Büyük bir deprem meydana geldiğinde yerden çok yüksekte uçan bir uçakta olsaydınız, neler olurdu?
Pek olası görünmeyebilir, ama duruma bağlı olarak depremin, uçuşta sorunlara neden olabilecek birkaç sonucu olabilir. NASA’nın Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’ndeki Jet Propulsion Laboratory (JPL) bilim insanı Attila Komjathy, NASA’nın internet sitesinde yer alan bir açıklamada “Yer sallandığında, iyonosfere kadar yayılabilen küçük atmosferik dalgalara neden oluyor” dedi. İyonosferin, gezegenimizin yüzeyinden 1.000 kilometre yüksekliğe kadar uzanabilen bir bölge olduğu düşünülürse bunun oldukça etkileyici olduğunu tahmin edebilirsiniz.
Dolayısıyla bir depremin neden olabildiği atmosferik etkilerin, bir uçağa müdahale etmek için yeterli güce sahip olup olmadığını incelemek gerekiyor. Bu sorunun kısa cevabı “hayır” olsa da, uzun açıklamasının bu kadar basit olmadığı söylenebilir.
Depremler meydana geldiğinde basınç dalgaları (P dalgaları) ve kayma dalgaları (S dalgaları) şeklinde gelen sismik dalgaları yayarlar. S dalgaları yalnızca katı ortamlarda (karada) ilerleyebilirken, P dalgaları sıvılar veya gazlar gibi diğer ortamlara aktarılabilir ve bu yüzden atmosferde hareket edebilirler. Bu hareket sırasında, genellikle insan işitmesi için alt eşik olan 20 hertz'in altında kaydedilen ses dalgaları haline gelirler ve dolayısıyla genellikle duyulamazlar.
Bu dalgalar havada ilerlerken aynı zamanda zayıflar. Bu zayıflama süreci, temel olarak, siz onlardan uzaklaştıkça nesnelerin daha sessiz bir hale gelmesine neden olan süreçle aynıdır. Bu nedenle şiddetli de olsa bir depremin üzerinden uçan uçak aşağıdaki titreşimlerin etkisini hissetmez. P dalgaları kayanın ve ardından havanın içinden geçtiğinde, uçağın kendi gürültüsü ve hareketi tarafından bastırılacak kadar azalmış olacaktır.
Asıl sorunlar, navigasyon ve güvenlik
Ancak bu durum, uçakların deprem sırasında risklerden hiç etkilenemeyeceği anlamına gelmiyor. Sadece bu sorunların türü değişiyor ve daha çok navigasyon ve güvenlikle ilgili bir hale dönüşüyor.
2018 yılında Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri pilotu ve aero mühendisi olduğunu iddia eden Ron Wagner adlı bir kullanıcının, Quora’da yayınlanan “Depremler yukarıda uçan bir uçağı etkiler mi?” sorusuna verdiği yanıt o kadar ilginçti ki, daha sonra Forbes tarafından yeniden yayınlandı.
Wagner’in söylediğine göre, hava trafik kontrolünü engelleyen bir deprem sırasında bir uçağı uçurmaktaydı. O deprem, yerdeki üste bir elektrik kesintisine neden oldu ve bu da uçağın navigasyon cihazları ve iletişim yeteneğinde sorunlara yol açtı. Aynı zamanda bu elektrik kesintisi, hava trafik kontrolünün radar sinyalini kaybetmesi ve dolayısıyla Wagner’in uçuşunun yerinin tespit edilememesi anlamına da geliyordu. Ancak tüm bu sorunlar kısa sürdü ve yer üssünün acil durum gücünün devreye girmesiyle sorun çözüldü.
Yani altınızda bir deprem meydana gelirken kendinizi uçarken bulursanız çok fazla endişelenmenize gerek yok. Çoğu durumda, yere inene kadar bir deprem olduğunu bile fark etmeyeceksiniz. Ama kısa bir süre için de olsa, uçağınızın tehlikede olabileceği gerçeği bir köşede hep duruyor olacak.