Hava yolculuklarında can sıkıcı bir durum olan türbülans, çok büyük problemlere de sebep olabiliyor. En kötü senaryoda, türbülans uçakları o kadar şiddetli sarsabilir ki uçaklar bir anda 30 metreye kadar yükselip alçalabilir. Bu kötü örneklerden birinde, geçtiğimiz gün, Singapur Havayolları’na ait bir uçuşun aşırı türbülansa girmesi sonucu bir yolcu hayatını kaybetti ve birçok kişi yaralandı.
Olayın ardından uzmanlar, bu korkutucu ve öngörülemez hava olayının nasıl oluştuğunu açıkladılar. Araştırmacılar, endişe verici bir şekilde, iklim değişikliği hava modellerini değiştirmeye devam ettikçe şiddetli türbülansın çok daha yaygın hale geldiği konusunda uyarıyorlar.
Eğer daha önce bir uçak yolculuğu yaptıysanız, siz de türbülansla karşılaşmış olabilirsiniz. Uçak sarsılır ve yukarı aşağı hareket eder, içecekler dökülür ve koridorda yürümek neredeyse imkansız hale gelir.
Türbülans nedir?
Türbülans olayı, temel olarak hava akışıyla ilgilidir. Bir türbülansın yaşanması, uçağın hava girdapları ve dalgaları olan bir bölgeye girdiği anlamına gelir. Bu hava bozulmaları, uçağın fırtınalı denizdeki bir tekne gibi itilmesine sebep olur.
Bu durum, irtifanın az miktarda değiştiği “hafif” tür bir sorun yaratabileceği gibi, uçağın şiddetle sarsıldığı ve neredeyse kontrol edilemez hale geldiği “şiddetli” türde sorunlara kadar geniş bir ölçekte sorunlar yaratabilir. En uç durumlarda, bu sadece uçmayı rahatsız edici hale getirmekle kalmaz, aynı zamanda uçağın yapısal hasar görmesine ve hatta yolcuların yaralanmasına neden olabilir.
Türbülans olarak hissettiğimiz dalgalı hava, tek bir nedene sahip değildir ve çeşitli kaynaklardan gelir. Bunlar, atmosferik rüzgar modelleri gibi doğal olaylar olabileceği gibi, diğer uçakların oluşturduğu izlerden de gelebilir.
Türbülans neden olur?
Şiddetli türbülansın en yaygın nedenlerinden biri, dağlar ve diğer fiziksel engellerin çevresinde çok yaygın olan “mekanik türbülans”tır. Mekanik türbülansı, sahilde bir kayaya çarpan dalgalar gibi hayal edebilirsiniz. Düzgün bir şekilde gelen dalga, kayaya çarptığında parçalanır ve dağılır.
Rüzgarlar dağlara çarptığında da aynı şey olur ve “dağ dalgaları” olarak bilinen oluşumlar meydana gelir. Bu parçalanmış hava akımları, uçmaya çalışan uçakları sallayan türbülanslı hava cepleri oluşturur.
Ancak, en şiddetli türbülanslardan bazıları, şiddetli dikey hava akımları yaratan fırtınalar tarafından oluşturulur. ABD Ulusal Hava Servisi’nin bildirdiği üzere, bu akımlar uçakların bir anda 600 ila 1.830 metre arasında yükselmesine veya düşmesine sebep olabilir.
Ancak fırtına veya dağlar olmadan bile, ticari uçaklar jet akımları olarak bilinen güçlü akımlarla karşılaşabilirler. Bu dar hava bantları, gezegenin etrafında uçakların uçtuğu yüksekliklerde 442 km/saat hızla dolaşır. Hızlı hareket eden jet akımı ile çevresindeki hava arasındaki fark, geçen uçaklar üzerinde büyük etkisi olan son derece değişken hava cepleri oluşturur.
Singapur Havayolları olayında neler yaşandı?
Geçtiğimiz günlerde yaşanan olayda, Singapur Havayolları tarafından işletilen Boeing 777 uçağı, 211 yolcu ve 18 mürettebatla Birleşik Krallık’ın Heathrow Havalimanı’ndan ayrılarak Singapur’a doğru yola çıktı. Ancak, Myanmar hava sahası yakınlarında uçuş, sert tropikal fırtınalarla sarsılan bir bölgede aşırı türbülansa yakalandı.
Raporlara göre, uçak aşırı türbülans nedeniyle 9.450 metre irtifada birkaç dakika boyunca savrulduktan sonra hızla alçaldı. Tropikal fırtınadan kaynaklanan yükselen hava akımlarının, uçağı zorla alçaltan şiddetli türbülansa neden olmuş olabileceği düşünülüyor.
Ancak, bir yolculunun hayatını kaybettiği ve daha fazlasının yaralandığı bu ölümcül olaya neden olan türbülansın tam analizi muhtemelen biraz zaman alacaktır.
Singapur Havayolları, Facebook'ta yayınladığı bir açıklamada, "Singapur Havayolları’nın 20 Mayıs 2024’te Londra (Heathrow) ile Singapur arasında faaliyet gösteren #SQ321 uçuşu, yolda şiddetli türbülansla karşılaştı. Boeing 777-300ER'de bir ölüm ve birkaç yaralı olduğunu doğrulayabiliriz. Toplamda 211 yolcu ve 18 mürettebat vardı” diye yazdı.
Yolcunun ölümüne neyin neden olduğu bu açıklamada yer almasa da, düşen nesnelerden kaynaklanmış olabilir. Uçakta tüm cisimlerin sağlam bir şekilde sabitlenmesinin önemli olmasının sebeplerinden biri de bu tür kazaların engellenmesidir.
Türbülans son derece yaygındır ve neyse ki olayların büyük çoğunluğu yaralanma veya ölüme yol açmaz. Yüksek irtifada türbülans tamamen doğal ve normal bir olaydır ve çoğu zaman farkına varmayız. Bu olayları ancak uçak yolculuklarında deneyimleriz ve bu durumda bile pilotlar çoğunlukla türbülans ceplerinden haberdar olarak bunlardan kaçınırlar.
Yaralanmaların en yaygın kaynağı türbülanstır
Ancak aynı zamanda türbülans, havadayken ciddi yaralanmaların en yaygın kaynağıdır. ABD Federal Havacılık İdaresi’ne (FAA) göre, 2009 ile 2022 arasında türbülans nedeniyle 163 ciddi yaralanma yaşandı.
Ancak, FAA yaralanmaları yalnızca “kişinin 48 saatten fazla hastaneye yatırılmasını gerektirdiğinde” veya kemik kırıkları, organ hasarı, kanama veya ciddi yanıklarla sonuçlandığında ciddi olarak kabul eder. Diğer yaralanmalar bildirilmediği için, türbülans nedeniyle yaralanma sayılarının muhtemelen daha yüksek olduğu söylenebilir.