İskoçya’nın ünlü Great Glen Fay Hattı’ndan, yerin 600 metreden fazla altından çıkarılan 1.500 metrelik devasa bir kaya çekirdeği, bilim insanları için paha biçilmez bir hazineye dönüştü. İngiliz Jeolojik Araştırma Kurumu BGS uzmanları, bin kilometreyi aşan uzunluğuyla Birleşik Krallık’ın en büyük jeolojik yapısı olan bu fay bölgesinin içinden alınan örneğin, Dünya’nın tarihi hakkındaki temel sorulara yanıt bulmaya yardımcı olacağına inanıyor.
Great Glen Fayı, yaklaşık 400 milyon yıl önce, antik kıtalar Laurentia ve Baltica’nın çarpışmasıyla meydana gelen büyük bir dağ oluşumu sırasında oluştu. Loch Ness, Loch Lochy ve Loch Linnhe gibi ünlü İskoç gölleri de bu fay hattı üzerinde yer alıyor.
San Andreas’a ve Anadolu’ya ışık tutan nadir çekirdek
Bu çekirdek, 2023 yılında Loch Lochy kıyısındaki Coire Glas bölgesinde, büyük bir hidroelektrik projesi kapsamında yapılan derin sondajlar sayesinde elde edildi. Normalde bu kadar derin ve pahalı sondajlar sadece büyük altyapı projeleri için yapılabilir. BGS, bu kaya silindirlerinin, uzak jeolojik geçmişe açılan “türünün tek örneği pencereler” olduğunu belirtiyor.
Edinburgh'a ulaştırılan örnekler üzerinde mikroskopik incelemeler devam ediyor. BGS jeologları, yeni örneklerin Dünya kabuğunun derinliklerinde meydana gelen kritik jeolojik süreçleri ortaya çıkarabileceğini söylüyor. Bu süreçler, Anadolu ve San Andreas fayları gibi sismik aktiviteleriyle bilinen diğer büyük fayları anlamak için de önemli veriler sunuyor.
Bilim insanları, fay bölgelerindeki sıcak sıvıların kaynağını ve bu sıvıların kayaların mekanik özelliklerini nasıl değiştirdiğini anlamak istiyor. İlk analiz sonuçları, Dünya kabuğunun derinliklerinden gelen sıcak sıvıların bu fay kayalarının oluşumunda büyük bir rol oynadığını gösteriyor.
Uzmanlar, bu çekirdeklerin yardımıyla fayın uzun tarihi boyunca kaç kez hareket ettiğini ve bu bölgede meydana gelen yüzlerce depremin kaya özelliklerini nasıl değiştirdiğini de belirlemeyi amaçlıyor. Durham Üniversitesi'nden Prof. Bob Holdsworth, bu çekirdeklerin Great Glen Fayı'nı “Dünya çapındaki fay bölgesi çalışmaları için en büyük doğal laboratuvarlardan biri” haline getirme potansiyeli taşıdığını belirtiyor.
Çalışmalar tamamlandıktan sonra, bu paha biçilmez çekirdek örneği gelecekteki bilimsel araştırmalar için Ulusal Jeolojik Depo'da saklanmaya devam edecek.