Modern Linux dağıtımları, çok sayıda kullanıcıya hitap etmek için tasarlanmıştır. Bunun sonucu olarak da sınırlı kaynağı olan eski makineler ve sistemler için fazla şişkin olabiliyorlar. Eğer büyük bir RAM kaynağınız ve fazladan bir-iki çekirdeğiniz yoksa, bu dağıtımlar sizin için yüksek bir performans sunmayabilir. Neyse ki eski donanımların tekrar hayata dönmelerini sağlayan pek çok "hafif" dağıtım da bulunmakta.
Ancak hafif dağıtımlar ile çalışırken ortaya çıkan önemli bir eksik var. Bu dağıtımlar, sınırlı kaynak ile çalıştıklarından dolayı, sihirbazlar ve komut dosyaları gibi pek çok detayı devre dışı bırakıyorlar.
Bununla beraber bu dağıtımlar, eski donanımları kullanılabilir kılıyor ve hatta şu anda kullandığınız "yüklü" dağıtımların bile yerini alabilirler.
Bu yazımızda sizlere, hafif ama işini fazlasıyla iyi yapan 10 Linux dağıtımını tanıtmaya çalışacağız...
Absolute Linux
Slackware tabanlı Absolute Linux, masaüstü kullanım için tasarlanmış bir dağıtım. Ata dağıtımının aksine Absolute, ayarlamalar ve bakımı oldukça kolay gerçekleştirilir bir şekilde karşımıza çıkıyor. Günlük hayatta kullanılan kelime işlemciler, tarayıcılar, e-posta araçları, multimedya oynatıcılar ve benzeri pek çok uygulama ile beraber geliyor.
Metin tabanlı olmasına rağmen yükleyici oldukça düz ve takip etmesi kolay. 700 MB'ın biraz üstünde olan bu dağıtım, listemizdeki en ağır dağıtımlardan biri ve yükleme hızı, diğerlerine göre daha yavaş gözüküyor.
Ancak bir kez yüklendikten sonra, Absolute oldukça hızlı ve çevik. IceWM pencere yöneticisi ve diğer popüler uygulamalar için sahip olduğu alternatifler ile bu dağıtım, eski makineler için biçilmiş kaftan. Masa üstünde bulunan belgeler de kullanıcılara yardım ediyor.
Toutou Linux
Bu Fransız dağıtım, 180 MB'ın hemen üstünde ve çoğu popüler uygulama için alternatiflere sahip. Toutou, varsayılan olarak Fransızca ayarlanmış durumda yani yapmanız gereken ilk şey, tercih ettiğiniz dile ve zaman dilimine geçmek oluyor.
Dağıtım, yüklemenin ardından varsayılan OpenBox pencere yöneticisi ile varsayılan bir grafik sihirbaz sunuyor ve ayarlamaları yapmanıza yardımcı oluyor. Ne yazık ki, bu dağıtımda bazı ufak sorunlar bulunmakta ve arayüzün bir kısmı, İngilizce seçimine rağmen Fransızca olarak kalıyor ve bu da gezinmeyi biraz zorlaştırıyor.
Ayrıca Toutou'da otomatik olarak tarayıcı bulunmuyor; aralarında Opera ve Firefox'un da bulunduğu altı seçenekten birini yüklemeniz için seçenek sunuluyor.
Neredeyse her özelliğini kişiselleştirmeniz de mümkün. Bu özelliklerin arasında yükleme karakterleri, yazıcılar, scanner'lar, flash ve kablosuz sürücüler de bulunuyor ve bu işlem, masa üstünün sol üst kısmında bulunan Parameters simgesi aracılığı ile gerçekleştirilebiliyor.
CorePlus
En minimal ve en küçük Linux dağıtımlarından biri olan CorePlus, birkaç farklı seçenek şeklinde sunuluyor. En hafif sürüm sadece 15 MB iken, CorePlus sürümü yaklaşık olarak 75 MB. TinyCore sürümü sadece flwm pencere yöneticisi ile sunulmakta ancak CorePlus flwm, IceWM, JWM, FluxBox, Openbox ve Hackedbox arasından seçim imkanı tanıyor.
En son yayımlama, bir öncekine göre bazı kullanışlı güncellemeler sunmakta ve bunların arasında TinyCorePure64 sürümünde legacy-BIOS/UEFI multi-boot desteği de bulunmakta.
Bu minimalist dağıtım, çok sayıda uygulama sunmuyor ve sadece bir metin düzenleyici ve terminal ve bağlantınızı ayarlama imkanı sunuyor. Kontrol paneli, dağıtımın ayarlanabilir farklı alanlarına hızlı erişim sağlıyor. Multimedya codec'leri bulunmuyor ancak Apps olarak adlandırılan grafik paketi sayesinde daha fazla yazılım yüklemek de sorun olmuyor.
Lubuntu
Bu hafif dağıtım, muhtemelen tüm zamanların en kutuplaştırıcı Linux dağıtımının bir türevi. Lubuntu, çoğu modern dağıtımdan daha az kaynakla çalışan ancak en sevdikleri uygulamaların hepsinden de mahrum bırakmayan bir seçenek arayan kişiler için ideal.
Temel olarak netbooklar ve eski makineler için tasarlanmış olan dağıtım, LXDE çalıştırıyor ve kullanışlı araçlar ve özelliklerin yanı sıra pek çok ofis, internet, multimedya ve grafik uygulaması da sunuyor. Hafif bir dağıtım olması sebebiyle Lubuntu, hızlı ve enerji tasarruflu çalışmaya odaklanmakta. Mümkün olan her alanda daha az kaynak isteyen alternatif uygulamalara yönelinmiş durumda ve bunların arasında Abiword ve e-postalar için Sylpheed de bulunmakta.
Lubuntu, Ubuntu depoları ile uyumlu ve bu sayede fazladan binlerce pakete ulaşma imkanı sunuyor.
LXLE
Lubuntu üzerine kurulmuş olan LXLE, LXDE'ye önem veren bir diğer dağıtım. Her yayım, atasının LTS yayımına bağlı ve bu sayede uzun süreli donanım ve yazılım desteği garantileniyor. Eski makineleri hayata döndürmeyi amaçlayan bu dağıtım, kullanıma hazır bir masa üstü olarak tasarlanmış. Tasarım şekli ise, Windows kullanıcıları için hazır bir değişim olarak düzenlenmiş durumda.
Geliştiriciler, performansı arttırmak için gerekli olan tüm modlar ve değişimler için hatırı sayılır bir süre harcamışlar ve var olan düzinelerce duvar kağıdından da anlaşılabildiği üzere estetiğin önemi oldukça büyük.
LXLE, internet, ses ve video, grafik, ofis, oyun ve daha fazlasını içeren pek çok farklı alanda tam özellikli uygulamalara sahip. Ayrıca Weather utility ve Gigolo (uzak bağlantıları düzenleyen bir aksesuar) gibi kullanışlı pek çok aksesuar da dikkat çekiyor. Yüklenebilir Live imajlar olarak 32-bit ve 64-bit makineler için ulaşılabilir durumda olan LXLE, hemen herkesin seveceği bir dağıtım olacaktır.
MX Linux
Antix ve MEPIS topluluklarının ortak çalışması ile Debian Wheezy üzerine kurulmuş olan bu inanılmaz hızlı dağıtım, kendisini orta sıklet olarak tanımlamakta. MX Linux, ayarlamayı basitleştirmeyi ve standart bir masa üstü tecrübesi sunmayı hedeflemekte. Dağıtım, iki ISO seçeneği sunmakta: PAE ve 32-bit mimari için non-PAE. Bunların ikincisi, 3GB'ın altında RAM'e sahip olan cihazlar için önerilmiyor.
XFCE masa üstü ortamı tarafından güçlendirilen MX Linux, aynı zamanda birkaç yenilikçi ve bağımsız tasarlanmış parçaya da sahip. Bu parçaların arasında Whisker Menu ve Qupzilla tarayıcı da bulunmakta.
Her ne kadar masa üstü sade ve sıkıcı gözükse de, varsayılan çok sayıdaki uygulama seçeneği sayesinde diğer dağıtımlar ile arasındaki bu fark kapatılıyor. Hatta codec yüklemek, Flash ayarlarını yapmak Nvidia sürücülerini yüklemek gibi pek çok farklı işlem için özel araçlar da sunuluyor.
Porteus
Bu Slackware tabanlı dağıtım, USB bellek veya CD üzerinde çalışmak için tasarlanmış durumda ancak bir hard diske de kolaylıkla yüklenebilir. Sistem RAM'i üzerinden çalıştığı için oldukça hızlı.
Porteus'un özel avantajı ise, sıkıştırılmış bir halde bulunuyor ve dosya sistemini anlık olarak yaratıyor olması. Önceden yüklü olan uygulamaların dışında, dağıtım için bütün ek yazılımlar modüller halinde sunuluyor. Porteus'un modüler doğası da, bunları küçük ve yoğun bir hale getiriyor.
32-bit ve 64 bit makineler için sunulan bu dağıtım, ISO imajını indirirken kullanıcılara KDE4, LXQt, MATE ve XFCE arasından seçim imkanı sunuyor. Kullanıcılar, özel bir imaj yaratırken, Nvidia, AMD grafik kartları için sürücüler, tarayıcı ve istedikleri kelime işlemci ve benzeri tercihlerini ekleyebiliyorlar.
Porteus, kullanıcılara yardımcı olmak için çok sayıda belge de bulunduruyor.
Slitaz
Sadece 256 MB RAM ile bile çalışabilen bu dağıtım, OpenBox pencere yöneticisi ile hoş bir masa üstü deneyimi sunuyor. Slitaz, TazPanel gibi bazı özel araçları kullanıyor ve çeşitli özelliklerin ayarlanması için tek bir kontrol paneli sunuyor.
TazPanel sayesinde yazılımları yönetebiliyor, yazıcılar ve tarayıcılar gibi çeşitli donanımları ayarlayabiliyor, bootloader seçeneklerini değiştirebiliyor ve daha pek çok farklı işlem yapabiliyorsunuz. Ayarlanabilen her bir seçenek, Ayarlar, Donanım, Boot gibi farklı sekmelere ayrılmış durumdalar. Kullanması oldukça basit olan bu araç, çoğu kullanıcısının beğenisini kazanacaktır.
Birkaç farklı sürüm olarak sunulan dağıtımın en hafif sürümü yaklaşık olarak 20 MB RAM ile çalışıyor ancak grafik ortam sunmuyor. Slitaz, kullanmaya hazır bir FTP/web sunucusu ve FTP ve e-posta istemcilerini, internet tarayıcılarını ve modern bir masaüstü dağıtımda bulacağınız standart araçların tümünü sunuyor.
Vector Linux
Bu dağıtımı hemen her amaç için şekillendirebilirsiniz. Vector Linux, ev kullanıcıları için çok hızlı çalışan bir masa üstü seçeneği olabileceği gibi, bir sunucu veya ofis bilgisayarınız için bir kapı da olabilir.
Her ne kadar en son sürüm 2012'de sunulmuş olsa da, proje ölmüş değil ve Vector Linux 7.1'in RC1'ı 2014 yılında yayınlandı. Sitenin haberler sayfası bir süredir güncellenmemiş olsa da dağıtım halen hayatta gibi gözüküyor.
XFCE ile güçlendirilen ve sadece yükleme için olan Slackware tabanlı bu dağıtım, GTK+ uygulamalarını tercih ediyor gibi gözüküyor ancak grafik Gslapt paket yönetim aracı ile başka yazılımlar bulup yüklemeniz de mümkün. İlk olarak sadece 32-bit makinelere sunulmuş olsa da, sürüm 7'den beri 64-bit makineler için de yayınlanıyor.
Puppy Linux
Puppy Linux, düşük kaynaklara sahip eski makine ve sistemleri tekrar kullanılabilir yapmaya yarayan hafif bir dağıtım. Bu proje, 11 yılı aşkın bir süredir güzel, zarif ve hızlı sürümler sunmakta ve bunlar 200 MB'ın biraz altında olan yüklenebilir Live imajları olarak karşımıza çıkıyor.
Küçük boyutuna rağmen bu dağıtım uygulama dolu ve bunların bazıları, ekonominizi yönetmenizi sağlayan Homebank veya diskleri kataloglamaya yarayan Gwhere, Samba paylaşımlarını yönetmeye ve bir firewall kurmaya yarayan grafik araçlar gibi, oldukça alışılmadık uygulamalar.
Puppy Linux'un TahrPup sürümü, Ubuntu üzerine kurulmuş ve bu yüzden de Ubuntu'nun depoları ile uyumlu. Bu sayede kullanıcılara kullanmak için oldukça büyük bir kaynak sunulmuş oluyor. QuickPet aracı ile de en popüler uygulamaların bazıları kolaylıkla yüklenebiliyor.