Çamaşır yıkama, modern hayatın bir gerekliliği olarak her gün yapılan işlerden biri. Ama bazen istemeden kıyafetlerimizin küçülmesine, ya da halk diliyle “çekmesine” neden olabiliyor.
Çamaşır yıkama işini modern teknoloji sayesinde kolaylaştırabilsek de, yanlış bir hareket veya yanlış bir ayar sonucunda en sevdiğimiz kıyafetler de bir anda kullanılamaz hale gelebiliyor. Peki bu kıyafetlerin küçülmesini engellemek veya küçülen kıyafetleri eski haline getirmek mümkün mü? Swinburne Teknoloji Üniversitesi'nden, Swinburne-CSIRO Kompozit Katkı Maddesi Üretimi Ulusal Test Laboratuvarı Direktörü olan Nisa Salim, bu konuda önemli ipuçları veriyor. Salim, tekstil liflerinin bilimini daha iyi anlamanın, yalnızca kıyafetlerin küçülmesini önlemekle kalmayıp, bazen çamaşır kazası sonucu sıkça giydiğiniz giysilerinizi “kurtarabilmenize” de yardımcı olacağını belirtiyor.
Salim, aşırı çekmeyi tamamen geri almanın mümkün olmadığını kabul ediyor, ancak yine de kaybedilen bedenin bir kısmını geri kazanmanın ve giysiyi yeniden giyilebilir hale getirmenin bazı yolları olduğunu vurguluyor. Ama önce şuna cevap vermeliyiz: Kıyafetlerin neden küçüldüğünü tam olarak nasıl açıklayabiliriz?
Kıyafetler neden “çekiyor?”
Bunun yanıtı, aslında tekstil liflerinin yapısına dayanıyor. Pamuk veya keten gibi selüloz bazlı kumaşlarda, liflerin orijinal halleri düzensiz ve buruşuk bir yapıya sahip. Salim, bu bitkilerin liflerinin doğal olarak sarmal ve kıvrımlı şekillerde olduğunu ifade ediyor. Giysi haline gelmeden önce bu lifler düzleştirilip düzenlense de, sıcaklık, nem veya fazla hareket gibi faktörler bu yapıları bozarak liflerin orijinal hallerine geri dönmelerine yol açıyor.
Çamaşır yıkama sırasında sıcak su, bu sürecin hızlanmasına neden oluyor. Liflerin enerji seviyesini artıran sıcaklık, onları daha fazla hareket etmeye zorluyor. Bu, lifleri bir arada tutan hidrojen bağlarını zayıflatıyor. Ayrıca, selüloz bazlı kumaşlar suyu çekiyor, bu da liflerin şişmesine ve daha esnek hale gelmesine sebep oluyor. Çamaşır makinesindeki dönme hareketi, bu durumu pekiştiriyor. Tüm bu faktörler, kumaşın gevşemesine ve giysinin daha kısa hale gelmesine neden olabiliyor.
Diğer kumaş türleri de farklı şekilde etkilenebiliyor. Örneğin yün, keratin adı verilen bir maddeyle kaplanmış bir tür kıl. Salim, yıkama sırasında bu keratin hücrelerinin açıldığını ve liflerin birbirine dolanarak keçeleşmesine neden olduğunu belirtiyor. Bu da giysinin daha yoğun ve küçük hissetmesine yol açıyor.
Küçülen kıyafetleri kurtarmak mümkün mü?
Ancak, kıyafetlerinizi kurtarmak için bir çözüm var: Salim, yıkanmış ve çekmiş giysilerinizi eski haline getirmek için basit bir yöntem öneriyor: "Saç kremi veya bebek şampuanı kullanarak, ürünü ılık suya karıştırıp hafifçe batırabilirsiniz." Ardından, kumaşı dikkatlice eski boyutuna getirmeli ve düz bir şekilde veya hafifçe gergin bir şekilde kurutmalısınız. Salim, bunun işe yaradığını çünkü saç kremlerinin, yüzey gerilimini azaltan katyonik yüzey aktif maddeler içerdiğini söylüyor. Bu maddeler, kumaşın daha esnek hale gelmesini ve liflerin birbirine dolanmasını engelliyor.