Japonların objektifleriyle yakalayabildikleri her anı fotoğraflayarak ölümsüzleştirdikleri, hemen herkes tarafından bilinir. Yine de geride bıraktığımız yılın Kasım ayında, başkent Tokyo’nun merkezinde karşılaşılan manzara, yükselen güneşin ülkesinin insanları için bile şaşırtıcı olmayı başardı: Yoldan geçen yüzlerce insan, kameralı cep telefonlarıyla yaklaşık 100 metrekare büyüklüğünde bir reklâm panosunu fotoğraflıyordu. İlginç olan, panoyu hoşa gidecek bir manzara veya bir ileri teknoloji ürünü yerine tuhaf bir şeklin süslemesiydi. Bir bulmacayı andıran bu şekil, kendi içerisinde özel bir anlama sahipti: Grafik kodunun işaret ettiği internet adresi ziyaretçileri Northwest Havayolları tarafından müşteri sayısını artırmak için kullanılan bir online bulmacaya yönlendiriyordu. Veri matrisi olarak tanımlanan bu kod (Data Matrix Code) Japonya’daki cep telefonlarında standart olarak kurulu özel bir Java yazılımıyla çözülüyor ve kullanıcıları otomatik olarak bir web adresine yönlendiriyor. Bu fotoğraflama işlevinden yararlanmak için ekstra bir donanım gerekmiyor. Minimum 640x480 piksel (0,3 Megapiksel) çözünürlükteki telefon kamerası yeterli. Yerleşik yazılım, telefonla yakalanan görüntüyü kullanarak adrese ulaşıyor ve internet tarayıcısını başlatıyor. Bu grafik kodun sağladığı avantaj şu şekilde açıklanabilir: Elle girilen web adresleri, harf ve diğer bazı karakterlerden oluşuyor. Dolayısıyla bilgisayarların onları anlamlandırabilmesi için, karakterlerin tanınması ve 1 ve 0’lara dönüştürmesi gerekiyor. Oysa kodlar anında “anlaşılabiliyor”: Grafikteki noktalar yalnızca siyah ve beyaz renklerde olduğundan, bilgisayar tüm verileri daha güvenilir bir biçimde okuyabiliyor. Japonya’da artık gündelik yaşamı n bir parçası haline gelen bu teknoloji Avrupa ülkelerinde henüz emekleme aşamasında. Konunun uzmanlarından Alan Reiter’e göre bu durum kısa süre içerisinde değişecek. Cep telefonu kodları: Bir sonraki dijital devrim Cep telefonlarındaki kod tarama tabanlı uygulamaların parlak bir geleceğe sahip olduğu ifade ediliyor. “Bu yeni köprü, enformasyon ve ticaret dünyasını tıpkı internetin geçmişte yaptığı gibi, başarıyla değiştirecek.” Alan Reiter “Scan-Commerce” çağına işaret ediyor. Japonya’da hâlihazırda 30 milyondan fazla cep telefonu kullanıcısı mobil kod tarama teknolojisinden yararlanıyor ve uygulama alanları hızla çeşitleniyor. Şifreli bir şekli andıran grafik kodlar reklâmlarda da yaygınlaşıyor, ayrıca benzer kodlar kartvizitlerde iletişim bilgilerini depolamanın standart yolu haline geliyor: Veriler, geleneksel barkodlardan farklı olarak iki boyutlu bir ortamda saklandığından daha küçük bir alanda çok daha fazla veri bulundurmak mümkün oluyor. Depolanan karakter sayı sı birkaç bine kadar çıkabiliyor. Ayrıca bu kodlar hatalara karşı daha az duyarlı: Veri depolama imkânının fazla olması, yüzde altmışı zarar görmüş bir veri matris kodunun bile okunmasını mümkün hale getiriyor. Modern barkodlarla neler yapılabileceğini gösteren örnek projeler Avrupa ve Amerika’da da hayata geçiyor.
Cep kullanıcıları için yerelleştirilmiş hizmetler Semacode firması aynı teknolojiyle seyahat halindeki kullanıcıları otobüs duraklarında veri matris kodlarıyla bir sonraki otobüsün ne zaman geleceği konusunda bilgilendirebiliyor. Bu yöntemin en önemli üstünlüğü, otobüs hareket cetvelinin web sunucusu üzerinden dinamik olarak güncellenmesi sayesinde, müşterilerin gecikmelerden anında haberdar edilebilmesi. Bu durum kâğıda baskı ihtiyacını ortadan kaldırıyor ve elektronik tabelalarla karşılaştırıldığında maliyetleri de düşürüyor. Scanbuy bu konuda bir adım daha ileri gidiyor: Kullanıcı, herhangi bir alışveriş merkezinde ürününü barkodunu fotoğrafladığında hemen bir online fiyat karşılaştırmasına yönlendirilerek başka bir noktada daha ucuz olup olmadığı konusunda bilgilendiriliyor. Avrupa ülkelerinde de bu teknolojinin farklı uygulamalarıyla karşılaşmak mümkün. Örneğin Almanya’da cep telefonu kodlarıyla ilgili ilk uygulamaları şimdiden gözlemlenebiliyor: Aachen merkezli Gavitec “Lavasphere” adlı yazılımla cep telefonları resimleri tarayarak kodları çözebiliyor. Şirket, İngiltere’de BBC televizyonuyla ortak bir çalışma yürütüyor. Bu devlet televizyonu adanın çekici sahil bölgelerini bir dizi içerisinde tanıtıyor ve potansiyel turistler daha sonra ilgili barkodlarla cep telefonu ekranından ayrıntılı bilgilere ulaşabiliyor. Avrupa’da kendini kabul ettirebilecek mi? Gavitec’in patronu Andreas Weyer’e göre kısa süre zarfında birçok ticari servis hizmete sunulacak. Ancak cep telefonu üreticileri ve operatörler mobil resim tarama konusundaki projeleri konusunda henüz sır vermek istemiyor. Elde edilen bilgiler bu firmaların ürün geliştirme laboratuarlarında resim tarama yazılımlarının Avrupa pazarında cep telefonları için geniş kitlelere ne derece hitap edeceği konusundaki çözümler üzerinde durulduğunu gösteriyor. Ancak yetkililerin sorularımıza verdiği yanıtlar pek açık değil. Vodafone’un basın sözcüsü Bettina Donges “Gelişmeleri heyecanla takip etsek de, bu bizim ağırlıklı olarak üzerinde durduğumuz bir konu değil.” yorumunu yapıyor. Nokia’nın dünya çapındaki piyasa eğilimlerini gözlemleme ve planlamayla sorumlularından Gerhard Romen’a göre bu teknolojinin “sistem içerisinde kendi rolünü bulması kaçınılmaz.” Ancak Romen resim taramayı kablosuz etiket teknolojisine rakip olarak gördüğünden “RFID karşısında kendini kabul ettiremeyecektir” yorumunu bir mantıkla, uygun son kullanıcı cihazları tarafından okunabilen verileri depolayan kablosuz iletişim sağlayan küçük yongalardan yararlanıyor. Nokia kısa bir süre önce dâhili RFID okuyucuya sahip “3220” cep telefonu modelinin bir prototipini tanıttı. Andreas Weyer ise Scan-Commerce’ü savunmak adına bu açıklamaya şu şekilde itiraz ediyor: “Bugün için sunabildiğimiz hizmetler RFID’le de mümkün, ancak bu teknolojinin piyasa koşullarına uygun olgunluğa ulaşması zaman alacak. Bu ise bizim avantajımız.” Gavitec’in patronuna göre kod tarama teknolojisinin sahip olduğu büyük potansiyel Asya’daki gelişmelerle kanıtlanmış durumda: “30 milyon Japon yanılıyor olabilir mi?” SCANCOMMERCE Önemli bağlantılar www.activeprint.org Bu projenin ardında Hewlett-Packard ve Gavitec gibi firmalar yer alıyor. Adreste kod yazdırma ve tarama yazılımını indirme dışında hizmetler de sunuluyor. www.semapedia.org Projeye start verenler, basılı kodlarla Wikipedia makalelerini gerçek dünyadaki nesnelerle ilişkilendiriyor. Tüm kullanıcılardan katkı bekleniyor. www.wirelessmoment.com Mobil görüntü tarama ve gelişimi hakkında detaylı bilgilere Alan Reiter’ın blog’undan ulaşabilirsiniz. www.gavitec.de Kodların okunmasını sağlayan Lavasphere adlı yazılım, Avrupa’daki birçok projeye temel oluşturuyor. Buradan bazı kodları oluşturmak ve yazdırmak mümkün. Ozan Ali Dönmez