Hükümet hakkındaki tartışmaların kızıştığı bir dönemde, 21 Mart'ta internet özgürlüğümüz, Twitter'ın (teorik olarak) kapatılmasıyla sert bir darbe yemişti. Twitter'a erişimin engellenmesinin hemen ardından YouTube da kapatılmıştı. Ancak çoğu kullanıcı, DNS değiştirme, VPN'ler gibi farklı yöntemlerle yasakların etrafından dolaşmanın yolunu bulmuştu.
Türkiye'deki interneti sansürleme çabaları ve bu çabaların başarısızlığını anlamak için, önce internetin arkasında yatan mekanizmaların işleyişini anlamak gerekiyor. Bir ülkedeki internet, geniş anlamda posta sistemi gibi çalışır. Şahıslardan gelen mektuplar, önce bir sınıflandırma ofisine ulaşır, ardından mektubun hedefine yakın bir merkeze yönlendirilir. Postanın hedefi denizaşırı bir ülkeyse, onu sınıflandırma ofisine ulaştırmak için gemiler veya uçaklardan faydalanılır.
İnternet de benzer bir şekilde çalışır: Burada arkadaşınızın mektubunun yerini, bakır bir tel veya fiber kablolar alır. Posta ofisinin yerinde ise telefon santrali vardır. Sınıflandırma ofislerinin yerindeyse veri merkezleri bulunur. Gemilerin, trenlerin ve uçakların görevini ise okyanusların altından geçen fiber optik kablolar alır.
Bir ülkenin bir web sitesini engellemek istemesi, tüm trafiğinizin bir boğum noktasından geçmesini gerektirir. Bu dar noktalar, internet servis sağlayıcılarına aittir ve onlar tarafından işletilir. İnterneti tamamen kapatmak çok kolay bir iştir, ülke sınırları içindeki veri merkezleri kapatılır, denizlerin altındaki kablolar kesilir ve böylece dış dünyayla olan iletişim koparılır.
Seçmeli kapatma!
Seçici kapatma
Seçmeli sansür, bir başka deyişle bazı siteleri engelleyip, diğerlerini olduğu gibi bırakmak, biraz daha zordur. Türkiye'de uygulanan sansür, seçmeli sansürün en kaba yollarından biriydi. Bu yol, ziyaret edilmesi istenmeyen siteyle ilgili Domain Name System (DNS) içerisinde yapılacak bir değişiklikten geçiyor.
DNS sistemi, web sitelerinin URL'lerini (örneğin www.chip.com.tr) IP adresleriyle eşleştirir (185.15.42.42 gibi). Posta sistemi örneğine geri dönersek bu, bir postanın üzerindeki posta kodunu silmeye benziyor. Posta kodu olmayan bir mektup, sınıflandırma merkezinde kaybolacaktır.
Ancak DNS engellemesinden kurtulmanın yolu oldukça basittir. Erişmek istediğiniz web sitesinin IP adresini yazarak siteyi açabilir veya işletim sisteminizin ayarlarını değiştirerek, hükümetin karışmadığı farklı bir DNS sunucusu kullanmayı seçebilirsiniz.
Elbette, interneti engellemenin daha karmaşık yolları da var. Web sitelerinin IP adreslerini engellemek, servis sağlayıcılar için kolay bir iştir. Bu durumda örneğin Twitter'a gönderilen hiçbir mektup, adresine ulaşmayacaktır. Bu tür bir engellemeyi sadece DNS değiştirerek aşmanız mümkün değildir.
Yine de internette olduğunuz sürece herhangi bir engellemeyi aşmak, sizin için çocuk oyuncağı olacaktır.
VPN engellenebilir mi?
Yasakları VPN ile aşma
İnternet servis sağlayıcılarının engellerini aşmanın en yaygın yolu, Virtual Private Network'lerdir (Sanal Özel Ağ - VPN). VPN'leri sizi farklı bir ülkedeki sunucuya bağlayan, tüm trafiğinizi buradan yönlendiren şifreli tüneller olarak açıklayabiliriz. Tüm mektuplarınızın aracı bir posta hizmeti tarafından paketlenerek, dev, çelik bir kasayla iletildiğini ve alıcısına ulaştırıldığını düşünün. Bunun anlamı, servis sağlayıcıların dev, çelik kutuda (yani VPN'de) neyin olduğunu anlayamamasıdır. Trafiğin içeriğini izlemenin ve sansürlemenin de bir yolu yoktur.
En iyi VPN alternatiflerini değerlendirdik!
VPN, internetin kendisi gibi Transmission Control Protocol'ü kullandığından, onu normal internet trafiğinden ayırt etmenin çok kolay bir yolu yoktur. Dolayısıyla VPN'i engellemek pek mümkün değildir. Dahası VPN'ler oldukça ucuz (bazen ücretiz) hizmetlerdir ve kurulumları kolaydır.
Tahmin edebileceğiniz gibi internet sansürlerinde çoğu kullanıcı, VPN'lere başvurur. Örneğin Türkiye'de popüler VPN hizmeti Hotspot Shield'in indirme sayısı, engelleme geldikten sonra yüzde 3.000 artmıştı. Engellemenin 24 saat ardından Hotspot Shield'ı Türkiye'den indirenlerin sayısı, geliştiricinin verdiği bilgilere göre 1.1 milyona ulaştı. Hotspot Shileld bu rakamın normalde günde 10.000 civarında olduğunu söylüyor.
Tek yükseliş, tabi ki Hotspot Shield'da görülmedi. iOS'taki ilk 5 uygulamanın 3'ü, yazımızı yayına hazırladığımız sırada VPN uygulamasından oluşuyordu.
Twitter'ı yakından izleyen web sitesi Brandwatch'a göre Türkiye'deki engelin ardından ülkemizdeki Twitter kullanımı, yüzde 138'e kadar arttı. Bu durum, hükümetin getirdiği engelin başarısız olduğunu ve ters teptiğini açıkça gösteriyor.
Sırada ne var?
Sırada ne var?
İnterneti engellemek isteyen ülkeler, bu işten umutlarını kesmek üzereler. Karmaşık firewall'lardan birine sahip Çin bile VPN'leri kendisinden uzaklaştırmayı başarmış değil. Ülke, birkaç sene önce VPN sağlayıcılarıyla kavgaya tutuşmuş, en azından VPN'leri ülkesinde engellemeyi denemişti.
Hotspot Shield'e göre bu sırada tüm indirme sunucuları engellenmişti. Bu, kullanıcıların VPN yazılımını bilgisayara indirmelerini engelliyordu. Ancak Hotspot Shield'ın ana şirketinin CEO'su David Gorodyansky, bir e-posta hizmeti yoluyla otomatik olarak indirme bağlantıları dağıttıklarını, bunun ardından yükleme rakamlarının hemen dörde katlandığını söylüyor.
Çin'de yaşananlar, engelleme girişimlerinin kedi-fare oyununa döndüğünü gösteriyor. Küçük VPN firmaları, işleyişlerini büyüklerine göre daha kolay değiştirebiliyorlar. Bu oyun, yakın gelecekte internet özgürlüğünün peşinde olanların kazanacağı bir oyun olacak.
Bunun iyi örneklerinden bir tanesi, ücretsiz, VPN benzeri bir hizmet sunan İsrail firması Hola. Hotspot Shield'dan bile kolay bir kurulum sunan firma da Türkiye'deki engellemelerin ardından trafiklerinde "büyük bir dalgalanma" gördüklerini söylüyor. Firmanın CEO'su Ofer Vilensky, daha karmaşık engellemelere karşı hazırlandıklarını ve "Hola'yı mücadelenin ortasına koymaya hazır olduklarını" iddia ediyor.