3 Boyut'un yükselişi: En gözde Hollywood filmlerinin 3 boyutlu versiyonlarının da yayınlanmaya başlamasından sonra her gün daha fazla üretici bu teknolojiyi destekleyen ve ev kullanımı için dizayn edilen oynatıcılarını piyasaya sürmeye başladı. Biz de size bu teknolojinin nasıl çalıştığını ve gelecekte nasıl aygıtlar ile karşılaşabileceğimizi göstereceğiz.
50 seneden daha fazla bir süre önce Hollywood film şirketleri ilk 3 Boyutlu filmlerini yayınladı; kısa süreli bir öforiden (popülerlik) sonra teknoloji bir anda suya sele karıştı. Kısa süreli bu süreç içerisinde film endüstrisi bu akımın uzun vadede başarılı olması için gereken yeterli derecede kalite seviyesini tutturamadı. Simdi film endüstrisi tekrardan bu denemeye girişiyor. ABD'de önemli bir film yapımcısı olan Jeffrey Katzenberg'e göre: Gelecekte, 3 boyut teknolojisi dünyadaki neredeyse bütün sinema salonlarında kendisine yer edinecek. Belirtilere bakılırsa gidişat gayet olumlu: Mesela bir süre önce sinema salonlarında gösterime giren 3 boyutlu Buz Devri-3 animasyonu çok tutuldu, aynı şekilde Son Durak serisinin en son filmini de 3 boyutlu olarak izleyebileceksiniz; bunun dışında birçok film projesi de şu anda gösterime girmeyi bekliyor.
3 boyut teknolojisi sadece sinemalarla da kısıtlı olmayacak: Gelecekte her geçen gün daha fazla; 3 boyutlu oyun ve film bilgisayar ekranlarımızda olacak, 3 boyutlu kayıt teknolojisine sahip fotoğraf makineleri ve video kameraları ve tabii ki TV ve Bluray diskler hayatımıza girecek. Yazımızın devamında güncel 3D Stereo ekranların teknolojisine göz atacağız, en önemli görsel sunum tekniklerini anlatacak ve geleceğin aygıtlarına bir göz atacağız.
3 Boyut Tekniği: Göz Aldanması
Gözlüklü ya da gözlüksüz; filmlerin 3 boyutlu olarak izlenebilmesi için birçok olanak bulunuyor. Yalnız her tekniğin artı ve eksileri bulunuyor. Biz de size bu teknikler arasından öne çıkanlarını tanıtacağız.
Çevremizdeki dünyayı 3 boyutlu olarak görmemizin başlıca nedeni, insanoğlunun iki göze sahip olması. Gözlerimiz birbirinden farklı 2 görüntüyü beynimize gönderiyor; bu görüntüler gözlerin birbirinden birkaç santim uzak olmasından dolayı değişik açılarda oluyor; beynimiz de bu küçük açı farkından dolayı çevreyi 3 boyutlu olarak algılayabiliyor.
3 boyutlu fotoğraf makineleri ve film kameraları da aynı prensipleri kullanarak görüntüyü kaydediyor: Görüntüler iki farklı objektif tarafından görüntülenip kaydediliyor. Bu tür film ya da fotoğrafların, televizyon ya da monitör gibi 2 boyutlu görüntü aygıtlarından görüntülenmesi, biraz komplike bir işlem. Bu tür görüntülerin, bahsi geçen aygıtlarda gösterilebilmesi için, çeşitli yöntemler kullanılıyor; işte bunlardan bazıları.
Kabartma Tekniği
Bu teknik, 3 boyutlu içerikleri basit görüntü aygıtlarında görüntüleyebilmek için kullanılan en yaygın yöntemlerden biri. Bu yöntemde kullanılan yardımcı araç; birbirini tamamlayıcı bir çift renkli cama (genelde kombinasyonlar: kırmızı-yeşil, kırmızı mavi ya da kırmızı-çıyan oluyor) sahip olan 3 boyut gözlükleri. Seyirci bu gözlüğü takıp görüntüyü izlediğinde; sağ cama yansıyan görüntü o camın sahip olduğu renk filtresinden geçiriliyor ve görülmesi gereken görüntü dışında kalanları filtreleniyor, diğer renkli cama yansıyan görüntü de camın rengine göre, aynı şekilde, filtreleniyor. Bu şekilde gözlere iki farklı görüntü ulaşmış oluyor, bu görüntüleri beynimiz derinliği olan bir resim olarak yorumluyor ve böylece de sihir gerçekleşmiş oluyor.
| Kabartma Tekniğinin artı ve eksileri | |
| Artı | Eksi |
| + Ucuz maliyet | - 3D resimler genelde soluk renklere sahip oluyor (mesela sadece siyah-beyaz oluyorlar) |
| + Özle TV aygıtlarına (monitör) ihtiyaç duymuyor | - Bir gözlük kullanmanız gerekiyor |
Polarizasyon Filtre Tekniği
Sinemalarda da kullanılan polarizasyon filtre tekniği en fazla yaygınlaşmış olan 3 boyut görüntü tekniğidir. Bu teknikte iki farklı resim polarize edilen ışık ile elde edilmektedir; ışık dalgasının polarizasyonunda kast edilen ışığın salınımıdır. Seyirciye verilen gözlüklerdeki camlardan biri sadece yatay polarize edilen görüntüleri algılamaktadır, diğeri de dikey polarize edilen görüntüleri algılamaktadır. Sinema projektörlerinin de görüntü çıkış noktasında görüntüyü senkronize bir şekilde yatay ve dikey polarize eden objektifler bulunuyor. Polarize edilen görüntü bu şekilde özel perdeye yansıtılıyor ve buradan da seyircinin gözlüğüne yansıyor; yansıyan görüntü gözlüklerin camlarında filtreleniyor ve iki farklı resim algılanıyor. TV ve monitörlerde ise genellikle düz satırlar bir camda, eğri çizgiler diğer camdan filtrelenerek 3 boyutlu görüntü elde ediliyor.
| Polarizasyon Filtre Tekniğinin artı ve eksileri | |
| Artı | Eksi |
| + Sinemalarda oldukça yaygın kullanılıyor | - Metal malzeme ile kaplanmış özel bir perdeye ihtiytaç duyuyor, nedeni ise normal perdelerin ışığın polarizasyon yönünü tekrar değiştirebilme riski |
| + Gözlüklerin üretim maliyeti oldukça düşük | - Gözlük camlarının sahip olduğu filtre her zaman projektörün filtreleri ile uyumlu olmak zorunda |
| + Renk doygunluğu oldukça iyi | - Bir gözlüğe ihtiyaç duyulması |
| + Yüksek hızlı tarama hızı | - TV aygıtlarında (monitör): 3D resimlerde satır sayısının yarı yarıya azalması |
| - Özel TV aygıtlarına (monitör) ihtiyaç duyuyor |
Shutter Gözlükleri
İzlenilen TV ya da bilgisayar ekranı ve hatta projektörlerden yansıtılan sağ ve sol göz hedefli görüntü birbiri ardından yüksek hızlı kareler halinde Shutter gözlüklerine yansıyor. Bu gözlüklerde kullanılan camlar aslında bir çeşit LCD ekran; camlar senkronize olarak koyulaştırma ve berraklaştırma döngüsünü uygulayıp doğru görüntünün hedef göze yansıtılmasını sağlıyorlar. Saniyede 24 kareye sahip bir 3 boyutlu filmin bu teknolojide saniyede 48 kare olarak gösterilmesi gerekiyor. Görüntüde titremeyi önleyebilmek için daha yüksek frekanslar da kullanılabiliyor ki bunlarda aynı karenin birden fazla gösterilmesi gerçekleşebiliyor.
| Shutter Tekniğinin artı ve eksileri | |
| Artı | Eksi |
| + 3D Filmlerde bile çözünürlükten birşey kaybetmiyor | - Resim taram hızının yarıya inmesi |
| + Yüksek renk doygunluğu | - Üzerinde aküsünü de barındıran harici bir gözlüğe ihtiyaç duyuyor |
| + Sinemalarda özel bir perdeye ihtiyaç duymuyor | - Gözlük, projektör ya da TV aygıtı ile senkronize çalışmak zorunda |
Gözlüksüz teknik: Oto stereoskopik ekranlar
Oto stereoskopik bir ekran 3 boyutlu içerikleri görüntüleyebiliyor; bu tekniği diğerlerinden ayıran izleyicinin herhangi bir yardımcı gözlüğe ihtiyaç duymadan da 3 boyutlu görüntüyü izleyebilmesi. Bu teknikte stereo resim çifti; küçük, eşit büyüklükte iki satıra bölünüyor; bunlar yan yana da olabilir, üst üste de olabilir. Bu tekniğe sahip ekranlarda bulunan özel mercek sistemi (Lentikular sistem), kırılma efekti ile; doğru mesafe ve bakış açısında; her zaman doğru resmin hedef göze yansıtılmasını sağlıyor. İki farklı görüntü algılayan beynimiz bu iki görüntüyü birleştirip 3 boyutlu görüntüyü algılamamızı sağlıyor.
| Oto stereoskopik ekranların artı ve eksileri | |
| Artı | Eksi |
| + Gözlüğe ihtiyaç duymuyor | - Üretim maliyeti oldukça yüksek |
| - Görüntü açısının izleyicilerin haraket alanını kısıtlaması | |
| - Çözünürlükdeki düşüş |
Akıllı TV: Olağanüstü Seyir Zevki
Şu anda her ne kadar 3 boyut akımı sinemalarda gözde olsa da, LCD ve Plazma üreticileri de 3 boyut teknolojisine sahip ekranlarını yakın zamanda piyasaya sürmeye hazırlanıyorlar. Bu sayfada şu anda piyasada bulunan gelişmiş TV'leri ve gelecekte bu teknolojiden neler bekleyebileceğimizi sizinle paylaşacağız.
Hyundai S320D
Hyundai'ın bu modelinde 3. Boyut'a geçebilmek için polarizasyon gözlüklerini kullanmanız gerekiyor. Bu gözlüğün özelliği (bkz. Sayfa 2)sağ camın sadece düz satırları, sol camın ise düz olmayan satırları filtreleyerek geçirmesi. Bu işlemin sonunda dikey çözünürlük yarı yarıya azalıyor. Belirtelim ki bu televizyon aynı zamanda standart 2 boyut görüntü sistemine de sahip; bu durumda çözünürlük tekrar 1360x768 piksele çıkıyor. TV'de bulunan dâhili bir yonga, giren yayının 2 ya da 3 boyutlu olduğunu algılıyor ve ona göre görüntüler ekrana yansıtılıyor. Hyundai S320D: HDMİ, DVi ve VGA girişine sahip olduğu gibi ayrıca komponent ve S Video girişine de sahip.
BenQ MP670
Tabii ki sadece LCD TV'ler bu yeni 3 boyut akımından faydalanmayacak; buna göre tek bir projektör ile 3 boyutlu görüntü elde edebilmek mümkün olacak. 3 boyutlu görüntünün oluşması için özel bir yazılım kullanılıyor, seyircinin izleyebilmesi için Shutter gözlüklere ihtiyaç duyuyor. Projektörün azami çözünürlüğü 1024x768 piksel, azami aydınlık oranı ise 3000 ANSI. Fiyatı 900 Euro civarında, ne var ki Shutter gözlükleri fiyata dâhil değil.
Tridelity MV4200-PC
Tridelity firması 42 inç'lik diyagonal genişliğe sahip ekranı üzerinde 3 boyutlu görüntü oluşturuyor; işin güzel yanı seyirci 3 boyutlu görüntüyü görebilmek için ekstra bir ekipmana (gözlük) ihtiyaç duymuyor. Bu LCD TV 1920x1080 piksel çözünürlüğünü destekliyor; görüntünün beş açıdan verilmesi görüş açısını genişletse de dikey çözünürlüğün 5'te 1 oranında düşmesine (384x1080 piksel) neden oluyor. Bizim de aygıtı yakından inceleme fırsatımız oldu, söylemeliyiz ki 3 boyutlu görüntüsü ile bizi etkilemeyi başardı. Bu aygıt; içinde Nvidia Quadro FX ekran kartına sahip tam teşekküllü bir bilgisayar bulunması nedeniyle gayet büyük, ağırlığı da 45 kg ile oldukça yüksek; yüksek olan diğer bir şey ise aygıta sahip olabilmek için ödemeniz gereken bedel: Tam tamına 8000 Euro. Bu televizyonunun dâhili bir TV alıcısına sahip olmaması, onu ev kullanımı için pek cazip kılmıyor.
Büyük elektornik üreticilerini beklemek
Bu yılki IFA'da bütün büyük üreticiler 3D TV aygıtlarını görücüye çıkardılar. Sony, Samsung ve Panasonic Shutter gözlüklerini kullanan sistemleri tanıtırken; LG, Philips ve Toshiba Polarizasyon filtreleme tekniğini kullanan sistemlerini tanıttılar. Üreticiler 3 boyut teknolojisine sahip televizyonlarının şimdiki üst seviye televizyonlardan çok da pahalı olmayacağını belirtiyorlar. Bu yeni aygıtlar en erken 2010'da piyasada olacaklar.
Buna paralel olarak Bluray-Disc Association (BDA), BD spesifikasyonunun 3 boyutlu içeriği desteklemesi için geliştirileceğini duyurdu. Bu şekilde 3 boyutlu içeriğin Bluray oynatıcılarda, televizyonlarda ve projektörlerde uyumlu çalışması sağlanmış olacak. Bu yöne atılan başka bir adım ise: yeni HDMI spesifikasyonu 1.4'ün geliştirilmesi; bu şekilde 3 boyutlu içeriklerin Full HD çözünürlüğünde aktarılması mümkün olacak.
3 Boyutlu Oyunlar: 3 Boyutlu Dünyada Devri-Âlem
Daha 90'ların başında 3D gözlükleri oyun dünyasında sansasyon yaratmıştı; ne var ki bunun etkisi uzun sürmedi ve kısa zamanda unutuldular. Oyun sektörünün önde gelen donanım üreticileri şimdi bunu değiştirmeye kararlılar.
Nvidia Shutter Gözlükleri
Nvidia 3 boyut konusunda Shutter teknolojisine güveniyor. Bilgisayardan yönetilen bir kızılötesi sinyal sayesinde gözlük ne zaman hangi camın karartılacağını belirliyor. Görüntüden tam anlamıyla verim alabilmek için en azında 120 Hz tarama hızına sahip bir ekran kullanmanız gerekiyor. Grafik arayüzü (API) olarak DirectX kullanılıyor; oyunların ise bu sisteme uyumlu olması gerekmiyor, çünkü bunu özel bir yazılım hallediyor. İki Shutter gözlük ihtiva eden bir set'in fiyatı 150 Euro civarında; buna bir de uygun ekran için harcayacağınız 300 Euro civarındaki parayı eklemek gerekiyor.
Hyundai W2202S
Hyundai bu yeni teknolojiye sahip sadece TV'ler üretmiyor aynı zamanda bir 22 inç TFT monitör de üretim programına dâhil. Bu monitörün çalışma prensibi ise satır bazlı polarizasyon tekniği. Görüntülerin 3 boyuta uygun hale getirilebilmesi için monitör ile beraber gerekli yazılım da paket içeriğinde bulunuyor. Grafik sürücüsü stereoskopik görüntüyü gerçek zamanlı olarak oluşturuyor. Beraberinde verilen medya oynatıcı yazılımı 3D içerikleri oynatmakla kalmayıp 2D içerikleri de 3D formatına dönüştürüp ekrana yansıtabilecek. Ekranın doğal çözünürlüğü 1680x1050; 3D modunda ise çözünürlük yarı yarıya azalıyor.
Zalman ZM-M220W
Özle film içeriklerinde Zalman markalı monitör, testimizde de tespit ettiğimiz üzere, etkileyici bir 3 boyut deneyimi sunuyor. Bu sistemi kullanabilmek için Nvidia yongasına sahip bir ekran kartına sahip olmanız gerekiyor. 3D efektler, Nvidia grafik kartı sürücüsü ve polarizasyon gözlükleri aracılığı ile oluşuyor. Monitör düz ve düz olmayan satırlar için ayrı ayrı polarize edilmiş ışınlar oluşturuyor, gözlükler de duruma göre uygun görüntüyü sağ ya da sol camdan geçirerek görüntü bütününü oluşturuyorlar. Zalman paket içeriğine 3D gözlükleri koyabileceğiniz bir aparat da eklemiş. Bu ekranda 3D efektlerin tadına varabilmek için gerekli güncel sürücüleri de Zalman'ın sitesinden indirmeniz gerekiyor; bunu da yaptıktan sonra 3D oyun dünyasının keyfini sürebilirsiniz.
Fotoğraf ve Videolar: Kendi el emeğinizle 3D
2 boyutlu resimler size az mı gelmeye başladı; o zaman size tavsiyemiz: Yeni bir kompakt dijital kamera ile herkes artık kendi başına 3 boyutlu resimler çekebilecek ve onu aile ve arkadaşlarıyla paylaşabilecek. Biz size yeni trendleri tanıtalım.
Sadece Hollywood filmlerinin 3 boyutlu olarak üretildiği zamanlar artık geride kaldı, yeni ulaşılabilir teknolojiler ile artık kullanıcılar da en güzel tatil anılarını 3 boyutlu olarak resmedebilecekler. Her ne kadar şimdilik böyle bir kamerayı sadece Fujifilm sunsa da diğer üreticilerin bu akıma sessiz kalmayacaklarını düşünüyoruz.
Fujifilm FinePix Real 3D W1
Bu kompakt kamera ile 3 boyutlu fotoğraflar çekebiliyorsunuz. Kamera sahip olduğu iki ayrı mercek ile stereoskopik bir görüntü kaydı gerçekleştiriyor; elde edilen iki resim özel bir Lentikular mercek sistemine sahip ekranda 3D bir fotoğraf olarak gösterilebiliyor. Resimdeki derinlik boyutunun algılanması için ne özel bir gözlüğe ne de başka yardımcı bir araca ihtiyacınız var. Efekt oldukça belirgin bir şekilde algılanabiliyor. İşin asıl etkileyici kısmı ise aynı şekilde video kayıtlarının da 3 boyutlu olarak çekilebilmesi; böylece 3 boyutlu kayıt teknolojisi artık son kullanıcıların da dünyasına adım atmış oluyor.
Chip Online'ın bu aygıt için yorumu:
'' Bu 3 boyutlu kamera; yeni ve etkileyici bir 3 boyut dünyasının kapısını açıyor; üstelik bunu son kullanıcıların da ulaşabileceği bir fiyat aralığında sunabilmeyi ilk olarak başarıyor.''
Dijital Resim Çerçevesi Fine Pix Real 3D V1
Yukarıda tanıttığımız kameraya uygun olarak; 3D fotoğraf ve videoları 8 inçlik ekranında gösterebilen, bu dijital resim çerçevesini tavsiye ediyoruz. Bu ekranda kullanılan teknik; oto stereoskopik görüntünün Lentikular mercekler ile oluşturulması esasına dayanıyor. Bu ışığın belli bir şekilde kırılmasına ve doğru pikselin doğru göze isabet etmesine neden oluyor. Çözünürlük ise 3D modunda 800x600 pikselden 400x600 piksele düşüyor. 3D resimlerde görüş açısı 90 derece civarına kadar oldukça iyi, bundan daha yüksek açılarda ise 3 boyut efekti kayboluyor. Normal 2 boyutlu ekranlara göre resim kalitesi daha az keskin ve berrak. Her ne kadar ekrana karşı açınızı değiştirseniz de ince detay dikey bulanıklıklar gözünüze çarpmaya devam etmekte. Buna rağmen özellikle filmlerin insanları bu teknolojiye çekeceğini tahmin ediyoruz.
Kolayca 3 Boyutlu baskı
Fujifilm3 boyut setini baskı servisi ile tamamına erdiriyor. Bu aşamada elde edilen iki resim satır satır ayrı olarak kağıda işleniyor. Bunun ardından mini mercekler sayesinde iki resmin birleşimi bir Lentikular yüzey tarafından oluşturuluyor. Baskı sonuçları gerçekten etkileyici bir 3 boyut algısı sunuyor, özellikle ön planda bulunan objelerde. 3D resimlerden uzaklaştığınız oranda resmi bozuk algılamaya başlıyorsunuz. Baskı servisinde sunulan baskı ölçüleri şu şekilde: 10x15 cm ve 13x18 cm.