1929 yılında bir Alman bilim insanı, İstanbul’daki Topkapı Sarayı kütüphanesindeki belgeleri ve antikaları incelerken şaşırtıcı bir şey keşfetti. Teolog, 16. yüzyılın başlarında yapılmış ceylan derisi parşömen üzerine basılmış bir harita buldu. Gizemli haritanın en dikkat çekici özelliklerinden biri, Güney Amerika’nın bir bölümünü ve Kristof Kolomb’un okyanus yolculuklarının en eski kartografik kaydını göstermesiydi. Ancak o zamandan beri hiç kimsenin bilmemesi gereken şeyleri gösterdiğine inananlar bulunduğu için, bu harita uzun süredir tartışmaların merkezinde yer alıyor.
Evet, doğru tahmin ettiniz. Piri Reis haritasından bahsediyoruz. Piri Reis haritası, çoğunlukla Piri Reis olarak bilinen Hacı Ahmed Muhyiddin Piri adlı bir Osmanlı denizci ve haritacı tarafından 1513 yılında hazırlandı. Orta Çağ’da deniz ulaşımı için kullanılan, bazen liman bulma haritaları, pusula haritaları veya kerte haritaları olarak adlandırılan bir portolan haritası olduğu söylenebilir. Bu çizimler, yayılan kerte çizgilerini kullanarak özellikle bir limandan diğerine olan rotaları gösteriyor. Piri Reis haritası son derece ayrıntılı olsa da, hasar gördüğü için sadece üçte biri günümüze ulaştı.
Piri Reis haritası nasıl çizildi?
Eski belgede bulunan el yazısıyla yazılmış bir nota göre, Piri Reis onu birincil kaynaklar olarak çok sayıda başka harita ve çizelge kullanarak derledi. Bunlar arasında sekiz Ptolemaik harita, dört Portekiz haritası, bir Arap haritası ve Kristof Kolomb tarafından çizilen bir harita vardı.
Haritada Avrupa, Afrika ve iki Amerika kıtası görülebiliyor. Afrika ve Güney Amerika’nın Atlantik kıyılarının çoğu doğru gibi görünse de, Karayipler ve Kuzey Amerika’nın bazı bölümlerinin tasvirinde çarpıtmalar ve hatalar bulunuyor. Örneğin, Karayip adalarından bazıları eksik, ancak Antillia adlı efsanevi bir ada haritada yer alıyor.
Harita, keşfedildiğinden beri diğer bazı sıra dışı özellikleriyle büyük ilgi topladı. Bunların en önemlisi, bazılarının Antarktika olarak tanımladığı ve eğer gerçekten Antarktika’ysa gerçekte keşfedilmesinden yaklaşık 300 yıl önce Piri Reis tarafından haritalanmış bir kara kütlesinin haritada görünüyor olması. Belki de daha da ilginç bir şekilde, eğer gerçekten Antarktika’yı gösteriyorsa, kıtayı 6.000 yıldan uzun bir süredir olmadığı şekilde buzsuz olarak tasvir ediyor.
Piri Reis haritasında Antarktika gizemi
Geleneksel anlatımlara göre, Antarktika 19. yüzyılın başlarına kadar keşfedilmedi. Ancak bilim insanları, kıtayı ilk fark eden kişinin kim olduğu konusunda hemfikir değil. Dolayısıyla, Piri Reis haritasının bu kara kütlesini göstermesi, yaratıcısının sonraki kaşiflerin sahip olmadığı içgörülere sahip olduğunu öneriyor. Bazıları için bu, dünyanın haritasını herkesten çok önce olağanüstü ayrıntılarla çıkarabilen gelişmiş bir medeniyetin kaybolduğunun kanıtıyken, diğerleri bunun uzaylıların gezegeni uzaydan incelerken haritayı oluşturduklarının bir işareti olduğuna inanıyor.
Antarktika’yı tasvir ettiği fikri, birkaç öğrencisiyle birlikte haritayı inceleyen Profesör Charles Hapgood tarafından 1965 tarihli Maps of the Ancient Sea Kings adlı kitabında popüler hale getirildi. Hapgood için Antarktika’nın görünümü, haritanın bilinen herhangi bir haritadan çok daha eski bir şeye dayandığının bir işaretiydi. Bu fikir, tarih öncesi bir uygarlığın, denizleri inanılmaz derecede doğru yollarla haritalamak için teknolojik ve navigasyon becerisine sahip olduğunu öne sürüyor.
Hapgood, haritada görünen ayrıntılar göz önüne alındığında, bu kayıp uygarlığın kıtayı havadan da görmesi gerektiğine bile inanıyordu. Yani denizlerde ve ayrıca göklerde dolaşabilen, o zamana kadar bilinmeyen bir uygarlık bulunuyordu. Tabii ki, bu önerilerden herhangi birini destekleyecek gerçek bir kanıt olmamasına rağmen, pek çok kişi bu anlatıya ikna oldu.
Terra Australis Incognita mı?
Gerçekte, kara kütlesinin Antarktika olmaması daha olası görülüyor. Bir açıklama, anormal kıtanın aslında orada var olduğu varsayılan bir kıta, Terra Australis Incognita adlı bir kıta olduğu olabilir. Aynı dönemlerde çizilen pek çok harita, gerçekte var olduğu varsayılan efsanevi bölgelerle doludur. Cennet Bahçesi, El Dorado ve Prester John’un toprakları gibi pek çok efsanevi alan bu haritalarda yer alır.
Daha tuhaf teorilerin eleştirmenleri, Güney Amerika’nın temsilinin oldukça iyi olduğuna işaret ederek, gizemli kıta Antarktika'nın ise, bir zamanlar Uruguay’dan Güney Amerika’ya bağlı olabileceğini belirtiyorlar. Dahası, haritanın oluşturulduğu sırada Arjantin yok gibi gözüküyor. Tek başına bu eksiklik bile, bazı eski uygarlıkların veya uzaylı etkisinin Antarktika’yı çok uzun zaman önce haritaladığına inanmayı zorlaştırıyor.
Yine de bu haritadan kesin olarak çıkarabileceğimiz bir sonuç, yaygın olarak kabul edilenin aksine, Osmanlıların çağdaş denizcilik bilgisine ve haritalarına erişimi olduğu ve muhtemelen denizleri Avrupalılar kadar iyi keşfedebildikleridir.