Füzyon enerjisinin sırlarını çözmeye çalışan bilim insanları, yapay zeka sayesinde şimdiye kadar karşılaştıkları en büyük zorluklardan birinin üstesinden gelmenin bir yolunu bulduklarını söylüyorlar.
Nükleer füzyon onlarca yıldır neredeyse sınırsız bir temiz enerji kaynağı olarak övülüyor ve iklim krizine karşı önemli bir çözüm seçeneği olabilir. Ancak uzmanlar füzyon enerjisini yalnızca birkaç saniye sürdürmeyi başardılar ve son derece karmaşık süreçteki istikrarsızlıklar da dahil olmak üzere hala pek çok sorunla karşılaşıyorlar.
Füzyon enerjisine ulaşmanın birkaç yolu bulunuyor, ancak bunların en yaygını, girdi yakıtı olarak hidrojen türevlerinin kullanılması ve tokamak olarak adlandırılan çörek şeklindeki bir cihazda maddenin çorbaya benzer bir hali olan bir plazma oluşturmak için sıcaklıkların olağanüstü yüksek seviyelere yükseltilmesi.
Ancak “yırtılmaya” ve makinenin plazmayı kontrol altında tutmak için tasarlanmış güçlü manyetik alanlarından kaçmaya karşı oldukça hassas olan bu plazmanın kontrol altında tutulması gerekiyor.
Princeton Üniversitesi ve Princeton Plazma Fizik Laboratuvarı’ndan araştırmacılar, Nature dergisi aracılığıyla bu potansiyel istikrarsızlıkları tahmin etmek ve bunların gerçek zamanlı olarak meydana gelmesini önlemek için yapay zekayı kullanmanın bir yolunu bulduklarını bildirdiler.
Ekip, deneylerini San Diego’daki DIII-D Ulusal Füzyon Tesisinde gerçekleştirdi ve yapay zeka kontrolörlerinin potansiyel plazma yırtılmasını 300 milisaniyeye kadar önceden tahmin edebildiğini buldu. Princeton sözcüsü, “Deneyler, uzun süredir füzyon enerjisini engelleyen geniş bir yelpazedeki plazma kararsızlıklarını çözmek için yapay zekanın kullanılmasına yönelik bir temel sağlıyor” dedi.
Princeton Üniversitesi'nde makine ve havacılık mühendisliği profesörü ve çalışmanın yazarı Egemen Kolemen, CNN ile yaptığı görüşmede “Bu, en büyük engellerden biri, yani aksaklıklardan biri ve herhangi bir reaktörün yıllarca sorunsuz bir şekilde 7/24 çalışmasını istiyorsunuz” dedi ve ekledi: “Ve bu tür kesintiler ve istikrarsızlıklar çok sorunlu olabilir, bu nedenle bunun gibi çözümler geliştirmek, bu makineleri herhangi bir sorun olmadan çalıştırabileceğimize olan güvenlerini artırıyor.”
Füzyon enerjisi nedir?
Füzyon enerjisi, Güneş’in ve diğer yıldızların güçlerini aldığı süreç ve uzmanlar on yıllardır Dünya’da bu konuda uzmanlaşmaya çalışıyor. Bu enerji, genellikle normalde birbirini iten iki atomun kaynaşmaya zorlanmasıyla elde edilir. Bu, atomların parçalanmasına dayanan, günümüzde yaygın olarak kullanılan nükleer fizyonun tam tersidir.
Bu ayın başlarında İngiltere'nin Oxford kenti yakınlarındaki bilim insanları ve mühendisler, yalnızca 0,2 miligram yakıt kullanarak beş saniye boyunca 69 megajul füzyon enerjisini sürdürerek yeni bir nükleer füzyon enerji rekoru kırdılar. Bu, aynı süre boyunca yaklaşık 12.000 haneye elektrik sağlamaya yetiyor.
Ancak bu deney yine de girdi olarak ürettiğinden daha fazla enerji kullandı. Kaliforniya’daki başka bir ekip de, Aralık 2022’de “ateşleme” adı verilen bir süreçte net miktarda füzyon enerjisi üretmeyi başardı. O günden bu yana ateşleme sürecini üç kez başarıyla tekrarladılar.
Yine de, bütün bu umut verici ilerlemelere rağmen, füzyon enerjisinin ticari olarak kullanılabilir hale gelmesi için daha çok fazla çalışma yapılması gerekiyor. Özellikle bu enerji üretme yöntemini iklim krizine karşı kurtarıcı olarak görüyorsak, bu on yıl içerisinde kirliliğin azaltılmasının zorunlu olduğu vurgulanıyor.