Bilim dünyasının kalbi sayılan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN, tarihinde bir ilke imza atarak kapılarını özel sermayeye açıyor. İsviçre merkezli enstitü, yeni nesil parçacık hızlandırıcısı olması planlanan Geleceğin Döngüsel Çarpıştırıcısı (FCC) projesi için teknoloji dünyasının dev isimlerinden tam 1 milyar dolarlık devasa bir bağış sözü aldı.
Bu hamleyle birlikte CERN, kuruluşundan bu yana ilk kez sadece üye devletlerin bütçeleriyle değil, milyarder girişimcilerin vizyoner desteğiyle de şekillenecek bir sürece giriyor. Bağışçı listesinde Google’ın eski CEO’su Eric Schmidt’ten Sergey Brin’e, Ferrari’nin başındaki John Elkann’dan Fransız iş insanı Xavier Niel’e kadar tanıdık isimler bulunuyor.
Mevcut Büyük Hadron Çarpıştırıcısı LHC'nin halefi olarak tasarlanan bu yeni devasa makine, yaklaşık 91 kilometrelik bir halka uzunluğuna sahip olacak. Bilim insanları, 2012 yılında Higgs Bozonu’nun keşfiyle çığır açan eski sistemin ötesine geçerek, evrenin temel yasalarına dair henüz yanıtlanmamış soruları bu yeni düzenekle çözmeyi hedefliyor. Projenin ilk aşamasının maliyeti yaklaşık 17 milyar doları bulurken, inşaatın tamamlanıp sistemin devreye alınması 2040’lı yılların ortalarını, tüm fazların bitmesi ise 2070’leri bulacak gibi görünüyor.
Evrenin sırlarına özel yatırım
CERN Genel Direktörü Fabiola Gianotti, kişisel bağışçıların böylesine sıra dışı bir araştırma aracı için ortaklık kurma isteğini “tarihi bir an” olarak tanımlıyor. Gianotti’ye göre bu destek, insanlığın evreni anlama çabasında dev adımlar atmasını sağlarken, gelecek nesil bilim insanlarının da önünü açacak. Bağışçılar arasında yer alan Eric Schmidt ise konuya sadece temel fizik penceresinden bakmıyor; bu projenin tıp, bilişim ve sürdürülebilir enerji gibi alanlarda topluma fayda sağlayacak yeni teknolojiler doğuracağına inanıyor. Schmidt, projenin sadece bilimsel bir keşif aracı değil, aynı zamanda yeni nesil problem çözücülerin yetişeceği bir okul olduğunu savunuyor.
Şu an için her şey kağıt üzerinde ve büyük bir heyecan dalgasıyla ilerlese de projenin önünde hala resmi engeller var. CERN’e üye olan devletlerin bu devasa yatırımı onaylaması için 2028 yılına kadar süreleri bulunuyor. Eğer beklenen onaylar alınırsa, milyarderlerin desteğiyle inşa edilecek olan bu dev yapı, önümüzdeki yarım yüzyıl boyunca insanlığın en büyük teknolojik girişimlerinden biri haline gelecek.
Özel sektörün bu denli büyük bir bilimsel projeye dahil olması, gelecekte kamu ve özel teşebbüs ortaklığında yapılacak diğer büyük bilimsel keşifler için de önemli bir örnek teşkil ediyor.