Şili'nin Atacama Çölü yakınında yaklaşık 20 yıl önce bulunan gizemli, 15cm uzunluğundaki mumyalanmış bir iskelet, Şili hükümeti ve bilim insanlarını ciddi bir şekilde rahatsız ediyor.
Carl Zimmer'in bir süre önce New York Times'da yayınlanan yazısına göre Şili Ulusal Anıtlar Konseyi, olayı incelemeye aldı ve mumyanın mezar soygunculuğu aracılığı ile yasa dışı yollardan ülke dışına kaçırıldığını söylüyor. Şili bilim insanlarının büyük bir kısmı da, iskelet üzerinde yapılan araştırmadan memnun değil. Araştırmanın yöneticisi Garry Nolan'ın, iskeletin genetik analizini yapmaması gerektiğini, sonuçta ortaya çıkan bilimsel bulguların "kirlenmiş" olduğunu söylüyorlar.
Nolan'ın araştırması, mumyanın muhtemelen bir grup genetik mutasyon geçirmiş bir insan fetüsü olduğuna yönelik bulguları ile büyük bir yankı yaratmıştı. Genome Research üzerinde yayımlanan makale, aynı zamanda bu kız iskeletinin Şili etnik kökenine sahip olduğunu gösteriyordu. Uzun kafası, çökmüş gözleri ve eksik kaburgaları ile fetüs muhtemelen 1940'lar yada 1950'lerde öldüğü sırada ikinci üç aylık dönemi içerisinde bulunuyordu.
Mumyanın geçmişinin oldukça gizemli ve garip olduğu da rahatlıkla söylenebilir. 2003 yılında terk edilmiş bir Şili kasabası olan La Noria'daki bir kilisenin yakınında Oscar Munoz tarafından bulunduğu söylenen iskelet, bir süre sonra kendisini İspanya'da yaşayan Ramon Navia-Osorio'nun koleksiyonunda buldu. 2012 yılında bir UFOlog film ekibi için mumyaya erişim izni tanındı ve mumyanın muhtemelen uzaylı kaynaklı olduğunu iddia eden kısa bir belgesel çekildi. Bu belgesel de Nolan'ın dikkatini çekti ve kendisi, 2013 ve 2018 yıllarında bu iskelet üzerinde bazı araştırmalar yaptı. Şili'den tepki alan da bu araştırmaların ikincisi olarak gözüküyor.
Araştırmanın büyük tepki almasının temel sebebi ise, düşük yapılmış bir beden üzerinde yapılan bu araştırmaların "çocuğa, ailesine ve bütün Şili mirasına" karşı küçük düşürücü görülmesi olduğu söylenebilir. Bir diğer sebep ise, NYT ile konuşan bazı bilim insanlarının belirttiği üzere, eğer numune yasa dışı veya etik olmayan bir şekilde elde edilmişse, yapılan araştırma da etik değildir.
Nolan ve araştırmanın ortak yazarlarından Atul Butte'un Zimmer'e söylediklerine göre ise mumyanın yasa dışı bir şekilde elde edildiğini düşünmeleri için hiçbir sebep bulunmuyordu. Mumya, yıllar boyunca Şili'de hemen herkes tarafından biliniyordu ve hükumet bu konuda hiçbir çaba göstermemişti. Ayrıca mumyanın bir insana ait olduğu açık bir şekilde görülemediğinden, Nolan ve ekibinin Stanford Üniversitesi'nden muhtemelen insan olmayan bir primata ait olan bir iskeleti incelemek için izin alması gerekmiyordu.
Nolan ve Butte, Gizmoda'ya yaptıkları açıklamada da genom analizlerinde ülkelerin geleneklerine saygılı olunması gerektiğine inandıklarını ve daha önce de bu iskelet kalıntılarının ana vatanına döndürülmesi gerektiğini söylediklerini belirtiyordu. İskeletin bir insana ait olması ile beraber bu düşüncelerinin daha güçlendiğini belirten araştırmacılar, bu incelemelerin ana sebebinin "uzun bir süredir herkese açık bir tartışma haline dönüşmüş olan bu tartışmaya insani bir yaklaşım getirmek ve iskeletin saygınlığını korumak istemeleri" olduğunu belirtmekteler.