Amazon yağmur ormanlarının derinliklerinde, daha önce duyulmamış garip bir "şarkı" bilim insanlarını yeni bir kuş türüne yönlendirdi. Brezilyalı bilim insanları, Batı Amazonya'daki Serra do Divisor'un dağ ormanlarında, 75 yılı aşkın süredir bu bölgede tanımlanan ilk yeni kuş türünü keşfetti. Ancak bu sevimli ve şaşırtıcı derecede uysal yaratık, ornitologlara kötü şöhretli, soyu tükenmiş Dodo kuşunu hatırlatıyor.
Yeni tür olan cüce maskeli tinamu (Tinamus resonans), tahmini 2106 bireyden oluşan küçük bir popülasyona sahip. Brezilyalı bilim insanları, kuşu ilk kez 2021'de bu uzak bölgeyi keşfederken duydu. Duydukları tuhaf, yankılanan ses bir tinamuya benziyordu, ancak bilinen hiçbir türe ait değildi.
Ekip, yoğun bitki örtüsü ve engebeli arazi nedeniyle kuşu görme girişimleri başarısız olsa da, yıllar geçtikçe aynı ürkütücü şarkıyı hep aynı dağ yamaçlarında tespit etti. Kuşun yüksek sesli ötüşü, araştırmacılar için alışılmadık ve aldatıcı bir özelliğe sahipti. Araştırmacılar, kuşun sesinin orman zemininde belirgin bir şekilde yayılması nedeniyle, sesin uzaklığını ve yönünü algılamakta oldukça zorlandıklarını belirtiyor.
Klonlanmış bir sesle gelen keşif
Kasım 2024’te, dijital olarak sentezlenmiş bir ses kaydının çalınması, iki kuşun görüş alanına girmesini sağladı. Daha sonraki araştırmalar, bu sıra dışı kuşun yeni bir tür olduğunu kanıtladı. Cüce maskeli tinamu’nun, Yeni Zelanda'da nesli tükenen dev kuş moa'nın yaşayan en yakın akrabalarını içeren Tinamidae familyasının bir parçası olduğu söyleniyor.
Ancak akrabalığına rağmen bu tinamu bir dev değil. Yaklaşık olarak bir tavuk büyüklüğünde olan kuşun karakteristik özellikleri arasında tarçın rengi tonlarında tüyleri, yuvarlak gövdesi, ince boynu ve koyu bir çizgiyle süslenmiş büyük, boncuk gözleri bulunuyor. Diğer Tinamus türleri gibi, yetenekli bir uçucu değil ve zamanının çoğunu orman zemininde dolaşarak geçiriyor.
Başlangıçta yakalanması zor olsa da, araştırmacılar kuşun insan varlığından kayda değer ölçüde etkilenmediğini fark etti. Araştırmacılar, bu türün insanlarla doğrudan karşılaştığında herhangi bir kaçınma davranışı göstermediğini ve şaşırtıcı derecede uysal göründüğünü gözlemledi. Kuşlar, insanları potansiyel yırtıcı olarak algılamıyor gibiydi. Ayrıca, orman zeminindeki açık alanlardan yavaşça ve herhangi bir teyakkuz işareti göstermeden geçerken de görülmüş olmaları, diğer tinamuların tipik temkinli tepkileriyle tam bir tezat oluşturuyor.
Dodo benzerliği: Gelecek için tehlike çanları
Araştırmacılar, yeni türün davranışının Dodo kuşu ile çarpıcı bir benzerlik taşıdığına dikkat çekiyor. Cüce maskeli tinamu, yerde yaşıyor, insanlara karşı naif ve potansiyel yırtıcılardan doğal olarak korkmuyor. Bunların hepsi, 17. yüzyılda Avrupalıların Mauritius’a gelmesiyle Dodo kuşunun neslinin tükenmesine yol açan özelliklerdi.
Şimdilik, bölgenin uzak ve büyük ölçüde ıssız olması nedeniyle tinamunun bu uysal davranışı büyük bir sorun yaratmıyor. Ancak ne yazık ki, yağmur ormanlarının ekonomik kalkınmaya açılması yönündeki planlarla birlikte bu durum yakında değişebilir.
Çalışmanın baş yazarı Luis Morais, “Kuşun davranışı, nesli tükenmiş Dodo’nun tarihi anlatılarını yansıtıyor ve tükenme riski de aynı derecede gerçek” uyarısında bulundu. Bu keşif, Avustralya’da devam eden biyoçeşitlilik krizine rağmen, bazı nadir türlerin korunmuş bölgelerde hala sağlıklı popülasyonlara sahip olabileceğinin de bir göstergesi.