Dosya sıkıştırma programları, neredeyse bilgisayarlar kadar uzun bir geçmişe sahiptirler. Bu programları kullanarak sabit diskinizdeki dosyaların büyüklüklerini azaltabilirsiniz.
Sıkıştırma programlarının amacı, dosyaların sabit disk üzerinde daha az yer kaplamamalarını sağlamaktır. Dosyaları sıkıştırmak, özellikle eskiden sabit disklerin kapasiteleri düşükken çok sık baş vurulan bir yöntemdi. Bu yöntemin günümüzde de popülerliğini korumasının nedeni ise, sabit diskte daha az yer kaplayan dosyalara duyulan ihtiyaç değil, dosyaları taşırken kullanılan ünitelerin sınırlı kapasitelerini daha iyi kullanabilmektir. Büyük dosyaları, 1.44 MB kapasiteli normal disketler ile bir bilgisayardan diğerine taşımak mümkün değildir. Bu durumda yapılması gereken, taşınacak dosyaların sıkıştırılmaları ve disketlere sığmalarının sağlanmasıdır.
Sıkıştırma işlemi, pek çok farklı türü olan sıkıştırma yazılımlarının yardımıyla gerçekleştirilir. İlk zamanlarda piyasada şimdikinden çok daha fazla sıkıştırma programı bulmak mümkündü. Bu da, ister istemez büyük bir karmaşaya yol açıyordu. Çünkü her program, sıkıştırma sırasında farklı bir dosya formatı kullanmaktaydı. Üstelik bir dosya formatı, farklı bir program ile açılamıyordu. Sonuçta programların bir kısmı yavaş yavaş ortadan kalktı ve geriye sadece birkaç sıkıştırma formatı kaldı. Günümüze kadar yaşayabilen en popüler sıkıştırma formatlarının başında ".arj", ".rar" ve ".zip" gelmektedir.
Boşluk Yaratmak
BOŞLUK YARATMAK
Sıkıştırılmış bir dosyayı, pek çok kez katlanmış bir kağıt parçası olarak düşünebilirsiniz. Muhtemelen iş yerinizdeki çekmeceleriniz, daha az yer kaplaması için bu şekilde katlanmış kağıt parçaları ile doludur. Bilgisayardaki sıkıştırma işlemi de tam olarak buna benzer. Katlanmış bir kağıt parçası iş yerinizdeki masanızda nasıl daha az yer kaplıyorsa, sıkıştırılmış bir dosya da bilgisayarnızda daha az yer kaplayacaktır.
Sıkıştırılmış bir dosyanın içeriğini görmek de, katlanmış bir kağıdın içeriğini görmek gibidir. Kağıtta neler yazdığını görmek isterseniz, katlanmış olan kağıdı açmanız gerekir. Aynı durum dosyalar için de geçerli. Sıkıştırılmış bir dosyanın açılması, sıkıştırma işleminin tersine çalışması ile mümkündür.
Sıkıştırma işlemini bilgisayarınızdaki herhangi bir dosya için yapabilirsiniz. Tek bir dosyayı veya birden fazla dosyayı aynı anda bu yöntem ile sıkıştırmanız mümkün. Birden fazla dosyayı sıkıştrırsanız, dosyaların tümü tek bir ".zip" dosyası haline gelir ve daha az yer kaplarlar.
".zip" uzantılı dosya içerisinde yer alan sıkıştırılmış bir dosyayı açmak isterseniz, öncelikle zip dosyasını açmanız gerekir. Bu işlem, standart bir dosyayı açmaktan daha farklı değildir. Ancak sıkıştırılmış dosyayı açmak, normal bir dosyayı açmaktan daha uzun sürer.
Küçük Daha İyidir
KÜÇÜK DAHA İYİDİR
Sıkıştırma programlarını, artık işinize yaramayan ama atmaya kıyamadığınız programlarınız, belgeleriniz veya eski oyunlarınız için de kullanabilirsiniz. Böylece hem bu dosyaları kaybetmemiş olacaksınız; hem de dosyaların sabit diskinizde daha az yer kaplamalarını sağlayacaksınız.
Internet üzerinde bulacağınız pek çok dosya da, yer kaplamamaları ve daha hızlı bir şekilde indirilebilmeleri için zip formatında sıkıştırılırlar. Bu dosyaları açmak için en temel ihtiyacınız, WinZip adlı küçük sıkıştırma programıdır. WinZip, aslında Windows XP'de de bulunan sıkıştırma yöntemleri konusunda ustalaşmış bir programdır ve yıllardır varlığını sürdürmektedir.
Winzip ve Windows XP
WINZIP VE WINDOWS XP
Eğer dikkatli birisiyseniz, neredeyse tüm bilgisayarlarda WinZip programının bulunduğunu fark etmişsinizdir. WinZip, Windows işletim sistemi ile mükemmel bir uyum içinde çalışır ve tüm sıkıştırma ihtiyaçlarınızı kolaylıkla karşılayabilir.
Programı yükledikten sonra herhangi bir dosyaya sağ tıkladığınızda, açılan menüde WinZip komutlarının da yer aldığını göreceksiniz. Bu sayede bir dosyayı kolaylıkla sıkıştırabilir veya sıkıştırılmış dosyaları hızla açabilirsiniz.
Windows XP'nin sıkıştırma özelliği de benzer şekilde çalışır. Bir dosyaya sağ tuş ile tıklayın ve açılan menüden "Gönder" satırının üzerine gelin. Kısa süre sonra "Sıkıştırılmış klasör" seçeneğini göreceksiniz. Bu seçeneğe tıkladığınız an, dosyanız da ".zip" uzantısıyla sıkıştırılacaktır.
Windows XP ve WinZip programları tarafından oluşturulmuş dosyaların hepsi, birbirleri ile uyumludur. Başka bir deyişle yaratılan zip dosyası, hangi programla yaratılmış olursa olsun aynı yapıya sahip olacaktır. Windows XP ile oluşturulan bir zip dosyasını WinZip ile açabilirsiniz. Aynı şekilde farklı bir bilgisayarda WinZip ile oluşturulmuş bir zip dosyası, Windows XP ile kolayca açılabilir.
Bu noktada bilmeniz gereken, siz bir dosyayı sıkıştırdığınızda o dosyanın orijinal konumundan silinmeyecek olduğudur. Örneğin "enter.doc" dosyasını sıkıştırdığınızda, bu dosya ".zip" uzantılı yeni bir dosya içerisine kopyalanır. Ancak asıl dosya olduğu yerde kalır. Bu yüzden sıkıştırma işlemi tamamlandığında orijinal dosyayı silmeniz gerekecek.
WinZip programı ile sıkıştırılmış dosyaları gözden geçirebilir, açabilir veya yeni dosyaları sıkıştırabilirsiniz. Böylece birçok farklı zip dosyası oluşturma ve sabit diskinizde boş alan kazanma şansına da sahip olacaksınız.
Eğer bir zip dosyasına artık ihtiyacınız olmadığını düşünürseniz, bu dosyayı normal bir dosya siler gibi silmeniz mümkün. Sadece silmek istediğiniz zip dosyasını seçin ve klavyedeki "Del" tuşuna basın. İşte, dosyanız silindi bile...
WinZip programı, kendi özel penceresinin içerisinde çalışmaktadır. Bu pencere, pek çok farklı ayar seçeneğini içerir. Örneğin WinZip, sıkıştırma oranını belirlemenize izin verir. İsterseniz küçük bir sıkıştırma oranı seçebilir ya da maksimum sıkıştırma seçeneğini tercih edebilirsiniz. Ayrıca WinZip ile sıkıştırılan dosyanın orijinal konumundan silinmesini sağlamanız da mümkün. Tabii bunu yapabilmek için öncelikle ayarlar konusunda tecrübe kazanmanız gerekecek.
Windows XP'nin sıkıştırma özelliği ise, WinZip'e oranla çok daha basittir. Tabii sunulan ayar seçenekleri de, WinZip ile karşılaştırıldığında oldukça zayıf kalır. Örneğin Windows XP ile sıkıştırma oranını belirlemeniz pek de mümkün değildir.
Kendiliğinden Açılan Winzip Dosyaları
KENDİLİĞİNDEN AÇILAN WINZIP DOSYALARI
WinZip tamamen dosya sıkıştırıra konusu üzerine geliştirilmiş bir program olduğu için, kendiliğinden açılan dosyalar oluşturmak gibi ek özellikler de sunmaktadır. Peki ama bir dosyanın kendiliğinden açılması ne anlama geliyor?
Windows 98 gibi eski işletim sistemleri, kendi dosya sıkıştırma uygulamasına sahip değildirler. Eğer Windows 98 kullanıcısıysanız, zip dosyalarını açmak içim mutlaka bir sıkıştırma programına sahip olmanız gerekli. İşte, kendiliğinden açılabilen dosyaların önemi de bu noktada ortaya çıkıyor.
Kendiliğinden açılabilen bir zip dosyanın simgesi üzerine çift tıklandığında, bilgisayarda WinZip programı yüklü olmasa bile dosya içeriğine ulaşmak mümkündür. Bu sayede WinZip programı kullanmayan arkadaşlarınıza sıkıştırılmış dosyalar gönderebilirsiniz. Kendiliğinden açılma özelliğine sahip bir dosya, tüm işletim sistemleri altında hiçbir sorun yaşanmadan açılabilirler.
Bu özelliğin Windows XP için pek de önemli olmadığı söylenebilir. Çünkü daha önce de söylediğimiz gibi, Windows XP kendi sıkıştırma uygulamasına sahiptir ve normal bir zip dosyasını da herhangi bir programa ihtiyaç duymadan açabilir.
Sıkıştırma Oranları ve Dosyalar
SIKIŞTIRMA ORANLARI VE DOSYALAR
Biraz da işin teknik yanından bahsedelim. Her dosya için sabit bir sıkıştırma oranı yoktur. Bu; farklı formattaki dosyaların farklı yöntemler kullanılarak sıkıştırılacağı anlamına gelmektedir. Örneğin ".doc" ve ".txt" uzantılı dosyalar sıkıştırdıklarında, boyutları yaklaşık olarak 20 kat azalmış olur. ".bmp" uzantılı resim dosyaları sıkıştırdığında yaklaşık olarak 5 kat daha az yer kaplarlar. Ancak ".jpg" ve ".mp3" gibi zaten sıkıştırılmış olan dosyalarda büyük değişikler meydana gelmeyecektir. Zaten sıkıştırılmış olan bu dosyalar zip'lendiğinde, ortaya sadece çok ufak farklılıklar çıkar.
Eski İşletim Sistemleri ve Sıkıştırma
ESKİ İŞLETİM SİSTEMLERİ VE SIKIŞTIRMA
Daha önce de bahsettiğimiz gibi Windows XP, WinZip programının temel özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Fakat eğer bilgisayarınızda daha eski bir işletim sistemi, örneğin Windows 98 yüklü ise bu temel özelliklerden mahrumsunuz demektir. Bu durumda sabit diskinize WinZip gibi bir program kurmanız şarttır. Programı internetten (www.winzip.com) ya da bilgisayar dergilerinin CD'lerinden edinebilirsiniz.
Diğer Sıkıştırma Programları
DİĞER SIKIŞTIRMA PROGRAMLARI
Sıkıştırma işlemi için kullanabileceğiniz tek alternatif WinZip değildir. WinRAR, WinARJ, WinACE ve Stuffit gibi sıkıştırma programlarından yardım alma şansına da sahipsiniz. Sıkıştırma işlemini farklı dosya formatları (rar ya da arj gibi) kullanarak gerçekleştiren bu programlar, temelde WinZip ile aynı görevi üstleniyorlar.
Bazı programlar, birden fazla dosya sıkıştırma formatını tanıyabilirler ve bu dosyaları açabilirler. Örneğin WinZip ile ".arj" uzantılı sıkıştırılmış dosyalarını açabilirsiniz. Aynı şekilde WinRAR da, ".zip" uzantılı dosyaları açmak için kullanılabilir. Ancak en doğrusu, bir dosya formatını açmak için o formatla doğrudan ilişkili olan programı kullanmaktır. Bu yüzden, sahip olduğunuz sistemde birden fazla sıkıştırma programı bulundurmanızda büyük yarar var.
Sıkıştırma Programları ile Dosyları Küçültmek
BİLGİ: SIKIŞTIRMA PROGRAMLARI İLE DOSYALARI KÜÇÜLTMEK
Dosyalarınız, sıkıştırma programları sayesinde silinmeden ve bozulmadan "paketlenirler" ve böylece boyutlan da küçültülmüş olur. MP3 gibi sıkıştırma formatlarından farklı olarak, burada bahsedilen yöntem ile sıkıştırılan dosyalarda kalite kaybının oluşması riski yoktur. Sıkıştırma programlan mümkün olan en yüksek seviyede sıkıştırma sağlarlar ve kaliteyi bozacak sınıra geldiklerinde sıkıştırma İşlemine devam etmezler.
Bilgi: Temek Sıkıştırma Formatları
BİLGİ: TEMEL SIKIŞTIRMA FORMATLARI
Birçok farklı program, sıkıştırma işlemi İçin farklı dosya uzantılarını kullanır. Bu uzantılara bakarak sıkıştırılmış dosyanın hangi programla oluşturulduğunu anlayabilirsiniz.
- .zip - WinZip
- .rar (Rxx) - WinRAR
- .ace(Axx)-WinACE
- .sit- Aladdİn Expanderya da Stuffit
- .arj (xxx) - WinARJ ya da WinZip
xx = Sıkıştırılmış bir dosya, İsteğe göre birkaç küçük dosyaya bölünebilir, örneğin WinRAR programı ile böyle bir dosya serisi oluşturduysanız, İlk dosya İçin ".rar", İkinci dosya İçin ".r01w, üçüncü dosya için ".r02" uzantısı kullanılacaktır. Uzantılarda kullanılan rakamlar, dosya sayısına göre daha da artabilirler.