Yalnızca www.atari.st şimdiye kadar 3,3 milyon kullanıcı tarafından ziyaret edilmiş ve ziyaretçi sayısında artış eğilimi görülüyor.
Pac-man ve diğerleri ile PC’de nostalji
Bir oyun salonundan diğerine koşturup elindeki jetonları birbiri ardına oyun makinelerine atanlar için de durum farklı değil. Emülatörler, geçmiş zamanların konsol klasiklerini hayata döndürüyor. Çalışma prensibini kavramak güç değil. Emülatörü kurup oyunları doğru klasöre kopyalıyorsunuz, birkaç saniye sonra özlenen geçmiş yeniden karşınızda. PacMan, Donkey Kong ve Blood Brothers 256 renk grafikleriyle ekranda. Emülatörlerin çalışma prensibi orijinal donanımın taklit edilmesine dayanıyor. Yazılım bu sayede asıl sisteminde çalıştığına “inanıyor”. MAME, yani Multi Arcade Machine Emulator en başarılı emülatörlerden biri. 1000’in üzerinde oyun, onları çalıştıran 30’un üzerinde farklı CPU ve bir o kadar da ses yongası aynı çatının altında toplanmış. Emüle edilen grafik sistemlerinin sayısı 100’ü aşıyor. İnternetteki arama motorlarında doğru söz dizimini kullandığınız takdirde eski oyunların neredeyse tümünü bulmak mümkün. Örneğin İspanyolca web sitelerinden birinde (www.geocities.com/ Colosseum/Pressbox/3269/ roms.htm) klasiklerin neredeyse tümü yüklenmeyi bekliyor. Gerçek oyun tutkunları MAME Action Replay Page’i (http://marp.retrogames. com) ziyaret ederek kendi skorlarını girebilirler. Sitede 3000’in üzerinde skor yer alıyor. www.antikoyun. com sayfası da eski oyunlara ulaşabileceğiniz Türkçe içerikli adreslerden.
Teknolojik ilerlemenin sonuçları ortada. Eski oyun tutkunları şu görüş etrafında birleşiyorlar: Yeni ve hızlı işlemciler, yüksek teknolojiye sahip donanımlarla uyumlu olmayan eski kült oyunların tarihe gömülmesinin yegane sorumlusu. Günümüzün oyunları, geçmişteki benzerlerinden yalnızca görsel yönden ileride. Oynanabilirlik açısından yenilerin, eski oyunlarla rekabet edebilmesi mümkün değil.
YASAL DURUM
Microsoft yazılım koleksiyoncularına karşı Yazılım devi Microsoft’un abandonware konusundaki tavrı, mevcut yasaları savunma yönünde. Bu yasalara göre örneğin Almanya’da bilgisayar yazılımlarının telif hakları yazarının ölümünden 70 yıl sonra doluyor. Çok eski yazılımlar söz konusu olsa bile, üreticinin izni olmaksızın Microsoft ürünlerinin dağıtılması yasak. Yalnızca programcı tarafı ndan serbest bırakılan freeware, shareware ve ücretsiz güncellemeler yasal sınırların içerisinde. Bazı hukukçular bu durumda programlara pratikte hiçbir zaman tüm dünyanın erişemeyeceğini ve bu nedenle yürürlükteki yargı haklarında ciddi bir iyileştirme yapılması gerektiğini düşünüyor. fiu an için yapılabilecek tek şey, yazılı kanunlara saygı göstermek.
Yazılım nostaljisini yaşatacak adresler
Tanınmış arama motorları üzerinden farklı sistemlere yönelik binlerce linke ulaşmak mümkün. CHIP okuyucuları için web’i taradı ve en iyi abandonware sitelerini bir araya getirdi.
Eski İşletim Sistemleri İçin Uygulamalar:
Web’deki en büyük abandonware uygulama listesi: http://home.pmt.org/~drose/aw.html
Microsoft’un 16 bit işletim sistemi için yararlı uygulamalar: http://www.win31.de/eindex.htm
PC’de C64 nostaljisi
C64 için emülatör ve oyunlar: http://www.c64games.de/index_p.php?eng=true
C64 Kulübüne hoş geldiniz: www.lemon64.com
Tüm Atari Platformları İçin
Yol gösterici sitelerden biri: www.atari.org
Yeşil masaüstünde emülasyon ve tartışma: www.atari.st
! Dikkat: Genel geçer kural şu: Web’den herhangi bir yazılımı (Pac-man de bu yazılımlara dahil) indirerek kişisel bilgisayarında kullanmaya başlayan herkes, yazılımın orijinal kopyasının da sahibi olmalı. Aksi takdirde cezai şartlar oluşabilir.
TB - MM / Ozan Ali Dönmez
[email protected]
“Vintage” sözlük anlamıyla “eski”nin, bu kullanımıyla da Abandonware’in donanım dünyasındaki karşılığı. Üniversite yıllarının tekrenkli Atari dünyasını veya C64’teki ilk oyun deneyimlerini anımsamak için bu eski donanımları bulmanız şart değil. Günümüzde bu görevi, farklı yapıdaki sistemlerin çalışma ortamını taklit eden emülatörler yerine getiriyor. C64 için hem DOS, hem de Windows ortamında kullanılabilir çok sayıda emülatör programlanmış. En iyilerinden biri, farklı sistemleri destekleyen VICE (http://viceteam. bei.t-online.de veya http://commodore. ca/download/download.htm). VICE ayrıca C128, VIC 20 ve tüm PET modellerini taklit edebiliyor ve Windows altında bir pencerede çalışıyor. C64 oyunlarının tutkunları, C64 Games web sayfasına göz atabilirler. (http://www.c64 games.de/index_p.php?eng=true) Buradan 3418 adet farklı oyunu indirmek mümkün. Web sayfası üzerinde, C64 için çeşitli donanımları satın alabileceğiniz bir online mağaza var. C64 hayranları bu adresten yaklaşık 33 Euro karşılığında PC’lerinde sorunsuz oyun keyfi yaşatacak iki joystick destekli adaptörü sipariş edebilir. Emülasyon, orijinal donanıma sahip olmak isteyen birçokları için yetersiz kalabilir. eBay, bu alanda da nadir rastlanılan parçaların izini sürmek için doğru adres. Bir süre önce eBay’de 660 dolar gibi bir fiyatla alıcısını bekleyen C65 prototipleri, verebileceğimiz en güzel örneklerden. Günümüzde bu fiyata hızlı bir Pentium 4 sistem edinmek mümkün. Forumlarda, C64’ün revaçta olduğu dönemlerde bulunabilen donanımların neredeyse tümünü değiş tokuş yapabilirsiniz.
90’lı yılların başlarında bilgisayar dünyasında çıtayı yükselten bambaşka bir model konuşulmaktaydı: Atari 1040ST. Stabilitesi ve güvenilirliği bu bilgisayarın en beğenilen yönleriydi. İşletim sistemi TOS (The Operating System) yalnızca yazılım tabanlı değil, aynı zamanda donanımın sabit bir parçasıydı. Sadece bir bellek yapıtaşını işgal edecek kadar küçük boyutlu oluşu, bugün Windows’ta gördüğümüz neredeyse tüm ana öğeleri (fare kullanımı, geri dönüşüm kutusu, simgeler) içeren bir grafik arabirim sunmasına engel değildi. Atari, sahiplerinin dönem ya da bitirme ödevi için kullandığı standart makine, Signum ise bu sistemde kullanılan metin editörüydü. Yabancı içerikli bir forumdan alıntı: Rüdiger: “10 yıldan beri Signum kullanıcısıyım. Ödevleri, sınavları ve hatta iki kitabımı onunla hazırladım.” Signum daha yıllar öncesinden bugünün Microsoft Office’inin sunduğu konfora yaklaşmıştı. Hecelere ayırma, yazım denetimi, makrolar ve tablo oluşturma: Programın aslında günümüzdeki benzerlerinden hiçbir eksiği yoktu. Steem Engine adlı emülatör Atari oyuncularını da unutmuyor ve Windows altında geçmişin hazinelerini yeniden hayranlarına ulaştırıyor. www.blimey. strayduck.com adresinden programın Linux ve Windows sürümlerini ücretsiz yükleyebilirsiniz. Bahsi geçen sayfaların az hit aldığını sanan varsa, fazlasıyla yanılıyor.
Antika otomobiller ve raşardaki yerini yıllar önce yitirmiş diğer eşyalar kendilerine özgü hayran kitlelerine sahiptir. Bu hayranlık, insanların her fırsatta onların peşinde koşmasına neden olur. Tıpkı bir süredir benzer bir nostaljinin yaratıcısı olmayı başaran bilgisayar programları gibi. Ancak bu alanda oluşan ilgi yalnızca eski ürünlere değil, aynı zamanda “abandonware” adı verilen yazılımlara da yöneliyor. “Abandon” sözcüğü bu tanımıyla eski ve terk edilmiş anlamlarını taşıyor, nitelediği ürünlerin artık geliştirilmediğini ortaya koyuyor. Bu gruptaki yazılımlar, C64, Atari veya Amiga yazılımları ile sınırlı da değil. DOS’la ve eski Windows sürümleriyle kullanılan araçlar da listede yer alıyorlar. Bunların çoğu internette kolaylıkla bulunabiliyor. eBay’ın online müzayedeleri örneğin yaklaşık 7 dolar karşılığında orijinal bir MS-DOS 6.22 paketini kullanım kılavuzuyla birlikte edinebilmenizi sağlıyor.
Bilgisayarla yakın geçmişte tanışanların aklına gelen ilk soru şu: Hayranlarını bu tür yazılımların peşinden sürükleyen neden ne olabilir? Pek çok kullanıcı yıllar öncesinde severek kullanmaya başladığı programlardan kopamıyor ve eski olduğu için programcıları tarafından artık geliştirilmeyen her şeyi topluyor. Bazı nostalji severler teknolojik silahlanma yarışı olarak gördükleri ilerlemeye sırtını dönüyor. Onlara göre aynı mektubu DOS’ta ya da Word 2.0 kullanarak da Office 2003’te olduğu kadar iyi hazırlamak mümkün. Nostaljinin son ürünü Berlin ve Münih gibi Avrupa şehirlerindeki bilgisayar oyunları müzeleri.
İşin resmi kısmı: Web sayfaları yasal sınırları zorluyorlar
Eski ürünlerin peşindeki bu teknolojik arayış için haber gruplarından, forumlardan ve web sayfalarından yararlanılıyor. Bilgi ve ürün alış verişi olanca hızıyla sürerken, kullanıcıların çoğu bu durumun yasal boyutunu görmezlikten geliyor. Söz konusu ürünlerin eski olması, üreticilerin onlar üzerindeki yasal haklarının ortadan kalktığı anlamına gelmiyor. Bazı durumlar, abandonware içeren sitelerin kapatılmasını gerektiriyor. Bu tarz içerik sağlayan forumlarda, “Üzgünüm, bu sayfayı kaldırmak zorunda kaldım, aksi takdirde siyahlar giymiş Microsoft gangsterleri gelip her şeye el koyacaklardı,” gibi ifadelere rastlamanız mümkün. Windows ve DOS gibi işletim sistemlerini yüklemeye izin veren web sağlayıcıları hukuksal açıdan sıkıntılı bir durumda. Neleri yapmak serbest, neler kesinlikle yasak ve abandonware üreticileri neleri hoş görüyor? http://abandonware.mivox. com sayfasında, yazılım firmalarına ürünlerinin güncel olandan iki önceki sürümlerini veya 7 yıldan daha eski programları freeware (ücretsiz) olarak sunmaları yönünde çağrı yapılıyor. Bazı üreticiler ise artık kendisine ticari bir getirisi olmadığına kanaat getirdiği yazılımlarını ücretsiz olarak kullanıma sunuyor. Sierra’nın web sayfasından (www.sierra.com) bazı eski oyunları ücretsiz olarak indirmek bu sayede mümkün. Üreticilerin yasal durum dışında dikkat almaları gereken bir şey daha var: Abandonware’e duyulan ilgi eski programların unutulmasını engellemekle kalmıyor, aynı zamanda adlarının sonsuza dek yok olmasını da engelliyor. Windows 1.0, DOS 6.22 ve daha birçokları, eski olduğu halde henüz tümüyle vazgeçilmeyenlerden. Web’de iki tür abandonware yazılımla karşılaşabilirsiniz: İşletim sistemleri ile “appz” adı verilen klasik uygulamalar.“Dan’s 20th Century Abandonware“ (http://home.pmt. org/~drose/aw.html) içerdiği 1300 kadar uygulamayla doyurucu içeriğe sahip sayfalardan biri. Sitede, yazılımların abandonware statüsüne girmesi için en az 5 yaşında olması şart koşuluyor. Site sahibi, her programın sürüm tarihçesini ve ekran görüntülerini detaylı olarak siteye dahil etmiş. Programlara özgün bazı sayfalardan da söz edilebilir. Bu sayfalarda programların özellikleri övgüyle anılıyor. Wordstar hayranlarının www. sfwriter.com adresindeki SFWriter sitesine göz atmaları yerinde olacaktır. Siteden bazı ünlü bilimkurgu yazarlarının uzun süre bu metin düzenleme yazılımına sadık kaldıklarını okuyabilirsiniz. Stanley Kubrick’in sinemaya aktardığı “2001: Uzay Macerası” eserinin yazarı Arthur C. Clarke da bu isimlerden biri.
İşletim sistemleri sınıfında ise, Windows’un 1.01 ve 1.03 gibi kullanıcıları mavi ekranıyla karşılayan sürümleri koleksiyoncular için önem taşıyor (www.abandonsoft.com). Windows’un bu sürümlerinin aksine, DOS bugün hala kullanılmakta. Bunun sebeplerinin başında o yıllara ait bazı oyunların ancak bu sistemde çalışabilmesi geliyor. Efsanevi Disk Operating System, komut satırı tabanlı bir işletim sistemi. 1981 yılında 1.0 sürümü yayınlandı. En son sürüm olan 6.22 ise 1994 yılında piyasaya çıktı ve bugün bile bazı bilgisayarlarda yüklü.
Commodore 64, Atari ve diğerleri: Önce emülasyon
Bilgisayarlar PC’den önce de kullanılmaktaydı ve genellikle çok daha stabil çalışırlardı. Üstelik bazı yazılımları, IBM’in ilk makinelerindekilerden daha başarılıydı. Atari gibi bazı örnekler bugüne dek yaşamlarını göze batmadan sürdürmeyi başardılar. Ancak aralarında ekmek kutusunu andıran tasarımı ve aşırı yavaş depolama ortamı “Dataset” ile efsaneleşen Commodore 64 de dahil olmak üzere bazı diğer örnekler, bugün yalnızca “Vintage-Computing” taraftarları tarafından kullanılıyor. (www.vintage- computer.com).