Bilgisayarınızın işlemcisine ev sahipliği yapan işlemci soketi, çok fazla konuşulmaz çünkü işlemcinizi nadiren değiştirirsiniz. Doğal olarak anakartınızın üzerinde yer alan bu soket, işlemci nesline göre belirli standartlarda şekillere sahiptir.
İşlemcinizi yükseltecekseniz, işlemci soketinizin hangisi olduğunu bilmeniz gerekiyor. AMD ve Intel işlemci soketleri farklı olduğu gibi, işlemci nesilleri de soket türünü etkiliyor.
İşlemci Soketleri Neden Farklı?
Elektrik prizlerinin aksine işlemci soketlerinin şekli sıkça değişiyor. Bunun nedeni, her birkaç senede bir yenilenen işlemci mimarisi. Yeni işlemci mimarileri, yeni gereksinimler, anakart uyumluluğu, farklı işlemci boyutlarıyla geliyorlar. İki büyük işlemci üreticisi olan AMD ve Intel'in ayrı işlemci mimarileri bulunuyor ve bu iki mimari arasında uyumluluk imkanı yok.
Bilgisayarların ilk zamanında Socket 7 anakartlarda bir Intel Pentium, AMD K6 veya Cyrix 6x86 kullanabiliyordunuz ancak bu günler çok eskide kaldı. Bugün çift işlemcili anakartlar olsa da, hem AMD hem de Intel'i kullanan bir anakart yok.
İşlemci Soketi Türleri
Yıllar içinde birçok işlemci türü geldi ve geçti. Bugün sadece şu üçü kullanılıyor: LGA, PGA ve BGA.
LGA ve PGA: LGA ve PGA'yı birbirinin aksi olarak görebilirsiniz. "Land grid array" yani LGA, işlemciyi üzerine yerleştirdiğiniz pinlerden oluşuyor. "Pin grid array" yani PGA'da ise pinler, işlemcinin üzerinde yer alıyor. Bu durumda işlemciyi soketin üzerinde karşılık gelen deliklere yerleştiriyorsunuz.
Modern Intel işlemciler LGA'yı kullanırken AMD işlemciler, PGA'yı kullanıyor. Ancak bunun bazı istisnaları da var. Örneğin AMD Threadripper, LGA sokete sahip. Intel'in Pentium, Pentium 2 ve Pentium 3 gibi eski işlemcilerinin hepsi PGA soketi kullanıyordu.
BGA: "Ball grid array" adıyla bilinen bu soket türünde işlemci, kalıcı olarak anakart ile birleştiriliyor. Bu durumda yükseltme işlemi imkansız hale geliyor. BGA soketini kullanmak maliyeti azaltabiliyor. BGA'nın aslında bir soket olmadığı söylenebilir, ancak diğer soketlerle aynı işlevi gördüğünden açıklamaya değer bulduk.
Intel'in dördüncü nesil Haswell işlemcilerden sonra LGA'yı bırakacağı iddia edilmişti ancak bu dedikodu gerçeğe dönüşmedi. Bugün Intel, LGA soketlere yönelik işlemciler üretmeye devam ediyor.
Soket Türü Neden Önemli
Yukarıda bahsettiğimiz soket türüne uygun işlemciyi almanız, işlemciyi sokete yerleştirebileceğiniz anlamına gelmiyor! LGA gibi soket türleri, modelleri değil sadece kategoriyi belirliyor. Soketlerin birçok türevi bulunuyor.,
Intel, soketlerini pin sayısına göre isimlendiriyor. Örneğin LGA1155'te 1.155 pin bulunuyor. Bu soket türü için üretilen bir işlemci, sadece bu soketle çalışacaktır. Bazen sayılar birbirine yakın olsa da, ikisi arasında uyumluluk olmayacaktır. LGA1155 ve LGA1556 gibi. Tek bir soket türevinin birkaç işlemci neslini kapsayabildiğini belirtelim.
AMD biraz daha farklı bir yaklaşıma sahip ve daha geniş kapsamlı soket isimleri kullanıyor, AM3 ve FM1 gibi. Uyumluluk için aynı soket türlerini kullanmanız ise yine şart. AMD, bazen uyumluluğu koruyarak işlemci soketini güncelleyebiliyor. Bu durumda soketin isminde AM2+ veya AM3+'da olduğu gibi soket adında bir "+" işareti yer alıyor.