İnterneti daha etkileşimli hale getirmek için bir zamanlar 3D odalar ve dükkanlar hayal edilirdi. Müşteri mağazaya girip etrafa bakacak, ürün seçecekti. Ancak ekranda sanal bir mağazada dolaşıp alışveriş etmek pek keyifli bir şey değil. Oyunlarda bile bir tüccar ile konuşunca karşımıza çıkan listeden alışveriş yapmayı daha hızlı ve tatmin edici buluyoruz. Haliyle sanal gerçeklik beklendiği gibi gelişmedi.
Sanal gerçeklik her zaman 3D bir yer demek değildir ve olmamalıdır da zaten. Yazı da bir sanal gerçekliktir. Eş zamanlı olarak dünyanın her yanından insanlar konuşup etkileşime geçiyorsa bu da bir sanal gerçekliktir. MUD denilen Multi User Dungeon'lar, dev online oyunların başardığını seneler önce imkanlar çok azken de başarıyordu. Fiziksel olarak gerçekleştirilmesi zor şeyleri başarabildiğimiz bir ortamdır sanal ortam. İnsan vakit geçirip eğleniyorsa, kendini kaptırıyorsa o dünyaya daha ne?
Elbette duyulara daha derinden hitap eden, insanı görsel ve işitsel olarak etkileyerek içine çeken sanal dünyaların ayrı bir yeri ve önemi var. Ancak büyüyü bozan şeyler de var. Mesela uzun yükleme zamanları! İnsanın kendini oyuna veya yaptığı aktiviteye kaptırması ne mümkün durum böyle olursa...
Akıcı gerçeklik
Sanal gerçekliğe insanın kendini kaptırması için akıcı olması, hızlı olması gerekiyor. Çok oyunculu oyunlarda diğer insanlarla aynı anda hareket edebilmek gerekiyor. Bir Counter Strike oynarken, latency düşük olmalı ki oyuncu gerçekten attığını vursun ve oyuna kapılsın. Saniyenin küçük bir parçası gecikme, takılma, bilgisayarın zorlanması bile insanın gerçekten canını sıkıyor.
Örneğin çok oyunculu devasa online bir oyun olan Age of Conan, rakip oyunlarla kıyaslandığında çok daha iyi grafiklere sahipti. Ancak oyun çok sorunluydu, uzun süren sorunlu bağlantılar, devamlı yamamak ve bu yamaları beklemek gerekmesi ve buna karşın oyun içerisinde saçmalamalar oyuncuları hızla soğuttu. Bir diğer etken de oyunun gerektirdiği yüksek sistem ihtiyaçlarıydı.
Çoğu oyuncu sistemini ancak birkaç senede bir yeniler ve Age of Conan çıktığında biraz eski bir bilgisayarı olanlar bu dünyanın dışında kalmıştı. İnsanlar bu tür oyunları arkadaşlarıyla oynamak ister. İşte bu yüzden bu oyunu çok sevenler bile arkadaşlarıyla oynamak için terk edip gittiler. Conan evreni hakkındaki hayallerimiz de sönüp gitti.
Kılıç ve kalkandan zigon sehpaya geçiş
Şimdi farklı bir konsepte bakalım. Çok ağır oyuncu olmayan veya olup da aynı şeyleri yapmaktan sıkılanlar için sosyal oyunlar konseptine. Bir Facebook'un, MySpace'in 3D bir ortama taşındığını düşünelim. İşte bu konsept bugünlerde online oyunlar yapan firmaların merakla araştırdıkları bir tür. Facebook yapılmış olsa da Facebook gibi büyük patlama yapacak bir oyun yapma fikri gayet basit.
Aslında World of Warcraft bunu bir yere kadar başarmıştı. Beraber raid yapmaya giden eş dost, sevgililer akşam dışarı çıkıp para harcamak yerine sosyal faaliyet iştiyacını WoW oynayarak karşılıyordu. Ancak oyuncularla sosyal ağ kullanıcılarının belli noktalarda ayrıldığını unutmamak lazım. Oyuncular, oyunda ilerlemek, düşman yok etmek, puan ve eşya kazanmak ister. Belli açılardan tatmin olmak için oyun oynarlar, en azındna eğlence açısından tatmin olmak için.
Sosyal ağ kullanıcıları ise oyun keyfi değil, birbirlerinin ne yaptığını takip etmek isterler. Çevrelerine ne yaptıklarını anlatmak, göstermek, paylaşmak isterler. Sosyal ağlar insanların kendilerini pazarladıkları, başkalarına değer biçtikleri veya sadece iletişim için kullandıkları yerlerdir. Burada tatmin karşı tarafın kafasında bir kurşun deliği açarak değil, dostlarından övgü alarak ve düşmanlarını yererek, rezil ederek sağlanır. Sosyal hayat bir ormandır...
Yeni sosyal ağlar oyun dünyasında kuruluyor
Sosyal oyunun en güzel örneği Second Life olsa gerek. İnsanların çevrelerini değiştirmelerine büyük oranda imkan tanıyor. Kendi evinizi, iş yerinizi, hatta özel adanızı kurmanız, pek çok şeye sahip olmanız mümkün. Eşyalarınız ve mülkünüz, sosyal ortamlardaki cephaneliğiniz oluyor. Gücünüz oranında sevilip sayılıyorsunuz. Sosyal platformların mekaniği işte bu kadar basit.
İşin sorunlu kısmı böyle 3D modellenmiş bir yerin herkesin bilgisayarına aktarılması. Standart oyunlarda haritalar sabittir, herkesin bilgisayarında oyunda bunlar kuruludur. Karşıdan yükleme ve yavaşlama olmaz. Oysa Second Life gibi kullanıcının oluşturduğu içeriğin ağırlıkta olduğu bir oyunda yapılan değişikliklerin sunucuya ve oynayan oyunculara devamlı aktarılması büyük miktarda bant genişliği tüketir.
İşte bu yüzden Second Life'taki yüklemeleri beklemek sıkıcıdır ve insanları oyunun gerçekliğinden koparır. Sorun sadece bant genişliği olsa bir yere kadar anlaşılır. Devamlı çöken sunucular ve program hataları, değiş tokuşları görmezden gelen veritabanı derken kullanıcı memnuniyeti dibe vuruyor. Second Life'ı kurtaran tarafı bağımlılık yapıcı olması.
Bir zamanlar Sims Online yapılacaktı, Second Life yüzünden, belki de bu oyunun popülaritesiyle başa çıkamayacağı için, sunduğu imkanları sunmadığı için yapılmadı dersek yalan olmaz. Yapımcılar o zamanlar teknolojinin ve imkanların da istedikleri düzeyde olmadığı anlamışlardı. Kötü bir yapımla markayı lekelemek istemediler ve iyi de yaptılar.
Second Life'ı takip edenler
Şimdi bu pazara giren, sanal dünyanın geleceği olmak veya sadece bu pastadan bir pay almak isteyen iki yeni oyundan bahsedelim.
Bunlardan ilki Multiverse Places. Beta'sında Times Meydanı'nda dansetme imkanı veren bu oyunda kendi evinizi dayayıp döşeyebiliyorsunuz. İnsanların evini ziyaret edip haklarında bir şeyler öğrenebiliyorsunuz. Gerçek zamanlı olarak konuşup vakit geçirebiliyorsunuz. Eh, yapımcının saydığı özellikler fazla değil. Grafikler dersek o kadar ahım şahım değil. Bakalım avatar etkileşimi özelliğiyle tutacak mı. Şimdilik Beta ve çok bir yargıda bulunmayalım. Yine de sosyal oyunculuğun geleceği olmak için fazlasıyla yavan görünüyor.
Diğer yeni oyun Kaneva. Daha çok alışveriş ağırlıklı olsa da yine Multiverse Places'daki gibi temel işlevi arkadaşlarla etkileşime geçmek. Oyuncular sanal karakterleri ile dansediyor, konuşuyor, oyun oynuyor ve arkadaşlarıyla takılıyor. Ayrıca oyuncular Second Life'ta olduğu gibi sanal evlerini ve çevreyi dekore ediyorlar. Biraz daha gençlere yönelik bir karakter sergiliyor.
Sorunlar, ticaret ve gelecek
Second Life benzeri bu oyunların tutup tutmayacağı belirsiz. Ancak şimdilik sanal dünyaların gelişmesinin önündeki en büyük engel internet hızı. İnternet üzerinden çok sayıda kullanıcının tercihlerinin, tasarımlarının geniş kitlelerle hızla paylaşılması için çok yüksek bir bant genişliği gerekiyor. Ayrıca çoğu oyunda grafikler hala bir önceki çağdan kalma duruyor. Sistem ihtiyaçları düşük olsun, bilgisayarında yeni oyunlar çalışmayanları düşünelim demeleri bir yandan güzel, öte yandan grafikler genellikle düşük sistemlere göre bile tatmin edici değil.
Temel olarak şunu söyleyebiliriz: teknik engeller aşıldığında çok ilginç sanal dünya deneyimleri yaşamak mümkün olacak. Oyun yapımcılarının hazırladığı evrenlerden çok, Second Life'taki gibi kullanıcı içeriği ağır basacak. Gerçek alışverişin yanı sıra sanal alışveriş ve ticaret çok daha önemli bir yer tutacak. İnternet üzerinden gerçek ürünlerin satışı değil, sanal ürünlerin satışı bugünkünün çok ötesinde bir paya sahip olacak.
Daha şimdiden bu sanal dünyalar üzerinde yaptıklarını, sahip olduklarını satarak, kiralayarak büyük paralar kazanan oyuncular mevcut. Yeni online oyun yapan firmalar da sabit ücretten ziyade oyun içerisindeki karakterlerin kullanacağı sanal eşyalar ve iyileştirme iksirleri gibi tüketim malzelemeleri satmaya başladılar. Elbette sanal dünyada alışverişin tatmini gerçek dünyadakinden düşük olduğundan, bunu dengelemek için fiyatlar çok ucuz olmak zorunda.
İşin içinde bu kadar para olunca birkaç seneye adam gibi bir sosyal ağ ile oyun harmanı bulabiliriz gibi görünüyor. Bu pazar boş bırakılmayacak kadar önemli. Ayrıca insanların kendileri olarak içinde gezecekleri sanal dünya hayalleri de henüz gerçek olmuş değil. Hayaller, bir Facebook kurma ve zengin olma düşleriyle birleşince, bu türden pek çok oyun çıkacağına emin olabilirsiniz.