Yeni bir araştırma, sigara içmeyenlerde akciğer kanserinin gelişiminde hava kirliliğinin önemli bir rol oynayabileceğini gözler önüne seriyor ve hastalığın sadece "sigara içenlerin hastalığı" olduğu algısını derinden sarsıyor.
Nature dergisinde yayımlanan çalışma, sigara geçmişi olmayan kişilerde akciğer kanserine yol açan çeşitli genetik değişimlere odaklanıyor. Araştırmacılar, bu mutasyonların ardında hava kirliliğinin kritik bir tetikleyici olabileceğine işaret ediyor.
Araştırma ekibi, dikkat çekici bir veri kümesini mercek altına aldı: Afrika, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da, hava kirliliği seviyeleri farklılık gösteren 28 ayrı bölgede yaşayan, sigara içmeyen 871 kişiden alınan akciğer tümörleri incelendi. Tümör örneklerinde yapılan detaylı genom dizilimi sayesinde, DNA'daki mutasyon örüntüleri adeta bir "moleküler parmak izi" gibi ortaya çıkarıldı. Bu izler, geçmişte maruz kalınan kimyasal maddelerin veya kirleticilerin hücreler üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor.
Bilim insanları, bu genetik bulguları uydu ve yer tabanlı ölçüm cihazlarıyla toplanan kapsamlı hava kirliliği verileriyle birleştirdiğinde şaşırtıcı bir sonuca ulaştı. Sigara içmeyen bireylerde, yüksek düzeyde ince partikül madde (PM2.5) maruziyetinin, akciğer tümörlerinde çok daha fazla genetik mutasyona neden olduğu belirlendi.
Daha da önemlisi, tespit edilen bu mutasyonların rastgele olmadığı anlaşıldı. Çalışma, kanserin doğrudan gelişimini tetikleyen "sürücü mutasyonların" hava kirliliğine maruz kalan grupta belirgin şekilde arttığını gösterdi. Henüz hava kirliliğine özgü kesin bir kanser mutasyon izi tanımlanamamış olsa da, hava kirliliği verileriyle bu mutasyonların varlığı arasındaki güçlü ilişkinin kurulması, gelecekteki araştırmalar için kritik bir adım niteliğinde.
Sigara ve yaşlanmayla ortak genetik izler
Araştırmanın belki de en çarpıcı bulgularından biri, hava kirliliğine bağlı bazı mutasyon örüntülerinin, sigara içenlerde sıkça görülen mutasyonlara neredeyse birebir benzerlik göstermesi. Özellikle belirli bir mutasyonun, yoğun hava kirliliğine maruz kalan bireylerde yaklaşık dört kat daha fazla görüldüğü tespit edildi. Ayrıca, yaşlanmayla ilişkilendirilen bir başka mutasyon örüntüsünde ise %76'lık bir artış gözlemlendi.
Bu bulgular, kirli havaya uzun süreli maruz kalmanın, hücresel düzeyde sigara içmeye veya doğal yaşlanma sürecine benzer zararlar verebileceğini düşündürüyor. Hava kirliliğinin insan sağlığına zararlı olduğu uzun süredir biliniyor olsa da, bu çalışma, genetik düzeydeki derin etkilerini ortaya koyarak riskin ciddiyetini çok daha net bir şekilde gözler önüne seriyor.