Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından deprem izolatörü aramalarının Google'da hızla tırmanışa geçtiği görülüyor. Peki, bu sistem nedir ve ne vaadediyor? Hakkında neler biliniyor? Birlikte bakalım...
Yüksek katlı binalarda sismik kuvvetlerden kaynaklanan hasarları önlemek için deprem izolasyonu (temel izolasyonu) sistemi kullanılabiliyor. Deprem izolasyonu sisteminde, alt yapı ile üst yapı arasına süspansiyon veya bir dizi taşıyıcı yatak yerleştiriliyor. Sismik kuvvetler nedeniyle yer sallandığında süspansiyon, zeminden üst yapıya kuvvet aktarımını engelliyor ya da azaltabiliyor.
Deprem izolatörü nedir?
Deprem izolatörleri, enerjiyi emecek ve bina üzerinde sönümleme etkisi yaratacak şekilde tasarlanmıştır. Bu sistem ile elde edilen yapıya esneklik kazandırıldığı için binalar deprem kaynaklı hareketlere maruz kalmaz. Bu yöntem 1900'lerde kullanılmaya başlandı ama 1970'lerde sismik dayanıklı bina tasarımında pratik bir aşamaya ulaştı.
Sağlık Bakanlığı Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü'nün bir açıklamasında sismik izolasyon için şu tanımlama vardı: "Sismik izolasyon, yapının dayanım kapasitesini artırmak yerine binaya gelen sismik enerjiyi sönümleyerek ya da binaların periyodunu uzatarak deprem yüklerini azaltma esasına dayanan bir tasarım yaklaşımı olarak tanımlanabilir. Deprem sırasında ve sonrasında verilmesi gereken sağlık hizmeti göz önünde bulundurulduğunda, sağlık tesisleri için deprem izolatörleri hayati rol oynuyor"
2021 tarihli yazıda şu bilgiler de var:
Deprem izolatörü yerleştirilen hastane binaları o kentin en güvenilir yapıları arasında yer alıyor. 2020 yılının Ocak ayında Elazığ’da yaşanan depremde zemininde 872 adet sismik izolatör bulunan Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi, deprem anında tüm operasyonel faaliyetlerine devam etti, hasar almadı. Yine geçtiğimiz yıl Ekim ayında, Seferihisar merkezli İzmir’i etkileyen, can kayıplarının yaşandığı 6,6 büyüklüğündeki depremde 1.031 adet sismik izolatör yerleştirilen inşaatı devam eden Bayraklı Şehir Hastanesi de bir hasar görmedi.
Geleneksel yüksek yapılarda temel, rijit olarak inşa edilir. Yani bir deprem anında zeminden yapıya yük aktarımı nedeniyle üst yapı da temel ve toprakla birlikte hareket eder. Yer değiştirme, binanın üst kısımlarında daha fazla olacaktır ve bu binanın yüksekliğinin 2/3'üne kadar ulaşır. Yapı rijit olduğundan dolayı, deprem kaynaklı yanal kuvvetler hasarlara neden olabilir ve hatta binaların çökmesine (rezonans) neden olabilir.
Deprem kuvvetleri kontrol edilemeyeceği için, yapıyı esnek hale getirmek, binaları sismik kuvvetlerden korumanın daha iyi bir yoludur. Bu, yapının temeline deprem izolatörleri yerleştirilerek gerçekleştirilir. Bu izolatörler, yer hareketinden dolayı yapı üzerinde oluşan yanal kuvvetler üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Zemin ve alt yapı sismik kuvvetlerle hareket eder ve izolatör alt yapı ile üst yapı arasında esneme sağlar.
Bu sayede üst yapı depremden daha az etkilenir. Temel izolasyonu, yapının rijitliğini etkili bir şekilde azaltır ve yapının üzerindeki atalet kuvvetlerini azaltır. Ayrıca deprem kuvvetinin doğal frekansını da düşürür ve rezonans oluşumunu engeller.
Rijit bir temele sahip olan yapı sıfır doğal periyoda sahip olacaktır. Yer hareket ettiğinde, yapı üzerinde yer ivmesine eşit olan ivme oluşur. Burada zemin ile yapı arasındaki göreli yer değiştirme sıfır olacaktır. Ancak esnek yapıda (deprem izolatörleri kullanılan yapılar) doğal periyod sonsuzdur. Bu nedenle, yer hareket ettiğinde yapı üzerinde herhangi bir ivme oluşmaz ve göreli yer değiştirme, zemin yer değiştirmesine eşit olacaktır.
Deprem izolatörü kullanmanın avantajları neler olabilir?
Deprem izolatörü kullanmanın şu olası faydaları sıralanıyor. Tabi ki bu konuyu mutlaka bir uzmana danışmak önemli:
- Temel izolasyonunun sağlanması, depreme dayanıklı bir bina inşa etmenin etkili bir yolu olabilir.
- Binaların içindeki mülklerin zarar görmesini önleyebilir.
- Yapıya daha fazla stabilite sağlayabilir.
- Temel izolasyonu, sismik enerjiyi yapılar üzerinde dağıtmanın iyi bir yoludur.
- Deprem anında yapı elemanlarının plastik deformasyonu önlenebilir.
Bu içerikler de ilginizi çekebilir