığında bile hoşa gitmesi gerekiyor.
Gündelik kullanım çerçevesindeki karşılaştırmalarda Windows XP’nin yanı sıra Redhat 9.0, SuSE 9 ve Mandrake 9.1 gibi güncel Linux sürümlerinden yararlandık. Bu sırada grafik kartımız için en iyi sürücüyü kurmayı, USB yazıcı ya da tarayıcıyı PC’ye bağlamayı ve uyumlu bir şekilde kullanmayı denedik. USB bellekler ve dijital fotoğraf makineleriyle sorunsuz çalışabilme de beklentilerimiz arasındaydı. Ayrıca Linux’la birlikte kurulan yazılımların bazılarını mercek altına aldık. Bu listede CD yazma programları, DVD ve ses oynatıcılar ve Office uygulamaları başı çekti. Ancak öncelikle donanım yapılandırma konusuna eğildik.
Üç boyuta ihtiyacınız varsa işiniz oldukça zor
Kurulum sırasında artık gerçek anlamda büyük sorunlarla karşılaşılmıyor. Sihirbazlar sayesinde SuSE ya da Mandrake Linux’u tek başına ya da Windows yüklü bir PC’ye sorunsuzca kurabiliyorsunuz. Yeni dağıtımlar, NTFS bölümlerini kendisine yer açmak amacıyla küçültebiliyor. Sisteminde çok özel bir ses kartı barındırmayan kullanıcılar kurulumla birlikte tüm bileşenlerin tanındığını ve kurulduğunu görecekler. Şu ana dek iyi haberlerden bahsettik, sıra kötülerinde: Test sırasında her iki platformda da bir nVidia GeForce Ti4200 ve bir ATI Radeon 9700 ekran kartı kullandık. nVidia sürücüleri işletim sistemi paketine dahil ve Mandrake’de 3D hızlandırma özellikleriyle birlikte etkinleştirilebiliyor. Oysa ATI’ın 3D desteği standart modüllerle etkinleştirilemedi.